Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης αποτελεί το πρώτο επαρχιακό μουσείο χρονικά, που κτίστηκε με σκοπό να φιλοξενήσει αρχαιολογικά ευρήματα. Η ανοικοδόμησή του ξεκίνησε το 1874 και ολοκληρώθηκε έπειτα από μια διετία, στις 23 Ιανουαρίου 1876. Για τα σχέδια ανέγερσής του οι απόψεις ταλαντεύονται ανάμεσα στον Έλληνα αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρό και το δημοφιλή Δανό Θεόφιλο Χάνσεν.
Προτού εισχωρήσουμε περισσότερο στα του μουσείου, αξίζει να αναφέρουμε πως η πρώτη αρχαιολογική συλλογή στη Σπάρτη ιδρύθηκε το 1833. Δημιουργός της ήταν ο Γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Ross, ενώ ο χώρος στον οποίο στεγάστηκε ήταν η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η συλλογή καταστράφηκε από πυρκαγιά και συγκεντρώθηκε εκ νέου το 1872 από τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Παναγιώτη Σταματάκη. Εκείνος περισυνέλεξε, συγκεκριμένα, 288 αρχαία αντικείμενα, τα οποία συνέστησαν τον πυρήνα των ευρημάτων για το επερχόμενο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης.
Αυτή η πρωτοβουλία τιμήθηκε περίπου 125 χρόνια αργότερα με την ίδρυση του «Συλλόγου Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης – Παναγιώτης Σταματάκης». Ιθύνων νους μια ομάδα φιλάρχαιων Σπαρτιατών με αγάπη για την περιοχή τους και την πλούσια ιστορία της. Ο σύλλογος πρωτοστατεί με συμμετοχή σε πληθώρα εκδηλώσεων, ενώ προώθησε την κατασκευή του νέου μουσείου στο κτίριο της ΧΥΜΟΦΙΞ.
Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης – Ιστορικό
Το αρχέτυπο κτίριο του Μουσείου περιελάμβανε, πέραν της κεντρικής, δύο ακόμη αίθουσες δυτικά και ανατολικά. Στα τέλη του 19ου αιώνα οι αρχαιολογικές έρευνες εντάθηκαν με αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση του αριθμού των ευρημάτων. Το γεγονός αυτό οδήγησε και στην επέκταση του Μουσείου, με την προσθήκη δύο αιθουσών βόρεια και νότια του αρχικού οικοδομήματος. Η επέκταση σημειώθηκε κατά την τριετία 1905-1908 με το κόστος να επωμίζεται εξ’ ολοκλήρου η Αρχαιολογική Εταιρεία. Δύο παραπάνω αίθουσες με μεγαλύτερο πλάτος προστέθηκαν με την ίδια διαδικασία το 1936.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης διατηρήθηκε ανέπαφο από το πέρασμα των Δυνάμεων κατοχής. Τα ευρήματα συσκευάστηκαν και φυγαδεύτηκαν έγκαιρα σε ειδικά κατασκευασμένη κρυψώνα από τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Θ. Καραχάλιο.
Τη δεκαετία του 1950, που ακολούθησε τον πόλεμο, έλαβαν χώρα εργασίες συντήρησης στο κτίριο του μουσείου, ενώ, παράλληλα, συντελέστηκε εξοικονόμηση χώρου. Συγκεκριμένα, η στέγη του οικοδομήματος αντικαταστάθηκε, το ανατολικό πρόπυλο κλείστηκε, για τη διαμόρφωση χώρου γραφείου και η βόρεια αίθουσα μετατράπηκε σε αποθήκη.
Με τον αριθμό των ευρημάτων να σημειώνει ραγδαία αύξηση κατά τις ανασκαφές των δεκαετιών 1970-1990, η ανάγκη για οικοδόμηση νέου μουσείου ήταν επιτακτική. Η μεγάλη έκτασή του και η κοντινή του απόσταση στον αρχαιολογικό χώρο έδωσε το χρίσμα στο παλαιό εργοστάσιο της ΧΥΜΟΦΙΞ. Εκεί, στη βόρεια είσοδο της πρωτεύουσας της Λακωνίας, βρίσκεται σήμερα το σύγχρονο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης στις μέρες μας
Στο τωρινό Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης φιλοξενούνται χιλιάδες ευρήματα από την περιοχή της αρχαίας Λακεδαίμονας, καθώς και από άλλα μέρη της Λακωνίας. Το χρονικό διάστημα που καλύπτει η συλλογή, εκτείνεται από τη νεολιθική περίοδο έως και την ύστερη ρωμαϊκή εποχή.
Όπως προαναφέρθηκε, το Μουσείο περιλαμβάνει επτά αίθουσες για τα εκθέματά του. Πάμε να δούμε ειδικότερα, τι θα συναντήσει ο επισκέπτης σε κάθε αίθουσα:
Αίθουσα 1: Αποτελεί τον προθάλαμο του μουσείου. Εκτίθενται ενεπίγραφες στήλες των ρωμαϊκών χρόνων, στις οποίες υπήρχαν ενσωματωμένα σιδερένια δρεπάνια. Πρόκειται για αναθήματα των νικητών από τα αγωνίσματα του ιερού της Ορθίας Αρτέμιδος. Στις στήλες αναγράφονται το όνομα του νικητή και το αγώνισμα, στο οποίο διέπρεψε.
Αίθουσα 2: Εδώ εμπεριέχονται ευρήματα από το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος. Θα συναντήσουμε δείγματα από τις προσφορές των πιστών προς τη θεά σε ελεφαντοστό, πηλό, λίθο και μολύβδινα ειδώλια. Επιπλέον, εκτίθενται αναθηματικές πήλινες μάσκες, παραλλαγές των ξύλινων, με πιθανή τη χρήση τους στις τελετές προς τιμήν της θεάς. Σε περίοπτη θέση, τέλος, θα παρατηρήσουμε τους μεγάλους ανάγλυφους τοπικούς αμφορείς, οι οποίοι βρέθηκαν στις ανασκαφές της Σπάρτης.
Αίθουσα 3: Εδώ θα θαυμάσουμε έργα γλυπτικής από τα ρωμαϊκά χρόνια, όπως πορτραίτα και τμήματα μαρμάρινων σαρκοφάγων. Στο κέντρο της αίθουσας δεσπόζει η κεφαλή από το άγαλμα της Τύχης της πόλης. Στον ίδιο χώρο προβάλλονται, ακόμη, τμήματα ελληνιστικών και ρωμαϊκών ψηφιδωτών δαπέδων. Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πήλινο ομοίωμα πεντήρους(πολεμικό πλοίο) από την περιοχή του ακρωτηρίου Μαλέας.
Αίθουσα 4: Αποτελεί το μικρό πατάρι του Μουσείου. Εδώ παρουσιάζονται ευρήματα των προϊστορικών χρόνων από διάφορες περιοχές της Λακωνίας. Εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν τα ευρήματα των μυκηναϊκών τάφων της Πελλάνας, όπου είχε ανακαλυφτεί πλούσιο νεκροταφείο της μυκηναϊκής περιόδου.
Αίθουσα 5: Εκτίθενται ορισμένα δείγματα από το μεγάλο αριθμό ψηφιδωτών δαπέδων, τα οποία κοσμούσαν τις πολυτελείς οικίες και τα δημόσια κτίρια της Σπάρτης. Μεταξύ των εικονικών παραστάσεων των ψηφιδωτών ξεχωρίζουν η παράσταση του Αχιλλέα στη Σκύρο και ο αποκεφαλισμός της Μέδουσας.
Αίθουσα 6: Στο κέντρο της υψώνεται αμφίγλυφη πυραμιδοειδής στήλη, όπου απεικονίζονται ζεύγη μορφών (Ορέστης-Κλυταιμνήστρα, Ελένη-Μενέλαος). Άξια αναφοράς καθίστανται, επίσης, τα αρχιτεκτονικά μέλη από το ναό του Απόλλωνα στις Αμυκλές. Ένα ιδιαίτερο οικοδόμημα, το οποίο συνδυάζει αρμονικά τα ιωνικά και δωρικά στοιχεία.
Αίθουσα 7: Η γλυπτική, κυρίως η λακωνική, έχει την τιμητική της σε αυτή την αίθουσα. Στο κέντρο συναντάμε τη μορφή του Σπαρτιάτη πολεμιστή Λεωνίδα, η οποία εντοπίστηκε πλησίον του ιερού της Χαλκιοίκου Αθηνάς. Περαιτέρω, η ονομαστή στήλη του Δαμώνονος παρουσιάζει τη δική της σπουδαιότητα, πάνω στην οποία απαριθμούνται νίκες σε αγωνίσματα.
Να αναφέρουμε, πληροφοριακά, πως το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης υπάγεται στην Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Ώρες λειτουργίας – Κόστος εισιτηρίου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης λειτουργεί καθημερινά καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους από τις 08.00 έως τις 15.00. Το κόμιστρο εισόδου στους χώρους του Μουσείου ανέρχεται στα 2 ευρώ για ολόκληρο εισιτήριο και 1 ευρώ για μειωμένο.
Πηγές:
http://www.exploresparta.gr/tourism/archaiologiko-mousio-spartis/
http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3305
