Η ζωή μας στην εποχή του κορωνοϊού έχει αλλάξει άρδην και αυτό δεν οφείλεται μόνο στα νέα μέτρα που μας κρατούν στο σπίτι για λόγους ασφαλείας. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Δεκέμβριος 2019
Πληροφορούμαστε πως ένας νέος ιός ονόματος SARS-CoV-2 έχει εξαπλωθεί στην πόλη Ουχάν της Κίνας. Οι πρώτες μας σκέψεις είναι πως άλλος ένας ιός αρχίζει να εξαπλώνεται στο ανθρώπινο είδος, άγνωστος μεν και ίσως επικίνδυνος, μακριά από εμάς δε! Όλοι αναλαμβάνοντας ρόλους ειδικών λοιμωξιολόγων και επιδημιολόγων μας καθησυχάζουν. Εμείς από τον Δεκέμβριο έως και τον Φλεβάρη παρατηρούμε ανεπηρέαστοι τον κόσμο και τα γεγονότα.
26 Φεβρουαρίου 2020
Παρά τα πολλά fake news των προηγούμενων ημερών για κρούσματα της νέας νόσου COVID-19, την ημέρα αυτή εμφανίζεται το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στη Θεσσαλονίκη. Η συνέχεια μοιάζει γνωστή. Πανικός, φόβος, άγχος και ένταση. Ένας “αόρατος εχθρός”, όπως ονομάστηκε, βρίσκεται εντός των συνόρων και πολύ εύκολα μπορεί να μας βλάψει. Εξαιτίας του εύκολου τρόπου μετάδοσης του ιού και της αδυναμίας του ελληνικού συστήματος υγείας να περιθάλψει πλήθος κρουσμάτων, λήφθηκαν άμεσα καίρια και αυστηρά μέτρα. Κλείνουν άμεσα σχολεία, επιχειρήσεις και άλλοι χώροι, όπου οι άνθρωποι μπορούν να συνωστιστούν.
23 Μαρτίου 2020
Λαμβάνονται νέα μέτρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Κάθε μετακίνησή μας πρέπει να ανταποκρίνεται σε έναν από τους έξι βασικούς λόγους επιτρεπτής μετακίνησης και να αποφευχθεί κάθε άσκοπη έξοδος από το σπίτι. “Μένουμε σπίτι”, λοιπόν, αυτό είναι το σκλόγκαν που μπορεί να χαρακτηρίσει τις μέρες που διανύουμε.
Απρίλιος 2020
Καραντίνα! Μένουμε σπίτι και τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά. Ένα από αυτά θέλω να το μοιραστώ μαζί σας. Μένουμε σπίτι… και πώς αξιοποιούμε τον τόσο ελεύθερο χρόνο που ξαφνικά μας προσφέρεται;
Μάλλον θα δούμε τηλεόραση… Θα δούμε πολλή τηλεόραση… Θα δούμε αμέτρητες ώρες τηλεόραση… και τα αισθήματα πανικού θα μας κυριεύσουν. Είσαι υγιής, αλλά νιώθεις υγιής; Βομβαρδίζεσαι διαρκώς από “νέες” εξελίξεις, ειδήσεις που όλες αρχίζουν και τελειώνουν με τη λέξη “κορωνοϊός”, επαναλήψεις γεγονότων, ειδικοί και μη αναλαμβάνουν την σκυτάλη για παροχή συμβουλών στο κοινό και καινούριες βραδινές εκπομπές ξεφυτρώνουν για μια πληρέστερη παρουσίαση των τρόπων πρόληψης και αντιμετώπισης του κορωνοϊού. Έκτακτες ειδήσεις για νέα κρούσματα και παντού εικόνες θανάτου. Αναρωτιέμαι αν αυτούς τους τρεις μήνες συνέβη κάτι άλλο στον κόσμο… Στο διαδίκτυο η εικόνα ίδια! Ίσως με λίγο παραπάνω χιούμορ και σίγουρα πολλές live μεταδόσεις από ανθρώπους που περνούν δημιουργικά τις ημέρες καραντίνας.
Σήμερα
Διαπιστώνω πως η δύναμη της τηλεόρασης και των ΜΜΕ (Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης) γενικότερα είναι αδάμαστη. Ο άνθρωπος που βιώνει τον εγκλεισμό στο σπίτι και παρακολουθεί τα δελτία ειδήσεων μοιάζει καταδικασμένος να βιώσει υψηλά επίπεδα άγχους και πανικού. Τα παραπάνω δεδομένα προκύπτουν από την έρευνα των E.Α. Holman, D.R. Garfin και R.C. Silver της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών Η.Π.Α. Η έρευνα αυτή δημοσιεύτηκε το 2014 μετά από μια τρομοκρατική βομβιστική επίθεση που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια ενός μαραθώνιου το 2013 στη Βοστώνη. Τα Μ.Μ.Ε. έδειξαν πολλές σκηνές της επίθεσης, μιας και ο μαραθώνιος μεταδιδόταν ζωντανά. Στην επιστημονική έρευνα υποστηρίζεται πως εκείνοι που βίωσαν άμεσα το συμβάν είχαν χαμηλότερα επίπεδα μετατραυματικού στρες (post traumatic stress disorder, PTSD) σε σχέση με εκείνους που παρακολούθησαν τα γεγονότα έμμεσα, δηλαδή μέσω τηλεόρασης, ραδιοφώνου, τύπου και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, για τουλάχιστον έξι ώρες. Αξιοσημείωτο είναι πως οι θεατές των γεγονότων από το σπίτι είχαν έως και εννέα φορές περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν υψηλά επίπεδα μετατραυματικού στρες στη συνέχεια.
Άλλη έρευνα των D.S. Busso, K.A. McLaughlin και Μ.Α. Sheridan του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ επιβεβαιώνουν τα παραπάνω δεδομένα. Ειδικότερα, αναφέρεται πως η συμπτωματολογία του μετατραυματικού στρες ήταν ιδιαίτερα υψηλή σε παιδιά και εφήβους που είχαν παρακολουθήσει μέσω των Μ.Μ.Ε. το τραγικό συμβάν για πολλές ώρες.
Μια πιθανή ερμηνεία των παραπάνω ερευνητικών αποτελεσμάτων είναι πως όσοι βίωσαν την τρομοκρατική επίθεση, ίσως δεν ερμήνευσαν τα γεγονότα ως τραυματικά, εξαιτίας της άμεσης επέμβασης των σωμάτων ασφαλείας και των επαγγελματιών υγείας. Αντίθετα, όσοι βρίσκονταν σπίτι παρακολούθησαν σε διαρκή επανάληψη τους βομβαρδισμούς δίχως να καταφέρουν να αισθανθούν την ψυχολογική ασφάλεια που παρείχαν οι ειδικοί. Γνωρίζοντας πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δυσκολεύεται να αντιληφθεί τα όρια μεταξύ πραγματικών και φανταστικών αναμνήσεων, κάθε συγγενικό ερέθισμα με τα γεγονότα, που παρακολούθησαν οι δέκτες, ενεργοποιεί τις αναμνήσεις τους εμπλουτίζοντάς τες με περισσότερες πληροφορίες. Κάθε πληροφορία που λαμβάνουμε έχει τη δύναμη να ανατρέψει το πρίσμα με το οποίο αντιμετωπίζουμε τον κόσμο και να μεταβάλλει την ψυχική μας υγεία. Τα παραπάνω αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών αναφέρθηκαν ως συνέπειες της υπερπληροφόρησης – μιας ρουτίνας που βιώνουμε όλοι τον τελευταίο καιρό.
Παραπληροφόρηση παγκοσμίου βεληνεκούς
Άλλο σημείο των καιρών μας που βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση παγκοσμίως είναι η παραπληροφόρηση. Για λόγους συντομίας δεν θα αναφερθώ σε ειδήσεις, fake news και θεωρίες συνωμοσίας που έχουν διαρρεύσει σχετικά με την προέλευση, τους σκοπούς ή ακόμα και την ύπαρξη του κορωνοϊού. Εταιρείες, όπως οι Google, Facebook και Twitter, δήλωσαν πως θα λάβουν αυστηρά μέτρα κατά της παραπληροφόρησης για θέματα της πανδημίας του κορωνοϊού. Στις 2 Φεβρουαρίου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) δήλωσε ότι υπάρχει μια “πληροφοριοδημία” που συνοδεύει την έξαρση και την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Συγκεκριμένα, ανέφερε πως το πλήθος ανακριβών και ψευδών ειδήσεων “δυσκολεύει τους ανθρώπους να βρουν αξιόπιστες πηγές και καθοδήγηση, όταν τη χρειάζονται”.
Και αν ο “πόλεμος” ήταν μεταξύ των ανθρώπων και του “αόρατου εχθρού” ονόματι κορωνοϊού σε διεθνές επίπεδο, φαίνεται πως και η ψευδής αναπαραγωγή πληροφοριών όξυνε τις σχέσεις μεταξύ των κρατών. Οι αρχές της Ταϊβάν κατηγόρησαν την Κίνα με την πρόφαση πως διαδίδουν διαστρεβλωμένες πληροφορίες και θεωρίες, ώστε να καλλιεργήσουν το αίσθημα του πανικού μεταξύ των Ταϊβανέζων. Σύμφωνα με το περιοδικό The Economist, κινέζικες ιστοσελίδες βρίθουν θεωριών που υποστηρίζουν πως η CIA είναι η δημιουργός του κορωνοϊού για να πλήξει την Κίνα. Στις 22 Φεβρουαρίου, Αμερικανοί αξιωματούχοι ανέφεραν πως ανακάλυψαν μια καλοστημένη και κρατικά υποστηριζόμενη εκστρατεία παραπληροφόρησης από τη Ρωσία εναντίον των Η.Π.Α. διαδίδοντας θεωρίες συνωμοσίας. Όσο περνάνε οι μέρες θα προβάλλονται και άλλες υποθέσεις, σενάρια, ακριβείς ή ανακριβείς ειδήσεις, αληθινά ή πλαστά δεδομένα, φρικιαστικές εικόνες και τα νούμερα των Μ.Μ.Ε. διαρκώς θα αυξάνονται!
Ας φροντίσουμε όλοι μας ώστε να περιοριστεί αυτή η “πληροφοριοδημία” του κορωνοϊού! Μην σταματήσετε να ενημερώνεστε, αλλά φροντίστε να βάλετε ισχυρά φίλτρα στις πληροφορίες που επιτρέπετε να εισέρχονται στο μυαλό σας. Η ζωή μας σύντομα θα ανακτήσει το καθιερωμένο πρόγραμμά της και είναι ευθύνη όλων μας να είμαστε σωματικά και ψυχικά υγιείς.
*Ευχαριστώ πολύ την Phyllis Gabriel (συγγραφέας, podcaster) για την έμπνευση που μου χάρισε ώστε να γράψω το παρόν άρθρο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο παρόν άρθρο:
Media’s role in broadcasting acute stress following the Boston Marathon bombings, (2014) E.Α. Holman, D.R. Garfin & R.C. Silver (www.ncbi.nlm.nih.gov)
Media exposure and sympathetic nervous system reactivity predict PTSD symptoms after the Boston marathon bombings, (2014) D.S. Busso, K.A. McLaughlin & Μ.Α. Sheridan (www.ncbi.nlm.nih.gov)
Wikipedia, λήμμα: Πανδημία κορωνοϊού 2019–20 (el.wikipedia.org/wiki)
As coronavirus misinformation spreads on social media, Facebook removes posts, (2020) P. Katie (web.archive.org)
«Virus Outbreak: Chinese trolls decried for fake news», Taipei Times, 28/02/2020 (www.taipeitimes.com)
Taiwan accuses China of waging cyber ‘war’ to disrupt virus fight, B. Blanchard, Reuters, 29/02/2020 (www.reuters.com)
China’s rulers see the coronavirus as a chance to tighten their grip, The Economist, 08/02/2020 (archive.is/j9ZH4)
Coronavirus: Russia denies spreading US conspiracy on social media, BBC News, 23/02/2020 (www.bbc.com)
US accuses Rusia of huge coronavirus disinformation campaign, K. Ng, The Independent, 23/02/2020 (www.independent.co.uk)
