Το σημερινό έργο είναι ένα από τα αγαπημένα μου έργα γενικά στην ιστορία της τέχνης αλλά σίγουρα το αγαπημένο μου, μέσα σε όλα του ρομαντισμού, ρεύμα στο οποίο ανήκει. Ο “Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης” είναι μία αυτοπροσωπογραφία του Γερμανού ρομαντικού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ και δημιουργήθηκε το 1818. Σήμερα κοσμεί την Αίθουσα Τέχνης του Αμβούργου.
Ο εν λόγω πίνακας είναι μία ελαιογραφία, με διαστάσεις 98,4 cm × 74,8 cm. Σε αυτόν βλέπουμε να μας παρουσιάζεται η οπίσθια όψη ενός οδοιπόρου, ενός εξερευνητή, όμως με μία πιο “χλιαρή” χρήση του όρου. Είναι ανεβασμένος στην κορυφή κάποιου υψηλού βράχου, με τον αέρα να δηλώνει την παρουσία του μέσω της κίνησης των μαλλιών του οδοιπόρου μας. Μπροστά του ανοίγεται μία “άβυσσος”, ένας γκρεμός, με το ομιχλώδες τοπίο να απλώνεται, όταν την ίδια στιγμή, κορυφές εμφανίζονται μπροστά μας, άλλων βράχων, με στοιχειώδη βλάστηση. Στο βάθος της προοπτικής παρατηρούμε υψηλότερες βουνοκορφές, οι οποίες αγνοούν το ομιχλώδες τοπίο και συντάσσονται με τον γαλάζιο, καθαρό ουρανό, την ώρα που ο ήλιος ετοιμάζεται να ανέβει. Η έμπνευση του ορεινού αυτού τοπίου πρέπει να προέρχεται από ανάλογα τοπία της Σαξονίας καθώς και της Βοημίας, τοπία τα οποία ο ζωγράφος είχε ήδη σκιτσάρει κατά την διάρκεια των ταξιδίων του. Στον πίνακα επίσης βλέπουμε κάποια στοιχεία τα οποία επαναλαμβάνονται σε έργα του Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Η οπίσθια όψη των μορφών του, η φορεσιά η οποία ταυτίζεται με την διαδεδομένη, χαρακτηριστική φορεσιά των Γερμανών κατά τον 19ο αιώνα(ρεντικότα θα ήταν μάλλον ο πιο δόκιμος όρος για την περιγραφή του παλτού) είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έργου του. Ο Οδοιπόρος μας, ο Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ φοράει ένα βαρύ παλτό, ενώ κρατά στο δεξί του χέρι ένα μπαστούνι και αναπαύεται ήρεμος και συνάμα επιβλητικός μέσα στο τοπίο της άγριας φύσης, ατενίζοντας τον ορίζοντα. Τι γίνεται όμως πέρα από αυτή την προφανής εικόνα;
Ο Φρίντριχ με αυτό του το έργο δε πραγματεύεται κάτι άλλο πέρα από την ασημαντότητα της ανθρώπινης φύσης, υπόστασης και παρουσίας μπρος στο μεγαλείο του ίδιου του Θείου και της μεγαλοπρεπούς Φύσης. Αρχικά, στον καμβά είχαν ζωγραφιστεί και δύο πλοία, τα οποία όμως αφαιρέθηκαν για να γίνει πιο ασκητική η μοναξιά της φιγούρας, ένας πραγματικός “μοναχός”. Παρά την μοναξιά και την ασημαντότητα της μορφής όσο κι αν αυτή θέλει να επιβληθεί, το έργο δε μας εμπνέει απελπισία. Ο φωτεινός ουρανός, παρά την χαώδη κατάσταση κάτω από αυτόν, είναι εκεί δίνοντας την αίσθηση της ελπίδας, της ανάστασης. Ο Φρίντριχ υποστήριζε την άποψη πως κάποιος πρέπει να κλείσει τα “φυσικά” του μάτια και να δει με τα μάτια της ψυχής του την αλήθεια, καθώς και ότι ανάμεσα στους εαυτούς μας και την φύση μεσολαβεί η τέχνη. Έτσι λοιπόν, οι συχνά εικονιζόμενες με την οπίσθια άποψη τους μορφές είναι εικόνες του ίδιου του καλλιτέχνη, όπως εδώ, αυτό που βλέπουν τα μάτια μας είναι αυτό που βλέπει ο οδοιπόρος, μιας και τα μάτια μας με τα δικά του είναι ακριβώς στην ίδια ευθεία. Οι φιγούρες στα έργα του Φρίντριχ έχουν συχνά συμβολική σημασία, ενώ τον ίδιο τον απασχολούσε ιδιαίτερα το θέμα του χρόνου, η αλλαγή των εποχών, όχι μόνο σε επίπεδο ετήσιο, μεταβολής των εποχών αλλά και των ιστορικών καιρών.
Μετρώντας όσα είπαμε, δηλαδή, την ασημαντότητα του ανθρώπου μπρος στο Θείο ή τη φύση, της εσωτερικότητα και την μοναξιά των μορφών που προσπαθούν να θεωθούν δια μέσω της εσωτερικής τους αναζήτησης και της αναζήτησης της -όπως προείπαμε- μεγαλοπρεπούς φύσης μπορεί κάποιος να τοποθετήσει τις δικές του πνευματικές ανησυχίες στον οδοιπόρο. Οδοιπόρος και θεατής του σκοτεινού-αρχικά -ομιχλώδους τοπίου που όμως στο βάθος το φως είναι εκεί. Ο πίνακας θα μπορούσε να είναι μία αλληγορία για το παρελθόν και το μέλλον, μιας ζητήματα χρόνου ήταν μέσα σε αυτά που απασχολούσαν τον Φρίντριχ. Το έργο αυτό, φιλοτεχνήθηκε σε μία εποχή όπου όλα άλλαζαν στην Ευρώπη και τον κόσμο, μιλάμε για εποχές ένδοξες αλλά και ταραχώδεις. Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι έχουν ξεκινήσει καθώς και οι εκ βάθρων αλλαγές.
Ο οδοιπόρος (θεατής) έχει φτάσει πριν ξημερώσει ήδη στο ψηλότερο σημείο του βράχου, άρα αυτό μας δηλώνει ένα πέρασμα, ένα ταξίδι μέσα στη νύχτα, την πνευματική νύχτα του Μεσαίωνα και των ιδεών του ίσως, και τώρα φτασμένος καθώς είναι ατενίζει το μέλλον, θολό, μα και στο βάθος φωτεινό που τον περιμένει, ορίζοντας νέους στόχους τις άλλες κορυφές, για να φτάσει τελικά την ψηλότερη, τον ουρανό.
Ας δούμε όμως και το προφίλ του καλλιτέχνη. Ο Caspar David Friedrich γεννήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1774 και πέθανε στις 7 Μαΐου του 1840. Ήταν Γερμανός και θεωρείται από τους βασικότερους εκπροσώπους του ρομαντισμού. Γεννήθηκε στο Γκράιφσβαλντ της Βαλτικής. Σε ηλικία 7 ετών έχασε την μητέρα του και στα 14 του τον αδελφό του. Ο αδελφός του έχασε τη ζωή του μαχόμενος να σώσει τον ίδιο τον ζωγράφο από πνιγμό. Υπήρξε μαθητής του Γιόχαν Γκούφριτ Κβίστορπ, πανεπιστημιακού καθηγητή καλών τεχνών, ενώ αργότερα γνώρισε τον ιερέα(πάστορα) και ποιητή Λούντβιχ Κοζενγκάρντεν. Τελικώς λίγα χρόνια αργότερα ξεκινά να φοιτά στην Ακαδημία της Κοπεγχάγης. Μέσα στο 1798 μετακομίζει και εγκαθίσταται στην Δρέσδη, σημαντικό πολιτιστικό κέντρο της εποχής. Μετά από τρία χρόνια επιστρέφει στον τόπο καταγωγής του, όπου μένει εκεί για πολλά χρόνια.
Το 1805 συμμετείχε με δύο έργα του σε διαγωνισμό στη Βαϊμάρη από τον οποίο απέσπασε το Α’ Βραβείο,μετά από δύο χρόνια ξεκίνησε τις πρώτες του απόπειρες στον τομέα της ελαιογραφίας. Το 1810, διάφορα έργα του εκτέθηκαν στην Ακαδημία του Βερολίνου και τελικώς αγοράστηκαν από το Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ΄ της Πρωσσίας. Το 1816 γίνεται μέλος της Ακαδημίας της Δρέσδης, ενώ δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την Καρολίνε Μπόμερ, 20 χρόνια μικρότερή του. Το 1835 παθαίνει βαριά αποπληξία, γεγονός που βάζει τελεία στην καλλιτεχνική του καριέρα.
Το 1840 πεθαίνει, στις 7 Μαΐου, σε ηλικία 66 ετών.
Ο Φρίντριχ χαρακτηρίστηκε ως μελαγχολικός ή εσωστρεφής, οι πίνακες του διακρίνονται για τον λυρισμό τους, τον μυστικισμό και τις θρησκευτικές αλληγορίες μα και για την χαρακτηριστικά δικιά του αντίληψη περί των συνθέσεων των χρωμάτων. Η βαθιά του πίστη στο Θεό (Λουθηρανισμό) και η αγάπη του για την ύπαιθρο και δη για τη γερμανική αποτέλεσαν θέματα στα έργα του, μετατρέποντας σε κάτι εντελώς πνευματικό την ίδια τη φύση.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
el.wikipedia.org
web.archive.org
dromospoihshs.home.blog
Βιβλίο: Ρομαντισμός, Ντέιβιντ Μπλέινυ Μπράουν, εκδ. Καστανιώτη
