Ανάμεσα στο 2630-2610 π.Χ. στην Αρχαία νεκρόπολη Σακάρα δημιουργήθηκε από τον αρχιτέκτονα Ιμχοτέπ το πρώτο μνημείο πυραμοειδούς κατασκευής, που προοριζόταν να γίνει ο τάφος του Φαραώ της 3ης Δυναστείας, Ζοζέρ. Πριν από αυτό, οι επιφανείς Αιγύπτιοι κατασκεύαζαν τάφους γνωστούς ως «μασταμπάδες», το προοίμιο των πυραμίδων που αποτέλεσε και την πηγή έμπνευσης για τα μεγαλειώδη κτίρια. Στην Αρχαία Αίγυπτο η ανάπτυξη του γραπτού λόγου (ιερογλυφικά) και η κοινή προφορική γλώσσα συμβαδίζει χρονολογικά με κάθε κατασκευή, αφού η καταγραφή γεγονότων ήταν σύνηθες φαινόμενο. Λόγιοι κάθε εθνικότητας (μεταξύ αυτών και ο Ηρόδοτος) επισκεπτόμενοι το μαγευτικό βασίλειο του Νείλου κατέγραφαν με θαυμασμό τις εμπειρίες τους, δίνοντας πληροφορίες για τον τρόπο ζωής, τα κτίρια, τα ήθη και τα έθιμα. Όλοι τους βέβαια παρέλειψαν σημαντικές λεπτομέρειες, αφήνοντας μας επί χιλιάδες χρόνια να αναρωτιόμαστε: Γιατί οι Αιγύπτιοι δεν κατέγραψαν πως έφτιαξαν τις πυραμίδες;
Στην Αρχαία Αίγυπτο το ιερογλυφικό της πυραμίδας, είχε την αναφώνηση «μερ» (mr) και χρησιμοποιούταν ως σύμβολο κυρίως για την ανάδειξη πνευματικών μνημείων. Οι πυραμίδες καταγράφηκαν με τις ονομασίες τους σε τοιχογραφίες και ανάγλυφα, αλλά με το σταγονόμετρο… καθότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν βαθιά θρησκόληπτοι, αλλά και μυστικοπαθείς! Είναι πραγματικά άξιο απορίας, γιατί ενώ υπήρχαν ολόκληρα αρχεία καταγραφής γεγονότων, καταγραφής βασιλικών οικογενειών, μύθων, οικονομικών στοιχείων κ.α., ποτέ κανείς δεν ανάφερε με ποιο τρόπο οι Αιγύπτιοι κατάφεραν να δώσουν ένα ρεσιτάλ μηχανικής – σπαζοκεφαλιάς την σήμερον ημέρα. Ένας πιθανός λόγος να λάβουμε υπόψη, είναι η άκρως στενή σχέση των Αιγύπτιων με την θρησκεία τους. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι απλώς λάτρευαν τους θεούς τους και θεωρούσαν πως οφείλουν τα πάντα σε αυτούς, ακόμα και την μεταθάνατον ζωή που θα τους χάριζαν. Οι πυραμίδες ήταν ο ιερός τάφος και το μέρος ανάπαυσης των βασιλιάδων, που με το χρίσμα του Φαραώ ανήκουν σε έναν άλλο κόσμο, αυτόν του ανθρώπου – επίγειου θεού. Η συμβολική τους σημασία συνεπώς ήταν τεράστια και σημαντικότατη, οπότε η «ανάλυση» για τον τρόπο που φτιάχτηκε μια «θεϊκή» κατοικία, ίσως να ήταν στα όρια της βλασφημίας για τους Αιγύπτιους.
Ο μύθος ότι οι πυραμίδες φτιάχτηκαν από σκλάβους, έχει σχεδόν καταρριφθεί σήμερα. Μαζικοί τάφοι που ανακαλύπτονται κατά καιρούς κοντά στα μνημεία, αποκαλύπτουν πως οι άνθρωποι πίσω από την κατασκευή ήταν ειδήμονες και εργάτες που πληρώνονταν κανονικά. Μιλάμε για χιλιάδες κόσμο που μπορούσε να βιοποριστεί από αυτές τις κατασκευές (πυραμίδες, παλάτια, μνημεία κλπ.), ζούσαν σε οργανωμένους χώρους κοντά στα εργοτάξια και ήταν 100% εξειδικευμένοι. Αυτή η εξειδίκευση σε τόσο μεγάλο πλήθος ανθρώπων μπορεί να επιφέρει ακόμα μια θεωρία, πως η γνώση τους ήταν τελικά τόσο κοινή που δεν χρειάστηκε ποτέ να καταγραφεί αναλυτικά. Πραγματικά δεν μπορούμε να υποθέσουμε πως εσκεμμένα οι Αιγύπτιοι δεν κατέγραψαν πως έφτιαξαν τις πυραμίδες, εκτός αν η μεταφορά της γνώσης ήταν αποκλειστικά προφορική από τεχνίτη σε τεχνίτη κ.ο.κ.
Ένα μεγάλο σύνολο ενδείξεων, μαρτυρά πως στην αρχαία Αίγυπτο υπήρξαν αρχιτεκτονικά αρχεία με καταγραφές υλικών, διαδρομών, εργατών, ακόμα και βαρδιών. Θα μπορούσε να υπήρξε και μια λεπτομερής καταγραφή εργασιών και σχεδίων για το πώς κατάφεραν αυτά τα θαύματα μηχανικής χιλιάδες χρόνια πριν, αλλά να έχει χαθεί λόγω καταστροφής των παπύρων; Η απάντηση είναι φυσικά και ΝΑΙ. Ευπαθή υλικά όπως ο πάπυρος, μπορεί να δεχτεί πλήρη φθορά σε βάθος χρόνου ή απλά να διαλυθεί παντελώς, γεγονός πολύ πιθανό να έχει ήδη συμβεί. Η ανακάλυψη παπύρων που είναι ευανάγνωστοι, είναι τόσο σπάνια όσο και σημαντική για αρχαίους πολιτισμούς, όπως και αυτός της Αιγύπτου. Ίσως η μεγαλύτερη ανακάλυψη του 21ου αιώνα στην Αίγυπτο, να είναι αυτή του παπύρου του Μερέρ. Ο Μερέρ ήταν αξιωματούχος με τον τίτλο του «επιθεωρητή» (shd) και αναφέρεται ως «υπεύθυνος» για την μεταφορά λίθων από το λατομείο της Τούρα στην Γκίζα. Το ημερολόγιο αυτό βρέθηκε το 2013 σε ένα σπήλαιο στο Ουάντι αλ Τζαφρ και βάσει χρονολόγησης άνθρακα, είναι ο αρχαιότερος πάπυρος που ανακαλύφθηκε ποτέ. Ο Μερέρ μας δίνει πολύ σημαντικά στοιχεία για την μεταφορά μέσω βαρκών στον Νείλο, μεγάλων ασβεστόλιθων (πιθανότατα για την επικάλυψη πυραμίδας) από την 40μελή ομάδα του. Εκτός του Μερέρ του ίδιου, αναφέρονται στους πάπυρους και άλλα ονόματα, όπως αυτό του Πρίγκιπα Ανκχαφ (προκύπτει και από άλλες πηγές). Ένας πάπυρος – ημερολόγιο που καταγράφει την καθημερινότητα των εργατών αλλά και τον τρόπο μεταφοράς λίθων από τα λατομεία για την κατασκευή της πυραμίδας του Χέοπα, είναι ένα πρώτο βήμα στην ανάλυση του τρόπου που φτιάχτηκαν οι πυραμίδες στην Αρχαία Αίγυπτο. Ίσως το μέλλον να μας επιφυλάσσει και άλλους πάπυρους – εκπλήξεις…!
Σπουδαίοι αρχαίοι ιστοριογράφοι, επιστήμονες ή και απλά επιφανείς άνθρωποι της αρχαιότητας, είναι γνωστό πως ταξίδεψαν στην αρχαία Αίγυπτο. Ο Ηρόδοτος ταξίδεψε περίπου το 440 π.Χ. στην χώρα που αποκάλεσε «δώρο του Νείλου», σε μία περίοδο που οι πυραμίδες προϋπήρχαν και η χώρα ήταν στην ύστερη περίοδο της. Ο Έλληνας ιστοριογράφος ήταν κυριολεκτικά μαγεμένος από τον λαό της Αιγύπτου, γράφοντας ένα ολόκληρο βιβλίο – ωδή στην γείτονα χώρα. Όπως παρατηρεί στην αφήγηση του, οι Αιγύπτιοι πίστευαν ευρέως πως είναι ο αρχαιότερος πολιτισμός στον κόσμο. Η καταγεγραμμένη ιστορία του για τα μνημεία (συμπεριλαμβανομένων των Μεγάλων Πυραμίδων στη Γκίζα) είναι σε μια επίσκεψη που αναλύει ο Ηρόδοτος. Σε αυτή θεωρεί πως πρόκειται για τα παλαιότερα από οτιδήποτε άλλο στην ιστορία των αρχαίων Ελλήνων, αρκετά παλαιότερα από τα έργα του Ομήρου ή την ιστορία του πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τροίας μνημεία που υπάρχουν. Επισημαίνει την εξαιρετική αυτοσυγκράτηση του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού, αλλά και την πεποίθηση ότι ο πολιτισμός τους ήταν αυτοδημιούργητος και δεν χρωστούσε τίποτα σε αφρικανικές, μεσογειακές ή ασιατικές επιρροές. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που μας δίνει ο Ηρόδοτος, είναι ότι στην αρχαία Αίγυπτο πάντα κρατούσαν προσεκτικό γραπτό αρχείο για τα πάντα (εκτός από το πώς έφτιαξαν τις πυραμίδες…;). Επιπλέον στοιχεία για την ζωή στην αρχαία Αίγυπτο, μας δίνει περίπου το 1 π.Χ. ο γεωγράφος Στράβων. Η πλήρης γεωγραφική καταγραφή των πυραμίδων και των μνημείων από την Αλεξάνδρεια ως τα βάθη του νότιου Νείλου, ανήκει πρωτίστως στον Στράβωνα. Ο ίδιος φαίνεται να λέει πως τα κτίρια δεν συντηρούνται σωστά, ενώ άλλα έχουν εγκαταλειφθεί παντελώς. Ο Αριστοτέλης, ο Διόδωρος, ο Πλάτωνας, ήταν μερικοί ανάμεσα στους σπουδαίους επισκέπτες της προ-Ρωμαϊκής Αιγύπτου. Όλοι τους έκαναν καταγραφές των ταξιδιών τους αναλυτικά. Οι καταγραφές αυτές, ανήκουν χρονολογικά στο σπουδαιότερο κτίριο που κατασκευάστηκε ποτέ, ώστε να υπερκαλύψει την δίψα των ανθρώπων για γνώση…. Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας λοιπόν, θα μπορούσε να έχει ένα αναλυτικό αρχείο για το πώς κατασκευάστηκαν –όχι μόνο οι πυραμίδες- αλλά όλα τα μεγαλειώδη μνημεία στην Αρχαία Αίγυπτο, μεταξύ αυτών και η Σφίγγα.
Οι υποθετικές απαντήσεις των αρχαιολόγων στο γιατί οι Αιγύπτιοι δεν κατέγραψαν πως έφτιαξαν τις πυραμίδες, είναι υπό ανάπτυξη εδώ και αρκετά χρόνια, ίσως και από τις απαρχές της επιστήμης της αιγυπτιολογίας. Η Αρχαία Αίγυπτος είναι ένα μυστήριο άλυτο που θα εξάπτει πάντα την φαντασία μας. Για τους λάτρεις των συνωμοσιών οι πυραμίδες είναι η Μέκκα, για τον Πλάτωνα η αποικία των Ατλάντιων και μένει να αποδειχθεί πως και πότε δημιουργήθηκε όλο αυτό το συνονθύλευμα αριστουργημάτων – θαυμάτων της μηχανικής. Και ποιος ξέρει; Μπορεί ένας ακόμα Μερέρ να άφησε κληρονομιά τους παπύρους του!
Πηγές Άρθρου:
Al Ahram Weekly -Visitors to ancient Egypt – ptII, first published by David Tresilian 4th May 2021
“The World’s Oldest Papyrus and What It Can Tell Us About the Great Pyramids”, first Published October 2015 by Alexander Stille on www.smithsonianmag.com
