Πηγή: cnn.gr
Η Συμφωνία
Η Συμφωνία των Πρεσπών προκάλεσε μεγάλη αναταραχή. Τόσο στην εσωτερική πολιτική της χώρας μας, όσο και στην αντίπερα όχθη των Σκοπίων. Στις 12 Ιουνίου του 2018 ανακοινώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για την μετά ονομασία της Π.Γ.Δ.Μ (Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας), σε Severna Makedonija. Δηλαδή, Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Οι όροι της συμφωνίας προϋπέθεταν, την αναθεώρηση του συντάγματος της Π.Γ.Δ.Μ. Σύμφωνα με τους οποίους, η Π.Γ.Δ.Μ συμφωνούσε να αλλάξει την συνταγματική της ονομασία για όλες τις χρήσεις. Σε ότι αφορά, τόσο την εξωτερική, όσο και την εσωτερική πολιτική της ζωή. Ενώ το νέο όνομα θα ίσχυε «erga omnes», δηλαδή έναντι όλων. Στην συμφωνία κατέστη σαφές, ότι οι κάτοικοι της Βόρειας Μακεδονίας δεν έχουν οποιαδήποτε σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Και ότι η γλώσσα τους είναι μέρος της Σλαβικής οικογένειας.
Παρόλα αυτά, οι αντιδράσεις συνέχισαν να είναι έντονες. Καθώς η συμφωνία από την ελληνική πλευρά, θεωρήθηκε ως ένα είδος προδοσίας των εθνικών κεκτημένων, της εθνικής συνείδησης και ταυτότητας. Όμως υπάρχει μεγάλη απόσταση, από τον τρόπο που οι πολίτες μιας χώρας αντιλαμβάνονται ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας. Από τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η ιστορία, οι σχέσεις και οι ισορροπίες μεταξύ κρατών και χωρών.
Η χάραξη της εξωτερικής πολιτικής αποτελεί δύσκολη υπόθεση. Καθώς η πολιτική ευθύνη για τέτοιου είδους αποφάσεις, αποτελεί μόνιμο και χρόνιο «φορτίο» που δεν αποβάλλεται. Απομονώνοντας όμως, κάθε συναίσθημα εθνικής υπερηφάνειας θα εξετάσουμε καθαρά τους πολιτικούς και ιστορικούς λόγους που οδήγησαν στην σύναψη της πολύκροτης αυτής συμφωνίας σήμερα. Καθώς και την ιδιαιτερότητα των σχέσεων, των βαλκανικών χωρών μεταξύ τους.
Το Μακεδονικό ζήτημα
Το Σκοπιανό ξεκίνησε ως άμεσο αποτέλεσμα του Μακεδονικού Ζητήματος. Εξαιτίας δηλαδή, ενός εθνικό-χωροταξικού προβλήματος που δημιουργήθηκε, αμέσως, μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Βερολίνου, τον δέκατο ένατο αιώνα, στη Βαλκανική χερσόνησο. Και πιο συγκεκριμένα, στη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας μεταξύ των κρατών της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Μακεδονικό Ζήτημα αποτελούσε μια γενικότερη σύμπτυξη ζητημάτων και θεμάτων του Ανατολικού Ζητήματος που έδειχναν να είχαν λυθεί μετά και το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως η λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έμελλε να φέρει, πάλι, στο προσκήνιο, τα υποτιθέμενα λυμένα ζητήματα των σχέσεων ανάμεσα σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Γιουγκοσλαβία. Μέσα από τα οποία, προέκυψε σταδιακά και η ονομασία της Π.Γ.Δ.Μ.
Η Ελληνική πλευρά των διαπραγματεύσεων. για χρόνια, απέφευγε την οριστική λύση, αρνούμενη την ονομασία των Σκοπίων μέσω συνταγματικής αναθεώρησης, ως Δημοκρατία της Μακεδονίας. Κυρίως λόγω της ελλιπής αποσαφήνισης μεταξύ της Π.Γ.Δ.Μ και του όμορου ελληνικού γεωγραφικού διαμερίσματος της Μακεδονίας.
Οι αντιδράσεις, επίσης, ήταν ποικίλες, και για την χρήση του όρου «Μακεδόνες», όσον αφορά τον προσδιορισμό της κύριας εθνότητας του κράτους. Δηλαδή, τους Σλαβομακεδόνες υπηκόους, καθώς και τη χρήση του όρου «μακεδονική» για τον προσδιορισμό της επίσημης γλώσσας, της σλαβομακεδονικής. Οι διαπραγματεύσεις για την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας, είχαν καταλήξει στο μέγιστο βαθμό της διεθνούς διαμεσολάβησης. Κυρίως, μέσω, του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Σκοπιανό και αναγκαιότητα αναγνώρισης
Στις 13 Αυγούστου του 2001, υπογράφτηκε η συμφωνία της Οχρίδας. Σε μια προσπάθεια να ληφθεί ένα τέλος μετά τα αιματηρά επεισόδια που έλαβαν χώρα στη μικρή πόλη της Οχρίδας. Σφραγίζοντας την ιστορία της Βόρειας, πλέον, Μακεδονίας, με τον πιο καθοριστικό τρόπο. Μετά από μήνες βίαιων επιθέσεων, μεταξύ των Σλάβο-Μακεδόνων και μελών των Αλβανικών κοινοτήτων.
Η συμφωνία υπογράφτηκε ανάμεσα στα δύο ισχυρότερα σλαβο-μακεδονικά κόμματα (από τον Μπράνκο Τσερβένκοφσκι του SDSM- Σοσιαλδημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας και τον Πρωθυπουργό Λιούπτσο Γκεοργκέφσκι του VMRO-DPMNE- Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση- Δημοκρατικό κόμμα Εθνικής Ενότητας) και τα δύο αντίστοιχα Αλβανικά (τον Αρμπέν Τζαφέρι του Δημοκρατικού Κόμματος Αλβανών και τον Ιμέρ Ιμέρι του κόμματος Δημοκρατική Ευημερία), υπό την αιγίδα της διεθνούς κοινότητας. Κύριος στόχος ήταν η λήξη των εχθροπραξιών και της αιματοχυσίας, καθώς και η αναγνώριση της πολύ-εθνικότητας και της πολυπολιτισμικότητας.
Οι Σλάβο-Μακεδόνες θεωρούσαν ότι το κράτος τους ανήκει. Γεγονός, που οδηγούσε σε σοβαρά προβλήματα συνύπαρξης και συμφιλίωσης με την Αλβανική κοινότητα. Έπειτα την σύναψη της συμφωνίας, η χώρα έκανε προσπάθειες κρατικής ανασυγκρότησης, παρόλα αυτά η αδυναμία ολοκλήρωσης μιας επιτυχούς συμφωνίας με την Ελλάδα εμπόδιζε την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, αφήνοντας «ανοιχτό» το περιθώριο αναζωπύρωσης νέων εχθροπραξιών.
Η παραπάνω συμφωνία, όμως, υποδεικνύει το βαθύτερο «εσωτερικό» πρόβλημα των Σκοπίων, που υπερβαίνει την αναγνώριση της εθνικής τους ταυτότητας. Δηλαδή την αναγκαιότητα των ριζικών συνταγματικών και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων, που θα υλοποιούσαν τα μακροχρόνια αιτήματα των Αλβανικών μειονοτήτων. Εξισορροπώντας, ταυτόχρονα, και τις τεταμένες σχέσεις τους με τους Σλάβο-Μακεδόνες. Για την Π.Γ.Δ.Μ, η μετά ονομασία σε Βόρεια Μακεδονία, αποτελούσε μια «τυπικά» επίσημη επικύρωση που εκκρεμούσε, επιλύοντας ζητήματα ομαλής εσωτερικής κρατικής λειτουργίας και ολοκλήρωσης, που θα εξασφάλιζε κατ’ επέκταση την προστασία από ενδεχόμενες εξεγέρσεις και εντάσεις στη βαλκανική περιοχή συνολικά. Η Π.Γ.Δ.Μ αποσκοπούσε στο να μην είναι πλέον κράτος μια εθνότητας αλλά να ανήκει σε όλους τους πολίτες της.
Σκοπιανό: Η ελληνική στάση και το βέτο για την είσοδο στο ΝΑΤΟ
Η Ελληνική στάση ήταν άκρως άκαμπτη και σκληρή, όχι μόνο ως προς το θέμα της ονομασίας. Τον Απρίλιο του 2008, η Ελλάδα άσκησε βέτο στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, κατά τη σύνοδο κορυφής στο Βουκουρέστι. Η αίτηση ένταξης, τελικά, απορρίφθηκε ομόφωνα από τα μέλη του ΝΑΤΟ. Στις 21 Μαρτίου 2011, η Π.Γ.Δ.Μ ξεκίνησε προφορική διαδικασία προσφυγής κατά Ελλάδας, στο Δικαστήριο της Χάγης, η οποία κατατέθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2008.
Στην προσφυγή επικαλείται την παραβίαση από την Ελλάδα του Άρθρου 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας μεταξύ των χωρών, που υπογράφηκε το 1995. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, η Ελλάδα συμφωνούσε να μην προβάλλει αντιρρήσεις στην αίτηση της Π.Γ.Δ.Μ σε συμμετοχή της σε οργανισμούς, στις οποίους, η Ελλάδα είναι ήδη μέλος (όπως ΝΑΤΟ ή Ευρωπαϊκή Ένωση). Με αιτιολογία τη «μη» συμφωνία για το όνομα.
Το Διεθνές Δικαστήριο, στις 5 Δεκεμβρίου του 2011, καταδίκασε την Ελλάδα για τις επίσημες δηλώσεις, κατά τη σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου, όπου ουσιαστικά αρνούνταν την ένταξη της Π.Γ.Δ.Μ στο ΝΑΤΟ. Λόγω της μη εύρεσης λύσης για το όνομα. Η πολιτική της Ελλάδος πάντως, στην άσκηση βέτο δέχτηκε αρνητική κριτική σε άρθρα στον διεθνή τύπο, αλλά και σε μερίδα του ελληνικού.
Σκοπιανό και το χρονικό των διαπραγματεύσεων
Ο χρόνος έλυσε το Σκοπιανό ζήτημα μέσα από μια σειρά μακρών διαπραγματεύσεων. Και παρά τις αντιδράσεις και αντιρρήσεις των πολιτών, που προσπαθούσαν να υπερασπιστούν το εθνικό φρόνημα, η αναγκαιότητα διαχείρισης των διπλωματικών υποχρεώσεων νίκησε την λαϊκή βούληση. Η αλήθεια είναι, όμως, πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην εσωτερική με την εξωτερική πολιτική, καθώς αποτελούν δύο εντελώς διαφορετικά πεδία πολιτικής δράσης. Στην εξωτερική πολιτική, ένας λαός δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις για ζητήματα διπλωματίας, διεθνών σχέσεων και ειρήνης. Όπως συνέβη και στην συγκεκριμένη περίπτωση, παρά την ενεργό κινητοποίηση.
Σκοπιανό 1991-1995
Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν από τον Απρίλιο του 1991 μέσα από μια σειρά συνεχών πιέσεων προς τις ελληνικές κυβερνήσεις μέχρι και το 1995, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο αποτέλεσμα ή επιθυμητή αλλαγή από την πλευρά των Σκοπίων. Στις 16 Φεβρουαρίου 1994, η Ελλάδα αποφάσισε τον οικονομικό αποκλεισμό (εμπάργκο) της Π.Γ.Δ.Μ, καθώς και τη διακοπή λειτουργίας του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στα Σκόπια. Αυτό αποτέλεσε μέσο άσκησης πιέσεων για την αποδοχή των ελληνικών όρων.
Την ίδια περίοδο, εδιώχθησαν στην Ελλάδα ποινικά μέλη αριστερών και αντί-εθνικιστικών οργανώσεων, που διένειμαν υλικό που προπαγάνδιζε την αναγνώριση και τη συνεργασία της Ελλάδας με τη γειτονική χώρα.
Η ενδιάμεση συμφωνία
Ταυτόχρονα στις 4 Σεπτεμβρίου του 1995 ,η Αμερική εντείνει τις πιέσεις της για άρση του ελληνικού εμπάργκο από τα Σκόπια. Ενώ, ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α. Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ σε συνεργασία με τον τότε πρέσβη στην Αθήνα Τόμας Μίλερ και με τον εκπρόσωπο του στην Ουάσινγκτον Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νίκολας Μπερνς, ανακοινώνουν την επίτευξη συμφωνίας Ελλάδας – Π.Γ.Δ.Μ για απευθείας διάλογο, υπό την αιγίδα του Σάιρους Βανς. Σκοπός τους ήταν υπογραφή μιας «ενδιάμεσης» συμφωνίας.
Στις 13 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, υπογράφεται στην Νέα Υόρκη, η Ενδιάμεση Συμφωνία, από τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Κ. Παπούλια και τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Π.Γ.Δ.Μ Κ. Τσερβενκόφσκι. Η συμφωνία απέβλεπε σε αμοιβαίες παραχωρήσεις και αλληλοσεβασμό των δικαιωμάτων των δύο χωρών.
2000-2008: Ένα πρώιμο βήμα πριν ολοκληρωθεί το Σκοπιανό
Η τελευταίες διαπραγματεύσεις, πριν την οριστική συμφωνία του 2017-2018, διατηρήθηκαν από το 2000 μέχρι το 2008. Όπου το Μάρτιο του 2008, η Ακαδημία Αθηνών εξέδωσε δημόσια τοποθέτηση με την οποία καλούσε σε «εξεύρεση σύνθετης ονομασίας με περιεχόμενο γεωγραφικό, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τη διαφοροποίηση μεταξύ της αρχαίας Μακεδονίας και του κράτους της Π.Γ.Δ.Μ». Σε συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων τον Απρίλιο του 2008, με τη θέση της κυβέρνησης Καραμανλή, υπέρ μιας σύνθετης ονομασίας, συντάχθηκαν όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα εκτός από το ΛΑΟΣ.
Επίλογος
Το Μακεδονικό ή Σκοπιανό ζήτημα, αποτελούσε πάντα μια ανοιχτή «πληγή» εσωτερικών πολιτικών αντιπαραθέσεων, διαφορετικών γεωπολιτικών απόψεων, εθνικού «εγωισμού» και υπερηφάνειας. Αυτό ήταν θέμα χρόνου να ολοκληρωθεί. Δεδομένου ότι οι Ελληνικές κυβερνήσεις, φοβούμενες να αναλάβουν το βάρος της κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης πάνω τους, παρακώλυαν με κάθε δυνατό τρόπο την συμφωνία. Η πιέσεις από τους ξένους εταίρους ήταν πάντοτε εμφανείς και έντονες. Και όταν τα περιθώρια στην διεθνή και παγκόσμια σκηνή στενεύουν και οι ανάγκες μεταβάλλονται, λαμβάνονται οι πιο άμεσες και σκληρές για πολλούς αποφάσεις.
Πηγές:
«Σκοπιανό», Αναρτήθηκε από https://www.eleftherostypos.gr/tag/skopiano/ (τελευταία πρόσβαση 17-2-19)
Ενδεικτική Βιβλιογραφία: «Από τα Βαλκάνια στη νοτιοανατολική Ευρώπη: Προκλήσεις και προοπτικές στον 21ο αιώνα», Συλλογικό Έργο.
