Η εν ψυχρώ δολοφονία του δημάρχου της Ουρουπάν Carlos Manzo πριν από μόλις λίγες εβδομάδες, συντάρραξε αμιγή την κοινότητα του Μεξικό, ενδεχομένως λόγω του εκδικητικού και αποσιωποιητικού χαρακτήρα που ενείχε (πυροβολήθηκε τουλάχιστον 7 φορές). Ειδικότερα, ο εκλιπών δήμαρχος, θιασώτης της νομιμότητας και της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φαίνεται να είχε δηλώσει πολλάκις στο παρελθόν την κατηγορηματική του αντίθεση απέναντι στην κηδεμονία των καρτέλ, καθώς και είχε αναφερθεί στην αδήριτη ανάγκη για αυστηροποίηση του νομικού πλαισίου που περιβάλει το οργανωμένο έγκλημα. Ο άδικος χαμός του σε συνάρτηση και με την επαμφοτερίζουσα στάση της προέδρου Claudia Sheinbaum, αναφορικά με την μαζική διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, συσπείρωσε πλήθος κόσμου σε μαζικές κινητοποιήσεις, με αίτημα την άρση της πολιτικής ολιγωρίας και την διάσπαση του φόβητρου. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το πλαίσιο διεκδίκησης αναφαίρετων δικαιωμάτων, δεν αναδείχθηκαν τόσο οι “τακτικοί πολέμιοι”, όσο οι “πρωτοφανείς φιγούρες”: Η GenZ αντιμάχεται τα καρτέλ και αποτολμά να αντιδράσει.
Ο πραγματικός αυτουργός
Η κυβερνητική επικεφαλής τις τελευταίες μέρες, έχει κάνει ενδελεχή αναφορά στην λανθάνουσα συσχέτιση κομμάτων της αντιπολίτευσης με τις πορείες, υπαινισσόμενη ότι τα τελευταία καταχράζονται τις διαδηλώσεις ως δίαυλο επικοινωνίας ετέρων συμφερόντων, που αποσκοπούν μονομερώς στο να υποσκελίσουν το πολιτικό της πρόγραμμα. Αυτός ο ισχυρισμός είναι μερικώς αληθής, εφόσον το εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε αποκλειστικά από μη κομματικές ομάδες, αγανακτισμένων νέων. Η GenZ αντιμάχεται τα καρτέλ δίχως φόβο, και όμως αυτό το μεγαλόπνοο όραμα για καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης, αμαυρώνεται από τους καιροσκόπους. Ειδικότερα, στην συνέχεια των διαδηλώσεων, φαίνεται να ενεπλάκησαν σημαντικά, υστερόβουλα άτομα ή ακόμα και ταραχοποιά στοιχεία, μετά από προτροπή των κομμάτων της αντιπολίτευσης, γεγονός που συνηγόρησε εν μέρει και στον εκτροχιασμό της κατάστασης: Τουλάχιστον 120 άνθρωποι τραυματίστηκαν το περασμένο Σάββατο σε επεισόδια που εκτυλίχθηκαν σε 50+ πόλεις του Μεξικού. Με βάση τα ειδησεογραφικά ντοκουμέντα, μερίδα διαδηλωτών φαίνεται να έσπασε μέρος του φράχτη, που περιβάλει το Εθνικό Παλάτι (κατοικία της Προέδρου), γεγονός που οδήγησε σε 20 συλλήψεις και πολλά δακρυγόνα από την πλευρά της Αστυνομίας.
Βέβαια, οι προηγούμενοι ισχυρισμοί της ιθύνουσας παράταξης, για προώθηση των διαδηλώσεων μέσω της χρήσης bots στα social media, απεδείχθησαν ανεδαφικές, ενώ η Πρόεδρος μένει ανυποχώρητη στην μετέωρη στάση της, καθώς όπως υποστηρίζει, η “άκαμπτη” πολιτική των προκατόχων της αναφορικά με το ερείζον ζήτημα, επέφερε πολλούς θανάτους. Η ιδιάζουσα ιδιοσυγκρασία της Κυβερνητικής αρχηγού, έχει προκαλέσει στην διεθνή κοινότητα αμφιθυμικά αισθήματα, παρά το γεγονός ότι τυγχάνει ευρείας λαικής αποδοχής στον πρώτο χρόνο της θητείας της (η οποία και ξεπερνά το 70%). Φυσικά, αξίζει να σημειωθεί ότι νωρίτερα τον ίδιο μήνα, το Κογκρέσο του Περού κήρυξε την Sheinbaum ως “persona non grata” (μη ευπρόσδεκτη προσωπικότητα).
Εγκύπτοντας στο πρόβλημα
Τα καρτέλ του Μεξικού και η συστηματική διακίνηση των ναρκωτικών ουσιών, ανατρέχουν ήδη στον 19ο αιώνα. Συγκεκριμένα, ο Νόμος περί αποκλεισμού των Κινέζων όπως θεσπίστηκε το 1882 στις ΗΠΑ, οδήγησε στην μαζική προσέλευση των ασιατών μεταναστών σε γειτνιάζουσες χώρες, όπως το Μεξικό. Αυτή η μικρή πληθυσμιακή ομάδα, ήταν και που εισήγαγε τα πρώτα οπιοειδή (λ.χ. μορφίνη και ηρωίνη). Τα τελευταία, διαδόθηκαν γρήγορα από τις παραμεθόριες περιοχές όπως την Sinaloa, την Sorona και την Arizona στα μεγάλα αστικά κέντρα. Βέβαια, η χώρα δεν είχε δική της τοπική παραγωγή οπίου μέχρι και τον 20ο αιώνα, σε αντίθεση με την Μαριχουάνα, όπου καλλιεργούνταν στην περιοχή ήδη από το 1800. Κατά έναν οξύμωρο τρόπο, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες των ΗΠΑ, που προσέβλεπαν στην de facto και de jure απαγόρευση της εισαγωγής των ανωτέρω εξαρτησιογόνων ουσιών (1909 “Opium Exclusion Act”, 1914 “Harrison Narcotics Law”), στην πραγματικότητα επαύξησε τις εξαγωγές από το Μεξικό. Χάριν του κερδοσκοπικού πνεύματος, αλλά και του προσοδοφόρου που χαρακτήριζε την συγκεκριμένη πρακτική, οι Μεξικανικές κυβερνήσεις δεν προχώρησαν μέχρι και το 1927 προς ποινικοποίηση, όπου και δέχθηκαν πιέσεις από τις ΗΠΑ για αναχαίτιση του διασυνοριακού λαθρεμπορίου. Ωστόσο, για ακόμη μία φορά η ποινικοποίηση δεν επέφερε σωφρονισμό, αλλά άνθιση: στις δεκαετίες του 1920-1930, η βιομηχανία ναρκωτικών του Μεξικό σημειώνει κατακόρυφη άνοδο, διατηρώντας ένα σημαντικό μερίδιο της τάξης του 15%, από την συνολική προμήθεια οπίου στις ΗΠΑ, ενώ κατά το 1950-1960, το Μεξικό πλέον μονοπωλεί σχεδόν το παρεμπόριο Μαριχουάνας (75%), χάριν της αυξημένης ζήτησης, αλλά και της μειωμένης προσφοράς από άλλες χώρες, όπως η Τουρκία. Τα πρώτα καρτέλ δεν αντιμετωπίζουν κάποιο τροχοπέδη στην απρόσκοπτη δράση τους, εφόσον έχουν εξασφαλίσει την εχεμύθεια των τοπικών αρχών και κοινοτήτων.
Η ανακάλυψη και συνακόλουθη καταστροφή μεγάλης φυτείας Μαριχουάνας από τις Μεξικανικές Αρχές το 1984, επέφερε ανεπανόρθωτες οικονομικές βλάβες στις επιχειρήσεις διακίνησης, γεγονός που πυροδότησε έναν φαύλο κύκλο επίδειξης δύναμης, συναπαρτιζόμενο από αλυσιδωτά αντίποινα: σε σύντομο χρονικό διάστημα, εκτυλισσεται η απαγωγή, ο βασανισμός και η δολοφονία του μυστικού πράκτορα της Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών των ΗΠΑ, Enrique Camarena. Οι Αρμόδιες Αρχές, απάντησαν με την δημοσίευση λίστας, που περιείχε τα ονόματα των πιο σημαντικών “βαρόνων” των ναρκωτικών και οι πρώτες συλλήψεις ήταν πλέον γεγονός. 3 Ιδρυτές του διαβόητου Cartel “Guadalajara”, συνελήφθησαν ως βασικοί ύποπτοι για την δολοφονία, γεγονός που κατεύθυνε τους dealers σε κατακερματισμένη δράση, με την δημιουργία μικρότερου βεληνεκούς καρτέλ (Sinaloa cartel, the Tijuana cartel, the Juarez cartel, the Gulf cartel, the Zetas cartel, La Familia cartel ,the Beltrán Leyva cartel). Την αρμονική λειτουργία αυτών των υποκοιτίδων δράσης, εξασφάλιζε ένα άρρητο δίκτυο, γνωστό ως “Ομοσπονδία”.
Για το χρονικό διάστημα από το 2006 έως και το 2010, 994 παιδιά χάθηκαν κατά την διάρκεια του πολέμου ενάντια στα ναρκωτικά, ενώ από το πρώτο τρίμηνο του 2015, σημειώνονται καθημερινά τουλάχιστον 11 νέες εξαφανίσεις ανθρώπων. Τέλος, με την σύλληψη του El Mayo στις 25 Ιουλίου του 2024, σημειώθηκε αύξηση 400% στα περιστατικά ανθρωποκτονιών. Από το 2018 μέχρι και σήμερα, σημειώνονται ετησίως 30.000+ θανάτοι, που συσχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το οργανωμένο έγκλημα (όπως κενά εξουσίας, εμπόριο ανθρώπων και εδαφικές διαμάχες).
Η τελική κρίση
Το οργανωμένο έγκλημα ανθίζει στους κόλπους του Μεξικό και όμως η νεότητα, η πίστωση χρόνου που δόθηκε στον άνθρωπο για να επενδύσει σε έργα γόνιμα και δημιουργικά, δεν εφησυχάζει. Η GenZ αντιμάχεται τα καρτέλ, αναρρίπίζοντας την ελπίδα για ένα καλύτερο όχι μόνο άμεσο, άλλα και απώτερο μέλλον. Ευελπιστούμε μόνο αυτήν την ευγενή προσπάθεια για αναδόμηση και αναδιάταξη του παρωχημένου status quo, να μην υπονομέυσουν οι επιτήδειοι ωφελιμιστές.
Πηγές
Steenhard, R. (2016). Mexico and the Drug Cartels: A History of Fascination. Ανακτήθηκε από: peacepalacelibrary.nl (Τελευταία Πρόσβαση: 25/11/25)
Anbarasan, E. and Comerford, R. (2025). Thousands protest against government in Mexico as clashes leave 120 injured. Ανακτήθηκε από: www.bbc.com (Τελευταία Πρόσβαση: 25/11/25)
Calderon, V. and Schmitz, A. and Muñoz-Ledo, R. (2025). A cartel war bleeding Sinaloa dry: homicides rise 400% in the year after the fall of ‘El Mayo’. Ανακτήθηκε από: edition.cnn.com (Τελευταία Πρόσβαση: 25/11/25)
