Η Πρώτη Μαΐου έχει χαρακτηρισθεί ως παγκόσμια ημέρα αργίας (αν και δεν είναι αργία, είναι απεργία) καθώς και ημέρα “ορόσημο” για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων των εργατών και αυτό όχι τυχαία. Είναι στην πραγματικότητα η καθιερωμένη γιορτή της εξέγερσης των εργατών του Σικάγου. Στην Ελλάδα η συγκεκριμένη ημέρα είναι κυρίως συνδεδεμένη με την αιματοβαμμένη απεργία του 1936 στη Θεσσαλονίκη και o πρώτος νόμιμος εορτασμός της έγινε μεταπολιτευτικά το 1975.
Πρώτη Μαΐου του 1886 και οι μεγάλες διαδηλώσεις στο Σικάγο ξεσπούν για να διεκδικήσουν το σημερινό αυτονόητο: οχτώ ώρες εργασία, οχτώ ψυχαγωγία και οχτώ ύπνος. Δεν επρόκειτο όμως για μια απλή διαδήλωση. Δύο μέρες αργότερα έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Οι εργάτες συνέχισαν με συλλαλητήριο στην Πλατεία Χεϊνμάρκετ. Στον αντίποδα, οι αστυνομικές δυνάμεις προσπαθούσαν να διαλύσουν με την βία την συγκέντρωση. Μια χειροβομβίδα έπεσε στο μέρος των αστυνομικών με αποτέλεσμα ο τόπος από πεδίο διαδήλωσης να τραπεί αίφνης σε πεδίο μάχης. Για την επίθεση αυτή συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό οι αρχηγοί και οργανωτές της διαδήλωσης: ‘Αουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς. Θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες περιπτώσεις κακοδικίας της παγκόσμιας ιστορίας. Η απήχηση του εν λόγω κινήματος αντηχεί σε όλο τον κόσμο και καταφθάνει και σε εμάς το 1913. Με το νόμο 2269 του 1920 θεσμοθετείται για πρώτη φορά το 8ωρο στην εργασία στις βιομηχανικές επιχειρήσεις.
Τον Μάιο του 1936 η ελληνική Πρωτομαγιά θα αφήσει την δική της ιστορία. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα εκείνη την μέρα μετατρέπουν την Θεσσαλονίκη σε ένα “Ελληνικό Σικάγο”. Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (1929-1932 το γνωστό «κραχ») είχαν αντίκτυπο και στους Έλληνες εργάτες κυρίως στον τομέα της καπνοβιομηχανίας. Η πτώχευση του 1932 είχε επιδεινώσει την κατάσταση με αποτέλεσμα οι εργατικές κινητοποιήσεις να είναι καθημερινό φαινόμενο.
Τα αιτήματα των εργατών ήταν κυρίως τα εξής: υψηλότερες αμοιβές, βελτίωση την παροχών του κλαδικού ταμείου για τους «παρήλικας και φυματικούς» καθώς και χορήγηση έκτακτου επιδόματος 500 δραχμών στους ανέργους και καπνεργάτες ενόψει των εορτών του Πάσχα. Μ’ αυτά τα αιτήματα ξεκινούν οι εργάτες τις κινητοποιήσεις τους κηρύσσοντας γενικό λοκ αουτ. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρήθηκε μόνο στην Θεσσαλονίκη αλλά είχε ήδη επεκταθεί και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος ανάμεσα σ’ αυτές οι Σέρρες, η Δράμα, η Ξάνθη και ο Βόλος.
Τα αιματηρά επεισόδια ξεκινούν από τη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας, όπου το συνδικάτο των αυτοκινητιστών είχε στήσει οδόφραγμα. Εναντίον των απεργών ήταν όχι μόνο η χωροφυλακή αλλά και ο στρατός. Οι αυτοκινητιστές προσπάθησαν να απελευθερώσουν τον συνάδελφο τους που είχε συλληφθεί και η χωροφυλακή απαντά με πυροβολισμούς. Ο πρώτος νεκρός ήταν ο Τάσος Τούσης. Ακολουθούν και άλλοι νεκροί και δεκάδες τραυματίες. Την επομένη, οι κηδείες των θυμάτων γίνονται η αφορμή για τη διοργάνωση μαζικών εκδηλώσεων. Η ένταση των γεγονότων δεν αφήνει ατάραχο και τον καλλιτεχνικό κόσμο. Ο θρήνος της μητέρας πάνω από το πτώμα του Τάσου Τούση ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο, όπου γράφει στον «Επιτάφιο»: «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες..Μέρα Μαγιού σε χάνω»
Οι αιματηρές πρωτομαγιές όμως δεν τελειώνουν εδώ. Σημειώνεται ότι στην Καισαριανή Πρώτη Μαΐου του 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την εκτέλεση 200 Ελλήνων πατριωτών, κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών, ως αντίποινα για τον φόνο ενός Γερμανού στρατηγού και των τριών συνοδών του, που έγινε στις 27 Απριλίου 1944 σε τοποθεσία κοντά στους Μολάους Λακωνίας. Οι 200 της Καισαριανής μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, όπου ήταν κρατούμενοι, στο σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκεί εκτελέστηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Τα εν λόγω γεγονότα αποδίδονται ρεαλιστικά στην τελευταία ταινία του Παντελή Βούλγαρη (Το τελευταίο Σημείωμα) «Πρωτομαγιά. Γειά σε όλους. Πάμε στη μάχη» έγραφε στο τελευταίο του σημείωμα ένας ακόμη εκτελεσμένος ήρωας της Καισαριανής.
Ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς, σε συνθήκες νομιμότητας θα γίνει τον Μάιο του 1975. Από το 1976 η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα, πραγματοποιείται στο Πεδίο του Άρεως μπροστά από το κτίριο της ΓΣΕΕ.
