Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα δεν αποτελούσε έγκλημα και οι πειρατές θεωρούνταν ανδρείοι και άξιοι σεβασμού. Συγκεκριμένα, ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι «το έργο των πειρατών δεν ήταν ντροπή, αλλά αντιθέτως τους πρόσθετε κάποια δόξα».
Που οφείλεται η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα
Το φαινόμενο αυτό δημιουργήθηκε λόγω της ανάγκης του βιοπορισμού καθώς και της φτώχειας. Με την ανακάλυψη και την εξέλιξη τόσο της ναυσιπλοΐας όσο και του εμπορίου δημιουργήθηκε η ανάγκη των ανθρώπων να αρπάζουν προϊόντα από την μία περιοχή και να τα περνούν στη δική τους. Οι πειρατές δεν περιορίζονταν στην αρπαγή εμπορευμάτων, αλλά γνωστές είναι σύμφωνα με τον Όμηρο και τον Ηρόδοτο ήταν και οι αρπαγές γυναικών.
Η πειρατεία είναι δύσκολο να χρονολογηθεί με ακρίβεια. Η πρώτη αναφορά στο φαινόμενο γίνεται από τον Όμηρο ο οποίος αναφέρεται στον 13ο αι.π.Χ. Μέχρι τον 3ο αι. π.Χ. οι συγγραφείς χρησιμοποιούν την λέξη ληστές αντί για πειρατές. Συγκεκριμένα η παλαιότερη χρήση της λέξης πειρατής χρονολογείται το 267 π.Χ. σύμφωνα με σημερινά δεδομένα.
Η πειρατεία στην κλασική εποχή
Πολλές περιοχές προσπαθούν να προφυλαχθούν από τους πειρατές αλλά ακόμα δεν γίνεται λόγος για την εξάλειψη του φαινομένου. Κέντρα της πειρατείας, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσαν η Σάμος και η Ιωνία. Επίσης, φοβεροί πειρατές εκείνης της περιόδου θεωρούνταν οι Ιλλυριοί και οι Ετρούσκοι. Επιπλέον, γνωστός είναι ο τύραννος Πολυκράτης από την Σάμο, ο οποίος είχε συγκεντρώσει 100 πεντηκοντόρους (πλοία με πενήντα κουπιά) και 1000 τοξότες και έκανε επιθέσεις στο Αιγαίο Πέλαγος. Καθώς λοιπόν, η Σάμος αποτελούσε ένα άγονο νησί ο Πολυκράτης μέσω της πειρατείας προσπάθησε να το πλουτίσει κάνοντας επιδρομές έως την Αλεξάνδρεια αλλά και την Αθήνα. Έτσι, τον 5ο αι. π.Χ. γίνεται η πρώτη προσπάθεια συστηματικής καταστολής του φαινομένου από την Αθήνα.
Η πειρατεία στην Ελληνιστική εποχή
Μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου και την διάσπαση της αυτοκρατορίας του, η πειρατεία ανθίζει ξανά. Αυτή την φορά η Ρόδος κάνει προσπάθειες καταστολής του φαινομένου. Κατά το 300 π.Χ. κατασκεύασε την «τριημολία», ένα σκάφος με σκοπό την καταδίωξη των πειρατών. Ακόμα, η πειρατεία στην Κιλικία κατά τον 3ο αι. π.Χ. βρίσκεται σε ύφεση ενώ μετά το 190 π.Χ. βρίσκεται σε έξαρση καθώς οι Σελευκίδες που τους έλεγχαν απέσυραν το ναυτικό τους.
Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα: Ο πρώτος πειρατής
Με τα σημερινά δεδομένα ο πρώτος πειρατής, σύμφωνα με τα ομηρικά κείμενα, αποτελεί ο Οδυσσέας κατά τον 13ο αι. π.Χ. Ο βασιλιάς της Ιθάκης λοιπόν, επιστρέφει στην πατρίδα του με έναν μεγάλο θησαυρό τον οποίο ισχυρίζεται πως του τον προσέφεραν οι Φαίακες. Ο ίδιος όμως, εκμυστηρεύεται στον Εύμαιο ότι κατά την διάρκεια του ταξιδιού έκανε επιδρομές στην Αίγυπτο με σκοπό να αποκτήσει πλούτη. Λογικά, οι επιθέσεις του δεν θα περιορίστηκαν μόνο στην Αίγυπτο αλλά, θα έκανε επιδρομές και στον χώρο της Μεσογείου, όπως έκαναν και άλλοι ηγεμόνες την περίοδο που κατέρρευσε ο Μυκηναϊκός κόσμος.
Ο Ναύπλιος
Ο ιδρυτής του Ναυπλίου είναι γνωστός και ως ο πρώτος ναυαγιστής, δηλαδή χερσαίος πειρατής. Ο πατέρας του, Παλαμήδης, είχε σκοτωθεί με λιθοβολισμό στον Τρωικό Πόλεμο. Για αυτό το λόγο, ο Ναύπλιος υποσχέθηκε εκδίκηση και έτσι βύθιζε και ύστερα λεηλατούσε τα πλοία που επέστρεφαν από την Τροία.
Συμπερασματικά, η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να μην κατακρινόταν και οι ποινές εναντίον των ληστών να ήταν ήπιες σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές που διαθέτουμε σήμερα, προφανώς όμως δεν θα έλειπαν οι περιπτώσεις θανατικής καταδίκης με σκοπό την καταστολή του φαινομένου.
Πηγές:
Οι Βασικές πτυχές της Ελληνικής Πειρατείας. (2025) ,Offline postΑνακτήθηκε από: www.offlinepost.gr(Τελευταία πρόσβαση: 16/09/2025)
Η πειρατεία στην αρχαιότητα ήταν νόμιμη και δείγμα ανδρείας. Οι πρώτοι πειρατές: ο Οδυσσέας, ο τύραννος της Σάμου Πολυκράτης και ο Ναύπλιος, ο ιδρυτής του Ναυπλίου… (2025). Μηχανή του Χρόνου. Ανακτήθηκε από: www.mixanitouxronou.gr (Τελευταία πρόσβαση: 16/09/2025)
Χατζόπουλος, Γ. (2018). 26 ερωτήσεις- απαντήσεις για την πειρατεία στο Αιγαίο. Απλωταριά. Ανακτήθηκε από: www.aplotaria.gr
