Από το αρχαίο προσωπείο στη σύγχρονη μάσκα

Πηγή: archaiologia.gr

Καθώς διανύουμε τις τελευταίες μέρες των Αποκριών, σκόπιμο είναι να θυμίσουμε την ιστορία της μάσκας, γιατί η μάσκα αποτελεί κυρίαρχο των ημερών.

Η μάσκα γεννήθηκε από την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για αλλαγή προσωπικότητας,  δηλαδή να καλύψει την ταυτότητα του και να προβάλει προς τα έξω κάποιον άλλον. Οι μάσκες έχουν χρησιμοποιηθεί παγκοσμίως και σε όλες τις χρονικές περιόδους με διαφοροποίηση σε εμφάνιση, σε χρήση και σε συμβολισμό.

Τη χρήση μάσκας τη συναντάμε για πρώτη φορά στην πρώιμη λίθινη εποχή στην Β. Αμερική, όπου χρησιμοποιείται σε μαγικές θρησκευτικές τελετές για πρόληψη και θεραπεία ασθενειών ενώ στις Νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούνται σε τελετές γονιμότητας καθώς και από χορευτές που αναπαριστούν στοιχεία της φύσης όπως τα σύννεφα, το πνεύμα της βροχής και τα αστέρια. Επίσης, στο Κονγκό, έχουν βρεθεί τεράστιες έγχρωμες μάσκες που μοιάζουν με περικεφαλαίες και χρησιμοποιούνται σε μυητικές τελετές ενηλικίωσης. Στο Θιβέτ οι ιερείς χρησιμοποιούν μάσκες σε ιερές τελετουργίες εξορκισμού δαιμόνων, που αναπαριστούν μορφές θεών και δαιμόνων.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Χρυσές, νεκρικές μάσκες, έχουν ανευρεθεί σε τάφους βασιλέων των Ασιατικών Βασιλείων, σε μούμιες των Ίνκας, στους ταφικούς κύκλους των Μυκηνών, όπως και στην Αρχαία Αίγυπτο με διασημότερη τη νεκρική μάσκα, του Φαραώ Τουτανγχαμών. Οι νεκρικές μάσκες προστατεύουν τον ταφέντα από κακόβουλα πνεύματα στο ταξίδι του προς τον Άλλο Κόσμο.

Στην Ελλάδα εμφανίζεται για πρώτη φορά  η θεατρική μάσκα σε αρχαία τραγωδία που ανέβασε ο Θέσπις στην 61η Ολυμπιάδα (536-532 π.Χ.). Η θεατρική μάσκα συνδέεται με τη λατρεία του Διονύσου και τη γένεση του δράματος. Το ιερό έμβλημα του Διονύσου ήταν ο τράγος και γι’ αυτό οι χορευτές, κατά τις εορτές του Θεού, μεταμφιέζονταν σε τράγους, φορώντας τραγίσια δέρματα και τοποθετούσαν στο κεφάλι τους κέρατα. Έτσι ξεφεύγουν από την ανθρώπινη κατάσταση και περνούν σε μία θεϊκή έκσταση. Ο λυρικός ποιητής, Οράτιος, αναφέρει ότι οι «υποκριτές», είχαν το πρόσωπό τους αλειμμένο αρχικά με τρυγία κρασιού, που άλλαζε τα χαρακτηριστικά τους.

Την μάσκα έφτιαχνε ένας ειδικός τεχνίτης, ο σκευοποιός, πάνω στο πρόσωπο του ηθοποιού, το οποίο άλειφε με λάδι. Μετά χρησιμοποιώντας βαμβακερό ύφασμα βουτηγμένο σε αλευρόκολλα και με τελική επικάλυψη γύψου, της έδινε μορφή την οποία σε τελευταίο στάδιο έβαφε. Το προσωπείο δημιουργούσε ένα πρόσωπο χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά –περισσότερο απέδιδε ένα χαρακτήρα. Φορώντας το, ο υποκριτής δεν ήταν ο εαυτός του, αλλά υποδυόταν κάποιον άλλο.

Από τον Μεσαίωνα έως τον 16ο αιώνα, χρησιμοποιείται σε θεατρικά με θέματα από την Βίβλο. Επίσης, κατά τον Μεσαίωνα, κάνει την εμφάνισή της η βενετσιάνικη μάσκα. Πρωτοεμφανίζεται, στη Βενετία με σκοπό την απόκρυψη ταυτότητας  ή συναισθημάτων. Πολύ συχνά χρησιμοποιούσαν μάσκες για την κάλυψη παράνομων δραστηριοτήτων και παρανόμων σχέσεων ή εμπλοκής σε πολιτικά σκάνδαλα. Γι’ αυτό τον λόγο, η χρήση μάσκας, δημόσια, απαγορεύεται σταδιακά με νομοθετικές διατάξεις και περιορίζεται στα βενετσιάνικα καρναβάλια. Η βενετσιάνικη μάσκα αποτελεί, όχι μόνο κεντρικό πυρήνα του καρναβαλιού, αλλά αποκτά και θρυλική διάσταση -χειροποίητες, ζωγραφισμένες στο χέρι, από δέρμα, πεπιεσμένο χαρτί, πορσελάνη ή πρωτότυπη τέχνη από γυαλί, διακοσμημένες με φτερά, πολύτιμα μέταλλα και λίθους αποτελούν αριστουργήματα της τέχνης. Στην συνέχεια, έχουμε την ανάπτυξη του Commedia dell Arte (το θέατρο του δρόμου), όπου συναντάμε τις μορφές του Αρλεκίνου και της Κολομπίνα και τις απλές μαύρες μάσκες, οι οποίες δεν εκφράζουν συγκεκριμένο συναίσθημα. Έτσι οι ηθοποιοί εκφράζονται περισσότερο με την παντομίμα.

Advertising

Οι σύγχρονες μάσκες, των πιο διάσημων καρναβαλιών, όπως στο Ρίο, το Halloween κ.α. είναι μάσκες εντυπωσιακές, αστείες, τρομακτικές, χαρούμενες και αναπαριστούν διάσημα πρόσωπα. Υπό αυτή τη μορφή επιβιώνει, η μάσκα, στην σύγχρονη εποχή.

Η ιστορία τους χάνεται στα βάθη των αιώνων, μάσκες θεατρικές, ταφικές, τελετουργικές, αποκριάτικες. Μάσκες όπου αναπαριστούν ζώα, ανδρικές, γυναικείες. Δεν είναι απλά ένα έθιμο αλλά ένα ανθρωπολογικό φαινόμενο που έχει σχέση με την ανθρώπινη φύση.


Πηγή:

  • www.archaeologia.gr

**τρυγία: λάσπη κρασιού

Advertising

Περισσότερα από τη στήλη: Πολιτισμός

Πολιτισμός

«Διάλογος με την Αφροδίτη»: Η φωνή της Μήλου

  Ένας από τους λόγους που πηγαίνει κάποιος στο Λούβρο, είναι για να θαυμάσει την…

Πολιτισμός

Γυναικείες αδελφότητες αντίστασης

Η Παγκόσμια Ιστορία της γυναικείας αντίστασης μετρά χιλιάδες παραδείγματα, αλλά και χιλιάδες θύματα. Από τοπικούς…

Πολιτισμός

Η ιστορία των διακοπών

Η ιστορία των διακοπών έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Κι όμως οι αρχαίοι Έλληνες…

Πολιτισμός

«Αντι-Οιδίπους»: H Τέχνη της Επιθυμίας

Το έργο των Gilles Deleuze και Félix Guattari, Καπιταλισμός και Σχιζοφρένεια: «Ο Αντι-Οιδίπους», είναι όπως…

Πολιτισμός

Αιγυπτιακός ναός στη Θεσσαλονίκη

Ο αιγυπτιακός ναός στη Θεσσαλονίκη είναι ένα ιερό μνημείο που αποτελεί μυστήριο. Πρόκειται για τον…

Πολιτισμός

Η ιστορία της σοβιετικής αρχιτεκτονικής

  Σημασία της σοβιετικής αρχιτεκτονικής  Είναι γεγονός ότι την επιστήμη της σοβιετικής αρχιτεκτονικής, πολλοί επιστήμονες…

Πολιτισμός

Η κοινωνική προσφορά του Ερυθρού Σταυρού

Η κοινωνική προσφορά του Ερυθρού Σταυρού ξεκίνησε  να αποτελεί πεδίο ιατρικής δράσης στην Ελλάδα τον…