Οι ρίζες του θαυμαστικού
Η ιστορία του θαυμαστικού συμβόλου είναι πολύ πιο βαθιά από ό,τι φαίνεται. Το θαυμαστικό είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα εκφραστικά σημεία στίξης στον δυτικό γραπτό λόγο. Ενώ φαινομενικά έχει πολύ απλή μορφή, δηλαδή αυτή μιας γραμμής πάνω από μια τελεία, κουβαλά την γλωσσική εξέλιξη και τον πολιτισμό αιώνων. Το σύμβολο αυτό αποτελεί απόδειξη πως οι γραφείς επιχείρησαν να μεταφέρουν τον ενθουσιασμό, τον φόβο, την χαρά και όλη την ένταση του προφορικού λόγου στο χαρτί. Οι ρίζες του θαυμαστικού ξεκίνησαν στην λατινική γραπτή παράδοση. Πιο συγκεκριμένα, πολλοί θεώρησαν ότι το σύμβολο προήλθε από την σύντμηση της λατινικής λέξης io, που εξέφραζε χαρά. Έτσι, οι γραφείς άρχισαν να γράφουν το γράμμα i πάνω από το o για να αποτυπώσουν τον θαυμασμό ή ενθουσιασμό. Μετέπειτα, αυτά τα δύο γράμματα απλοποιήθηκαν σε μία ενιαία μορφή, όπου το i μετατράπηκε σε κάθετη γραμμή και το o σμικρύνθηκε σε μια κουκίδα, κάτι που οδήγησε στο να δημιουργηθεί η σημερινή εκδοχή που γνωρίζουμε (!).
Η πορεία του θαυμαστικού στον χρόνο
Η ιστορία του θαυμαστικού συνεχίζεται στην μεσαιωνική και πρώιμη νεότερη περίοδο, όπου δεν αποτελούσε πάντα σταθερό στοιχείο της στίξης. Το θαυμαστικό σύμβολο γνώρισε πολλαπλές αλλαγές και διαφορετικές χρήσεις μέχρι να σταθεροποιηθεί η μορφή και η λειτουργία του, κυρίως από τυπογράφους της Αναγέννησης και του 17ου αιώνα. Μεταξύ 15ου και 17ου αιώνα, άρχισε να εμφανίζεται στα τυπογραφικά σύνολα και σε εκτυπωμένα κείμενα ως κάτι που σηματοδοτούσε την προσταγή, τον θαυμασμό και γενικότερα το έντονο συναίσθημα. Έτσι, σιγά σιγά έλαβε μια σταθερή μορφή και χρησιμοποιούνταν επίσημα και σε τυπογραφικό επίπεδο. Ακόμη, στην ψηφιακή εποχή το θαυμαστικό πήρε μια νέα διάσταση. Αναλυτικότερα, μέσω των μηνυμάτων, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, παρατηρείται πως το θαυμαστικό λειτουργεί ως ένδειξη συναισθήματος και έντασης, που επηρεάζεται από κοινωνικούς δείκτες. Ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και την πλατφόρμα στην οποία χρησιμοποιείται το θαυμαστικό, παίρνει διαφορετικό νόημα. Κάτι επίσης αξιοσημείωτο είναι η εμφάνιση μιας νέας εκδοχής του θαυμαστικού το 1960, του λεγόμενου interrobang, το οποίο συνδυάζει την μορφή του αγγλικού ερωτηματικού με το κλασικό θαυμαστικό με σκοπό να αποδοθεί ακριβέστερα η απορία με έντονη συναισθηματική φόρτιση.
Το θαυμαστικό σε γλωσσολογικό επίπεδο
Η λειτουργία του θαυμαστικού έχει μελετηθεί και από γλωσσολογική σκοπιά καθώς πέρα από την χρήση του για να εκφράσει χαρά και θαυμασμό, έχει και τον ρόλο της εντολής και αποδίδει τον έντονο τόνο της φωνής. Για παράδειγμα, το να πει κάποιος Σιωπή!, δηλώνει εκνευρισμό και έχει προστακτικό χαρακτήρα, κάτι που στον γραπτό λόγο μπορεί να αποδοθεί επαρκώς μέσω του θαυμαστικού συμβόλου. Στις σύγχρονες γλώσσες η χρήση του θαυμαστικού ποικίλει, καθώς σε μερικές πιο παραδοσιακές φαίνεται υπερβολικό ως σύμβολο και δεν γίνεται συχνή χρήση του σε επίσημα κείμενα, ενώ σε δημοσιογραφικό και λογοτεχνικό επίπεδο κρίνεται περισσότερο συχνή και απαραίτητη η χρήση του. Συνοψίζοντας, το θαυμαστικό είναι ένα σημείο στίξης που εμφανίζεται πολύ νωρίς στην ιστορία του γραπτού λόγου και λαμβάνει πολλαπλές μορφές μέσα στον χρόνο. Πλέον, αποτελεί ένα εργαλείο συναισθηματικής έκφρασης και είναι τρανή απόδειξη πως η στίξη ενισχύει την γλώσσα όταν αυτή προσπαθεί να αποτυπώσει την ανθρώπινη ένταση μέσω των γραπτών.
Πηγές:
Julius Lobo (2021). «The Exclamation Mark! A brief History». Book Riot. (ανακτήθηκε από: bookriot.com) (τελευταία πρόσβαση: 14/10/2025)
Garner, Bryan A. Chicago Guide to Grammar, Usage and Punctuation. (ανακτήθηκε από: cdn.bookey.app) (τελευταία πρόσβαση: 14/10/2025)
Rose Eveleth (2012). The History of the Exclamation Point. Smithsonian Magazine. (ανακτήθηκε από smisthonianmag.com) (τελευταία πρόσβαση: 14/10/2025)
