Το μακρινό 1136 στην Ουαλία, ο επίσκοπος Γοδεφρείδος (Τζέφρεϊ) του Μόνμαουθ, αποφασίζει να συγγράψει ένα βιβλίο με την ονομασία «Historia Regum Britanniae» (Η Ιστορία των Βασιλέων της Βρετανίας). Σκοπός του ήταν να διαδώσει μέσω του βιβλίου, τον ιπποτικό ηρωισμό και την διακύμανση γεγονότων στην βασιλική γενεαλογία της χώρας. Η φαντασία του αφηγητή και κάποια από τα ορθώς καταγεγραμμένα ιστορικά γεγονότα στην Βρετανία, πείθουν αρκετό κόσμο, πως πρόκειται για ιστορικό κείμενο. Μέσα στους επόμενους αιώνες, οι μύθοι θα ταξιδέψουν και το έργο θα ολοκληρωθεί από ακόμα δύο συγγραφείς, για να φτάσει μέχρι και στα χέρια μας. Η μαγεία του Αρθουριανού Έπους θα εμπνεύσει όλο τον κόσμο και πάνω του θα γραφτούν αμέτρητα βιβλία, ταινίες, σειρές, βιντεοπαιχνίδια, ενώ οι περσόνες του θα είναι αναγνωρισμένες και συμβολικές. Ας δούμε λοιπόν πως ξεκίνησε αυτό το υπέροχο έργο και οι φανταστικοί του χαρακτήρες.
Geoffrey of Monmouth – Historia Regum Britanniae (1136)
Ο Ουαλός Γοδεφρείδος ξεκίνησε το συγγραφικό του έργο «η Ιστορία των Βασιλέων της Βρετανίας» ανάμεσα στο 1135-1139, σε μία περίοδο που η Βρετανία περνούσε αρκετές αναταραχές και το σκοτάδι του Μεσαίωνα έκρυβε την ταυτότητα των ανθρώπων. Ο ίδιος ισχυρίστηκε πως το έργο αυτό βασίστηκε πάνω σε κάποιο προγενέστερο -όμως αμφίβολης ύπαρξης- ιστορικό κείμενο της Ουαλίας, ενώ αρκετοί –κυρίως λόγιοι- αποκαλούσαν το σύγγραμμα του ως «σκουπίδι». Παρόλες τις αμφισβητήσεις που δέχτηκε ο επίσκοπος, δεν μπορεί κανείς να μην του αναγνωρίσει, πως είναι ο βασικός αφηγηματογράφος της λαϊκής (folklore) παράδοσης της Βρετανίας. Η ιστορία του βιβλίου του Γοδεφρείδου ξεκινάει από τα Ρωμαϊκά χρόνια της Βρετανίας, με τον Βρούτο (εγγονός του Αινεία με καταγωγή από την Τροία) όπου και ιδρύει την χώρα, εξοντώνοντας τους γίγαντες που ζούσαν εκεί. Μαζί με τον Βρούτο, αναφέρεται και ο Κοριναίος ως ιδρυτής της Κορνουάλης. Οι αφηγήσεις του συνεχίζουν με τους πρώτους βασιλιάδες, στην κατάκτηση του νησιού από τους Ρωμαίους, την έφοδο των Σαξόνων κατά την βασιλεία του Βόρτιγκεν, την απώθηση τους από τον τολμηρό βασιλιά Βόρτιμερ και τα ένδοξα χρόνια βασιλείας του Αυρήλιου και του αδερφού του Ούθερ Πεντράγκον. Στο αποκορύφωμα του συγγράμματος, βρίσκεται η επιτομή της μαγείας του Αρθουριανού Έπους: ο ήρωας βασιλιάς Αρθούρος. Ο Αρθούρος έρχεται καταιγιστικά στο αφήγημα ως βασιλιάς- ιππότης, να ενώσει την Βρετανία, με την βοήθεια του μάγου Μέρλιν και του θρυλικού σπαθιού Εξκάλιμπερ. Ο συγγραφέας, θα δώσει μεγάλη έκταση στο κεφάλαιο «Μέρλιν» πριν τελειώσει το έργο του, αφού μέσω του μάγου, θα προφητεύσει το μέλλον της Βρετανίας σε πολιτικό επίπεδο. Σε ιστορικό επίπεδο, ο Γοδεφρείδος έχει μεγάλες ανακρίβειες, που υπερκαλύπτονται από το φανταστικό πλαίσιο που κυριαρχεί στο αφήγημα του και εύλογα το κάνουν αμφισβητήσιμο.
Chretien de Troyes – Το ιερό Δισκοπότηρο και οι Ιππότες (1160)
Ο Γάλλος συγγραφέας – ποιητής Κρετιέν ντε Τρουά (1130-1190), ήταν μέλος της βασιλικής Αυλής της Καμπανίας και θεωρείται συνεχιστής της Αρθουριανής λογοτεχνίας του Γοδεφρείδου. Οι ιστορίες που διαδίδονταν από τους ταξιδευτές βάρδους και το Historia Regum Britanniae, ενέπνευσαν τον Τρουά να γράψει τουλάχιστον πέντε έργα βασισμένα πάνω σε πρωταγωνιστές του Γοδεφρείδου, αλλά και να προσθέσει δικές του πιο ρομαντικές «πινελιές». Οι ιπποτικές ιστορίες ηρωισμού και αγάπης, αλλά και η αναφορά στο μυθικό Γκράαλ (Άγιο Δισκοπότηρο), θα αναπτύξουν ακόμα περισσότερο το Αρθουριανό Έπος της Βρετανίας. Τριστάνος και Ιζόλδη, Λάνσελοτ και Γκουίνεβιρ, Πέρσιβαλ και το Άγιο Δισκοπότηρο, είναι μερικά από τα έργα του που αναφέρονται σε ιππότες του Κάμελοτ, γνωστούς και ως ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης. Διηγούμενος τις ιστορίες του, ο Τρουά αλλάζει το πλαίσιο του Έπους, που πλέον δεν αφορά τις ιστορίες εμψύχωσης του πατριωτισμού των Βρετανών, αλλά την εσωτερική αναζήτηση των Χριστιανών Ευρωπαίων. Και ενώ ο Γοδεφρείδος, είχε δεχτεί σκληρή κριτική για το σύγγραμμα του παρουσιάζοντας το ως ιστορικό, ο Κρετιέν ντε Τρουά σημειώνει τεράστια συγγραφική επιτυχία. Το χριστιανικό σεμνό ύφος των Ιπποτών που συγχωρούν τον εχθρό, η θυσία στο όνομα της αγάπης και το αριστοκρατικό ιδεώδες, διαδίδουν την κεντρική ιστορία του Γοδεφρείδου πλέον και στον υπόλοιπο κόσμο.
Sir Thomas Malory – Ο Θάνατος του Αρθούρου (1485)
Και ενώ ο Αρθούρος έχει γίνει πλέον ένας ήρωας, το 1485 στην Αγγλία ο Γουίλιαμ Κάξτον εκδίδει για λογαριασμό του Σερ Τόμας Μάλορι τον «Θάνατο του Αρθούρου». Ένα συνονθύλευμα ιστοριών, εκτυλισσόμενες όλες στο διάστημα από την γέννηση έως και τον θάνατο του βασιλιά Αρθούρου, όπου και εστίασε. Ο Μάλορι έγραψε το βιβλίο αυτό όντας φυλακισμένος, ενώ ένα αυθεντικό χειρόγραφο αντίτυπο του βρίσκεται στην Βρετανική Βιβλιοθήκη. Ο ίδιος δεν επινόησε όλες αυτές τις ιστορίες, αλλά τις συγκέντρωσε και τις μετέφρασε, αναφέροντας ανοιχτά και τις αρχικές εκδοχές του Γοδεφρείδου και του Κρετιέν ντε Τρουά. Ο εκδότης του συγγράμματος του Μάλορι, διαίρεσε το έργο του σε 21 βιβλία και 507 κεφάλαια, χωρίζοντας το σε 8 βασικές ιστορίες γύρω από τον βασιλιά Αρθούρο. Ολόκληρο το Αρθουριανό Έπος κέρδισε την αίγλη και την μαγεία του, μέσω του Μάλορι, που στην ουσία το τελειοποίησε και το συνέταξε όπως εμείς μπορούμε να το διαβάσουμε σήμερα.
Οι βασικοί χαρακτήρες και στοιχεία του Αρθουριανού Έπους
- Βασιλιάς Αρθούρος: ο μυθικός βασιλιάς του Κάμελοτ, γιός της Ιγκρέιν και του Ούθερ Πεντράγκον, πέρασε τα παιδικά του χρόνια φυγαδευμένος, ενώ δεν γνώριζε τις πραγματικές του ρίζες. Γίνεται βασιλιάς το 516μ.Χ (;) και επαναφέρει την Χριστιανική θρησκεία, που οι Σάξονες είχαν καταργήσει. Θα κατακτήσει ολόκληρη την Μεγάλη Βρετανία και θα φτάσει ως την Ισλανδία. Γίνεται ο ιδρυτής της Στρογγυλής Τραπέζης, με το τάγμα των Ιπποτών να υπερασπίζεται το όνομα του. Το 542 θα τραυματιστεί σε μάχη ενάντια του ανιψιού του Μόρντρεντ και θα απομονωθεί στο μαγικό νησί Άβαλον, όπου θα περάσει στην αιωνιότητα. Σύμφωνα με τους θρύλους του έπους, ο βασιλιάς Αρθούρος είναι σε λήθη φυλασσόμενος από 9 νύμφες και θα επανεμφανιστεί για να ενώσει ξανά το νησί της Βρετανίας στο μέλλον.
- Το Εξκάλιμπερ: το μαγικό σπαθί δώρο της Κυράς της Λίμνης (Νίμουε) στον Ούθερ Πεντράγκον, θα έδινε δύναμη και ισχύ σε όποιον το τραβούσε από τον βράχο που ήταν καρφωμένο. Σύμφωνα με το έπος, ο Αρθούρος το τράβηξε κατά λάθος και έγινε νόμιμος διάδοχος του θρόνου. Το σπαθί αυτό, ζήτησε ο Αρθούρος από τον ιππότη Γκρίφλετ ως τελευταία επιθυμία, να πεταχτεί στην λίμνη απ’ όπου προήλθε, προκειμένου να μην πέσει στα χέρια του εχθρού Μόρντρεντ. Στο έπος αναφέρεται πως το σπαθί γυάλιζε τόσο πολύ, που τύφλωνε τους εχθρούς του βασιλιά.
- Ο Μάγος Μέρλιν: ο προφήτης μάγος Μέρλιν (ή Μύρντιν), φαίνεται ως ένας μαθουσάλας υιός αγγέλων ή δαιμόνων στο Αρθουριανό Έπος. Αναφέρεται από τις αρχές ως το τέλος, ως σύμβουλος βασιλιάδων, ως Δρυίδης μάγος και προφήτης που προστάτευε τον θρόνο των Πεντράγκον. Στον Μέρλιν αποδίδεται μέχρι και η κατασκευή του Στόουνχετζ. Ο Μέρλιν προστάτεψε τον νεαρό βασιλιά Αρθούρο και τον βοήθησε εν αγνοία του να τραβήξει το Εξκάλιμπερ από τον βράχο, βρίσκοντας την χαμένη του ταυτότητα. Με τις μαγικές του δυνάμεις βοήθησε τον Αρθούρο στις στρατιωτικές του επιχειρήσεις, ενώ τον συνόδευσε και στο νησί του Άβαλον. Η ίδρυση της Στρογγυλής Τραπέζης, οφείλεται ως ιδέα στον Μέρλιν. Στο έπος, ο μάγος θα ερωτευτεί την Μοργκάνα Λε Φέι, όπου την δίδαξε την μαγική τέχνη και εκείνη τον φυλάκισε σε έναν γυάλινο πύργο. Κατά την φυλάκιση του, ο Αρθούρος δεν κατάφερε να κερδίσει την τελευταία του μάχη.
- Το Ιερό Δισκοπότηρο – Γκράαλ: Το άγιο δισκοπότηρο υπήρξε το κεντρικό σύμβολο της δύναμης και της ουσίας του Κάμελοτ. Το ιερό αυτό κειμήλιο, ήταν σκοπός ζωής για το Τάγμα της Στρογγυλής Τραπέζης. Ο Μέρλιν προφήτεψε πως θα το ανακάλυπτε ένας ιππότης – απόγονος του Αγίου Ιωσήφ και αγνός στην καρδιά. Πρώτος ο Πέρσιβαλ έφτασε κοντά στην ανάκτηση του, έπειτα ο Λάνσελοτ και τελευταίος ο Γκάλαχαντ, ο οποίος αναφέρεται ότι μπόρεσε μόνο να το θαυμάσει και έπειτα άφησε την τελευταία του πνοή. Σε σύγκριση με την Χριστιανική παράδοση, το Γκράαλ στο Αρθουριανό Έπος, είναι ένα μαγικό σκεύος (χύτρα) που προσέφερε αφθονία και μακροζωία.
Τον Ιούλιο του 1998, μια πινακίδα του 6ου αιώνα που ανακαλύφθηκε στο κάστρο Τιντάτζελ ήταν αρκετή να εγείρει ερωτηματικά στους αρχαιολόγους της Βρετανίας. Η λίθινη επιγραφή έφερε την λέξη «Άρθνου», δηλαδή την λατινική εκδοχή του ονόματος «Αρθούρος», ενώ το κάστρο είναι άμεσα συνδεδεμένο με το Αρθουριανό Έπος και αναφέρεται πολύ συχνά. Πολλοί επιστήμονες προσπαθούν εδώ και αρκετά χρόνια, να δουν αν υπάρχει ταύτιση του βασιλιά Αρθούρου με προσωπικότητες που έχουν ιστορική ύπαρξη στα δρώμενα της Βρετανίας. Μερικοί θεωρούν πως η προέλευση του Αρθούρου αν και διαστρεβλωμένα, προέρχεται από τον Ρωμαίο ύπαρχο Αρτόριο, ή τον Αμβρόσιο Αουρελιανό, ή τον Ριόθαμο. Παρόλο που η φανταστική χροιά του έπους είναι πασιφανής, μάχες όπως η τελευταία του Αρθούρου στο Κάμλαν, είναι ιστορικά τεκμηριωμένες, χωρίς όμως να γνωρίζουμε σχετικές λεπτομέρειες. Το Αρθουριανό Έπος δεν μπορεί να αμφισβητηθεί πλήρως και να διαγραφεί από την Βρετανική λαογραφία, καθότι είναι η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια ιστοριογραφίας στο νησί. Μέχρι και σήμερα υπάρχουν σημεία ορόσημα στο νησί της Βρετανίας, όπου λάτρεις του Αρθουριανού Έπους μπορούν να επισκεφτούν όπως: το Αββαείο του Γκλάστονμπερι, το κάστρο Τιντάτζελ, ενώ το Κάμελοτ διεκδικούν ουκ ολίγες πόλεις, όπως επίσης και το νησί Άβαλον. Οι πιο ρομαντικοί αναγνώστες, μπορούν να απολαύσουν έναν Βρετανικό τουρισμό βασισμένο πάνω στην μαγεία που προσφέρει το Αρθουριανό Έπος.
Σε πολιτιστικό επίπεδο, ο Γοδεφρείδος του Μόνμαουθ έχει πετύχει κάτι εξαιρετικό για την εποχή του: την ενότητα. Κάθε μεταβατικό στάδιο του Μεσαίωνα για την Βρετανία, αντανακλάται στο Αρθουριανό Έπος, καθώς η διάδοση του Χριστιανισμού, οι εμφύλιοι στο νησί και οι Σαξονικές καταδρομές, συνδυάζονται με τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό κοινωνικό μείγμα. Μέσω του αφηγήματος, οι Βρετανοί βρήκαν τους ενωτικούς ήρωες, που τόσο είχαν ανάγκη ώστε να ανακάμψουν. Σε μεταγενέστερο στάδιο, ο Γάλλος ντε Τρουά έδωσε στο Αρθουριανό Έπος το χρώμα που του έλειπε, προβάλλοντας την σεμνότητα του Χριστιανισμού που πλέον είχε κατακτήσει την Ευρώπη και τον ρομαντισμό των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης στην μεγάλη αναζήτηση του Γκράαλ. Για να απολαύσει την ανάγνωση του φανταστικού αυτού έπους κάποιος σήμερα, αρκεί να διαβάσει τον «Θάνατο του Αρθούρου» του Τόμας Μάλορι και αμέσως ζωντανεύουν όλες αυτές οι φανταστικές εικόνες που έχουμε στο μυαλό μας. Το χέρι της Κυράς της Λίμνης ξεπροβάλει από το νερό και αναδύεται το Εξκάλιμπερ, οι Ιππότες αναζητούν το Γκράαλ σε κάστρα, ο νεαρός Αρθούρος τραβάει το σπαθί από τον βράχο, είναι μερικές από τις υπέροχες εικόνες που έχουμε απομνημονεύσει και εξάπτουν την φαντασία μας ακόμα στο άκουσμα του Αρθουριανού Έπους. Και μπορεί οι αφηγήσεις ενός αθάνατου κειμένου να αφορούν μυθικά όντα και πλασματικούς χαρακτήρες, όμως στην Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν και κάποιοι που ψάχνουν το πραγματικό Άβαλον, ώστε να δουν τον Αρθούρο να επιστρέφει.
Πηγές Άρθρου:
Thomas Malory – Ο θάνατος του Αρθούρου, Gutenberg Orbis Literae, μετάφραση Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, 1999
Latin Chroniclers from the Eleventh to the Thirteenth Centuries: Geoffrey of Monmouth from The Cambridge History of English and American Literature, Volume I, 1907–21
