Όταν οι λογαριασμοί δε βγαίνουν
4 στους 10 Έλληνες διαβιούν σε νοικοκυριά που καθυστερούν την πληρωμή στεγαστικών δανείων, ενοικίων ή λογαριασμών. Το ποσοστό που αντιστοιχεί στο φαινόμενο αυτό (36,9 %) κατατάσσει την Ελλάδα πρώτη μεταξύ των χωρών της ΕΕ, και μάλιστα με μια απόσταση σχεδόν 13 ποσοστιαίων μονάδων από τη δεύτερη χώρα της κατάταξης, τη Βουλγαρία (23,6%).
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το Μάιο του του 2022 το κόστος στέγασης αυξήθηκε κατά 35 % σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2021. Η αύξηση αυτή καταγράφηκε λόγω της ανόδου των τιμών σε τιμές ενοικίων και ενέργεια.
Έτσι, οι περισσότεροι πολίτες αναγκάζονται να περικόψουν άλλες δαπάνες προκειμένου να ανταπεξέλθουν στο κόστος στέγασης. Σύμφωνα με έρευνες το 76,9 % των ενοικιαστών αφού αποπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις τις σχετικές με το σπίτι, κάνει περικοπές, ενώ συχνά αναζητά οικονομική βοήθεια από τρίτους.
Ακριβό μου νοικιασμένο καλυβάκι
Ο σημερινός ενοικιαστής στην Ελλάδα δαπανά το 60-70% του μισθού του για την κάλυψη του ενοικίου. Αν μιλάμε για οικογένεια, το ενοίκιο μιας κατοικίας που καλύπτει τις στεγαστικές της ανάγκες μπορεί να “ροκανίζει” έναν ολόκληρο -και μάλιστα καλό- μισθό. Το ακριβό κόστος στέγασης είναι, άλλωστε, ένας από τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο φτωχοποίησης των Ελλήνων.
Οι ενοικιαστές ήρθαν αντιμέτωποι με αυξήσεις των μισθωμάτων έως και 20% από τον Σεπτέμβρη του 2022. Όσοι αδυνατούσαν να καλύψουν την αύξηση βρέθηκαν στον κυκεώνα της αναζήτησης νέας στέγης.
Κι αν οι Έλληνες πληρώνουν ακριβά το σπιτικό τους, αυτό δε σημαίνει ότι είναι παλατάκι. Σύμφωνα με έρευνες, αν και οι Έλληνες πληρώνουν ακριβότερα το σπίτι τους, είναι αισθητά μικρότερο από αυτό των Ευρωπαίων. Η Ελλάδα κατατάσσεται 21η σε μια λίστα 27 ευρωπαϊκών χωρών, με 1,3 δωμάτια να αντιστοιχούν κατά μέσο όρο στο άτομο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα αδέρφια μεγαλώνουν-διαβιούν στο ίδιο δωμάτιο με τα αδέρφια τους. Ενδεικτικά να αναφερθεί ότι στην Κύπρο κατά μέσο όρο αντιστοιχούν 2 δωμάτια ανά κάτοικο.
Σε απόλυτες τιμές, πάντως, η Αθήνα παραμένει μια από τις φθηνότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης για να νοικιάσει κανείς σπίτι. Αν δηλαδή δεν υπολογίσει κανείς τους διαφορετικούς μισθούς.
Τσουχτερό κόστος στέγασης: πολυπαραγοντικό ζήτημα
Γιατί, όμως είναι τόσο ακριβά τα ενοίκια στην Ελλάδα; Είναι ο κανόνας της αγοράς, αυτός της προσφοράς και της ζήτησης. Η ζήτηση για σπίτια προς ενοικίαση είναι μεγάλη, πενιχρή όμως η προσφορά. Η αναστολή της οικοδομικής δραστηριότητας κατά τα χρόνια της κρίσης περιόρισε το απόθεμα κατοικιών προς μίσθωση. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) τα οποία εκτός των άλλων κάθε χρόνο δέχονται χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες για σπουδές ή αναζήτηση εργασίας.
Τα πράγματα, βέβαια, δεν είναι καλύτερα στην περιφέρεια, ειδικά σε περιοχές με υψηλή τουριστική κίνηση. Εκεί η βραχυχρόνια μίσθωση (Airbnb) δεσμεύει για το μεγαλύτερο μέρος του έτους σπίτια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ηράκλειο της Κρήτης. Πόλη με διευρυμένη τουριστική περίοδο και πανεπιστήμιο, με ιδιοκτήτες κατοικιών να ζητούν από τους εν δυνάμει ενοικιαστές τους να αφήσουν το σπίτι Μάιο (στην καλύτερη περίπτωση). Παρόμοιες αξιώσεις προβάλλουν ιδιοκτήτες σε πολλές τουριστικές περιοχές, μα ακόμη και στα μεγάλα αστικά κέντρα που δέχονται το καλοκαίρι πλήθος επισκεπτών.
Από την άλλη πλευρά, η αδυναμία κάλυψης της ζήτησης έχει οδηγήσει σε φαινόμενα αισχροκέρδειας και εκμετάλλευσης, με ιδιοκτήτες να ζητούν εξωφρενικές τιμές για σπίτια παντελώς ακατάλληλα να στεγάσουν ανθρώπους.
Το σπίτι το δικό μου
Το δυσβάσταχτο κόστος στέγασης εμποδίζει τους νέους να φύγουν από την πατρική εστία. Στην Ελλάδα καταγράφεται τα μεγαλύτερα ποσοστό νέων 18-34 ετών που συνεχίζουν να μένουν κάτω από την ίδια στέγη με τους γονείς τους. 7 στους 10 νέους ηλικίας 25-34 δεν εγκαταλείπουν το πατρικό τους. Κι ας μην αποδοθεί πάλι στους παραδοσιακά ισχυρούς δεσμούς με την οικογένεια ή την απροθυμία να απομακρυνθούν από τη στοργική φροντίδα της μητέρας, ήτοι τα σιδερωμένα ρούχα και τα λαχταριστά γεμιστά. Μα στη συνειδητοποίηση ότι ο μέσος μισθός μισθός δεν επαρκεί ούτε για το ενοίκιο. Έτσι, οι περισσότεροι νέοι που εγκαταλείπουν το πατρικό σπίτι επιλέγουν τη συγκατοίκηση με φίλους ή συντρόφους, ώστε να μοιράζονται -και να βγαίνουν- τα έξοδα.
Όνειρο μακρινό είναι και η απόκτηση της δικής τους στέγης. Επισφαλείς εργασιακές συνθήκες, χαμηλοί μισθοί, αύξηση επιτοκίων και άλλοι λόγοι απομακρύνουν ακόμη και την σκέψη λήψης δανείου. Πολλοί, άλλωστε, από τους σημερινούς τριαντάρηδες βλέπουν τους γονείς τους να παλεύουν για να κρατήσουν το σπίτι τους, αποπληρώνοντας ασθμαίνοντας δάνεια, προκειμένου να μην πέσει στα χέρια του τραπεζίτη.
Δικαίωμα όχι πολυτέλεια
Η πρόσβαση σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή κατοικία πρέπει να αναγνωριστεί ως ανθρώπινο δικαίωμα. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 21 Ιανουαρίου που κάλεσε την ΕΕ να αναγνωρίσει αυτό το δικαίωμα. Είχε προηγηθεί το Νοέμβριο του 2020 η έγκριση μιας σειράς συστάσεων για την καταπολέμηση της αστεγίας.
Γιατί οι συνεχιζόμενες αυξήσεις στα ενοίκια και τα στεγαστικά δάνεια δεν αφορούν μόνο τα ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά. Η καυτή ανάσα των αυξήσεων έχει αρχίσει να νιώθεται και από τα μεσαία και υψηλά εισοδήματα. Κι ο κίνδυνος της αστεγίας γίνεται υπαρκτός -για όλους.
Πηγές:
Γούναρη, Ξ. (2022). Κόστος στέγασης: Οι 8 στους 10 ενοικιαστές δίνουν πάνω από το 40 % του εισοδήματός τους -Το μυστήριο της Αθήνας. Οικονομικός Ταχυδρόμος. Ανακτήθηκε από: www.ot.gr (τελευταία πρόσβαση 01/03/2023)
Μπάκας, Α.Θ. (2022). Ελλάδα: “Πρωταθλητές” στο κόστος στέγασης σε όλη την Ευρώπη. Έθνος. Ανακτήθηκε από: www.ethnos.gr (τελευταία πρόσβαση: 28/03/2023)
Στεργίου Ε. (2023). Στέγη: Βαρύ το κόστος για τους Έλληνες -Καθυστερούν να πληρώσουν λογαριασμούς. Οικονομικός Ταχυδρόμος. Ανακτήθηκε από: www.ot.gr (τελευταία πρόσβαση 01/03/2023)
