Η έλλειψη στέγης είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Σύμφωνα με έρευνες περίπου το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι άστεγο. Ένα επιπλέον 20% αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα στέγασης. Αν και τα ποσοστά φαίνονται μικρά οι αριθμοί δεν είναι: το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού αντιστοιχεί σε 150 εκατομμύρια ανθρώπους, σχεδόν όσο ο πληθυσμός της Ρωσίας, και το 20% σε 1.5 δισεκατομμύρια, σχεδόν όσο όλος ο πληθυσμός της Κίνας. Και αυτά τα νούμερα αφορούν μόνο τα καταγεγραμμένα περιστατικά άστεγων, καθώς η λήψη των ακριβών αριθμών είναι δύσκολη, κυρίως λόγω των διακυμάνσεων του ορισμού “έλλειψη στέγης” και της μεθοδολογίας που χρησιμοποιείται παγκοσμίως.
Η καταμέτρηση των άστεγων αποτελεί από μόνη της μία δαπανηρή και δύσκολη διαδικασία. Ο αριθμός των άστεγων στις πόλεις ενδέχεται να υποεκτιμάται, ενώ οι ίδιοι οι άστεγοι πολλές φορές αποφεύγουν τους δημογραφικούς ή κυβερνητικούς υπαλλήλους λόγω ντροπής και φόβου σύλληψης ή παρενόχλησης.
Σύμφωνα με τον Joseph Chamie, πρώην διευθυντή του United Nations Population Division, οι αιτίες της έλλειψης στέγης ανά τις χώρες είναι πολύπλευρες, αν και ξεχωρίζουν ορισμένοι παράγοντες όπως η έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγης, η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών, η κερδοσκοπία στις επενδύσεις κατοικιών, η απρογραμμάτιστη και ταχεία αστικοποίηση, καθώς και η φτώχεια, όπως και η οικογενειακή κατάρρευση. Επίσης, συμβάλλει η έλλειψη υπηρεσιών και διευκολύνσεων για όσους πάσχουν από ψυχικές ασθένειες, αλκοολισμό ή κατάχρηση ουσιών και τον εκτοπισμό που προκαλείται από συγκρούσεις και φυσικές καταστροφές.
Έχουν εγκριθεί πολλές διεθνείς συμφωνίες, δηλώσεις και αναπτυξιακοί στόχοι που τονίζουν το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στην επαρκή, ασφαλή και προσιτή στέγαση. Επίσης, υπάρχει πληθώρα εκθέσεων, πολιτικών συστάσεων όπως επίσης και προσπάθειες αντιμετώπισης της έλλειψης στέγης.
Σε αυτόν τον τομέα, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, η Φινλανδία πρωτοπορεί ξανά με μια πρωτοβουλία που θα μπορούσε να προσφέρει μια μακροπρόθεσμη λύση. Το 2008 εισήγαγε την πολιτική “HousingFirst” (στέγη/στέγαση πρώτα). Η ιδέα είναι απλή: ο καθένας δικαιούται ένα μικρό διαμέρισμα, ακόμη και αυτοί που πάσχουν από οικονομικά και ψυχικά ζητήματα. Έκτοτε, ο αριθμός των αστέγων έχει μειωθεί δραστικά και συνεχίζει να μειώνεται.
Όπως και οι περισσότερες πόλεις, η Φινλανδία παρείχε προηγουμένως βραχυπρόθεσμα καταφύγια τους άστεγους, αλλά διαπίστωσε ότι η προσωρινή αυτή λύση δεν βοήθησε τους ανθρώπους να πατήσουν γερά στα πόδια τους και να οικοδομήσουν μια σταθερή ζωή. Οι οικονομικά προσιτές υπηρεσίες ενοικίασης κατοικιών, όπως το Y-Foundation, άρχισαν να αγοράζουν και έπειτα να ανακαινίζουν παλιά διαμερίσματα και έτσι η ΜΚΟ κατορθώνει να παρέχει στους άστεγους μια οικονομικά προσιτή μακροχρόνια στέγη.
“Ήταν σαφές σε όλους ότι το παλιό σύστημα δεν λειτουργούσε: χρειαζόμασταν μία ριζική αλλαγή “, λέει ο Juha Kaakinen, Διευθύνων Σύμβουλος του Y-Foundation.
Η πολιτική “HousingFirst” αντιστρέφει τη συμβατική βοήθεια που προσφερόταν τόσα χρόνια στους άστεγους. Αυτοί που επωφελούνται της πρωτοβουλίας δικαιούνται ένα διαμέρισμα-χωρίς καμία προϋπόθεση. Λαμβάνουν επιπλέον βοήθεια από διάφορους κοινωνικούς λειτουργούς που τους βοηθούν με τις αιτήσεις για κοινωνικές παροχές. Η πρόσθετη υποστήριξη δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον για τους ευπαθείς και βοηθάει τους ανθρώπους να βρουν δουλειά και να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητοι, καθώς και να φροντίσουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
Για την εφαρμογή του “HousingFirst” σύμφωνα με το “Y Foundation” δαπανήθηκαν 250 εκατομμύρια ευρώ για τη δημιουργία νέων κατοικιών και την πρόσληψη 300 επιπλέον εργαζομένων. Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η εξοικονόμηση στην υγειονομική περίθαλψη έκτακτης ανάγκης, στις κοινωνικές υπηρεσίες και στο δικαστικό σύστημα ανά άστεγο που επωφελείται από την πρωτοβουλία, κυμαίνεται συνολικά στα € 15.000 ετησίως.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, η πρωτοβουλία Housing First έχει προσφέρει 4.600 κατοικίες σε άστεγους στην Φινλανδία, καθιστώντας την μοναδική χώρα στην Ευρώπη όπου ο αριθμός των άστεγων μειώνεται. Η χώρα όχι μόνο παρέχει καταφύγιο σε όποιον το χρειάζεται, αλλά η κυβέρνηση της βοηθά επίσης τους ανθρώπους να επανενταχτούν στην κοινωνία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Joseph Chamie “As cities grow so does the number of homeless” Yale Global, updated on 21/01/20, ανακτήθηκε από yaleglobal.yale.edu
OECD Affordable Housing Database ‘HOMELESS POPULATION’ 19/12/2019, ανακτήθηκε απόwww.oecd.org
Paddison Laura “How Finland solved homelessness” Huffpost 30.01.19, ανακτήθηκε από www.huffpost.com
Henley John “It’s a miracle: Helsinki’s radical solution to homelessness” The Guardian 03/06/19, ανακτήθηκε από www.theguardian.com
