Ο μυστηριώδης λάκκος στην Πιερία, στην περιοχή του Μακρύγιαλου, αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά και αινιγματικά ευρήματα της νεολιθικής Ελλάδας καθώς κι ένα παράθυρο στη διατροφική, κοινωνική και πνευματική ζωή των κοινοτήτων της προϊστορικής εποχής.
Το εύρημα
Ο λάκκος ήρθε στο φως στις αρχές της δεκαετίας του 1990 κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών, όταν κατασκευαζόταν η νέα σιδηροδρομική γραμμή. Πρόκειται για ένα κυκλικό λάκκο με διάμετρο περίπου 30 μέτρων και βάθος έως 1,5 μέτρο, γεμάτο με χιλιάδες ευρήματα που μαρτυρούν μια πλούσια, συλλογική εμπειρία ζωής χιλιάδων χρόνων πριν. Χρονολογείται στην περίοδο 5450–5250 π.Χ., δηλαδή στη μέση Νεολιθική εποχή. Οι ανασκαφείς εντόπισαν μέσα στον λάκκο περισσότερα από 130.000 όστρακα, κόκαλα από τουλάχιστον 600 ζώα, λίθινα και πήλινα εργαλεία, μυλόπετρες, ειδώλια και περίτεχνα κεραμικά σκεύη. Μάλιστα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κοσμήματα από θαλάσσια κοχύλια, τα οποία δείχνουν επαφή με το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον και με άλλες κοινότητες.
Σκοπός και ερμηνεία
Παρά τα πλούσια τεκμήρια, ο ακριβής ρόλος και η χρήση του λάκκου παραμένουν αβέβαια. Οι ερευνητές προτείνουν μερικά σενάρια όπως:
Γιορτή ή τελετουργική συγκέντρωση: Εξαιτίας της ποσότητας και της ποικιλίας των υπολειμμάτων τροφής, καθώς και των κοσμημάτων και διακοσμημένων σκευών, μια υπόθεση είναι ότι επρόκειτο για κάποιο μεγάλο συλλογικό γεγονός όπως για παράδειγμα εορτασμός, τελετουργία, τραπέζι με πολλούς συμμετέχοντες.
Χωματερή / χώρος απόρριψης: Μια ακόμη υπόθεση είναι ότι ο λάκκος λειτουργούσε ως χώρος συλλογής και απόρριψης αποβλήτων μετά από γεύματα ή άλλες δραστηριότητες. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δεν ταιριάζουν με την κλασική εικόνα χωματερής, π.χ. η μικρή ποσότητα χώματος ανάμεσα στα ευρήματα και το γεγονός ότι πολλά κόκαλα διατηρούνται ακέραια, γεγονός που δείχνει ότι δεν υπήρξε μεγάλη διάσπαση ή καταστροφή μέσα στο χρόνο.
Ένα παράθυρο στο νεολιθικό πολιτισμό
Το εύρημα του Μακρύγιαλου φωτίζει πτυχές της διατροφής των πρώτων γεωργικών κοινοτήτων: όσπρια, σιτηρά, κρέας, θαλασσινά και πιθανές τεχνικές μαγειρικής. Επιπλέον, αναδεικνύει την κοινωνική οργάνωση και την πολιτισμική έκφραση μέσω της τέχνης και της τελετουργίας. Αξίζει να σημειωθεί και το σημαντικό και το μήνυμα ότι η βιώσιμη σχέση με το περιβάλλον φαίνεται να ήταν βασικό στοιχείο των τότε κοινωνιών, με σεβασμό στη φύση και στους φυσικούς πόρους.
Ερωτήματα που παραμένουν άλυτα
Παρά τις λεπτομερείς αναλύσεις, πολλά πράγματα δεν είναι ακόμη σαφή:
• Πόσο χρονικό διάστημα χρειάστηκε για να συσσωρευτούν τα υλικά στον λάκκο;
• Πρόκειται για γεγονός περιορισμένο σε μία μόνο «εκδήλωση» ή επαναλαμβανόμενο;
• Πόσο τελετουργικός ήταν ο χαρακτήρας του; Ποια ήταν η σημασία των κοσμημάτων, των διακοσμημένων αγγείων – απλώς διακοσμητική ή συμβολική;
• Πώς αντιλαμβανόταν η κοινότητα τη σχέση της με τη φύση, με τη θάλασσα, με τη συλλογή οστράκων;
Συμπέρασμα
Ο μυστηριώδης λάκκος στην Πιερία, στην περιοχή του Μακρύγιαλου, δεν είναι απλώς ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα. Είναι ένας καθρέφτης του πώς οι πρώτοι γεωργοί, ψαράδες και κοινότητες που ξεκινούσαν να διαμορφώνονται, αντιμετώπιζαν τον κόσμο γύρω τους — την τροφή, τη φύση, την κοινωνία. Επιπρόσθετα είναι μια ευκαιρία να σκεφτούμε κι εμείς πώς συνδυάζουμε τη διατροφή με τον πολιτισμό και τη φύση, πώς δημιουργούμε χώρους κοινότητας και τελετουργίας και σε τι βαθμό μπορούμε να μάθουμε από το παρελθόν για να ζούμε βιώσιμα στον σύγχρονο κόσμο.
Τέλος, η περιοχή του Μακρυγιάλου συνεχίζει και σήμερα την παράδοση της θαλάσσιας διατροφής, με σημαντική παραγωγή οστρακοειδών. Εκδηλώσεις όπως η «Μυδοχαρά» λειτουργούν ως πολιτιστικά σημεία αναφοράς, φέρνοντας στο προσκήνιο τη διαχρονική σχέση των ανθρώπων με τη θάλασσα και τη γαστρονομία.
Πηγές:
Ειδικό θέμα: Ο μυστηριώδης λάκκος στον νεολιθικό οικισμό του Μακρυγιάλου και η διατροφή στην αρχαία Πιερία. Ανακτήθηκε από: https://www.politic.gr/ (Τελευταία προβολή: 20.9.2025)
Ο μυστηριώδης «λάκκος» στον νεολιθικό οικισμό του Μακρύγιαλου. Ανακτήθηκε από https://www.archaiologia.gr/ (Τελευταία προβολή: 20.9.2025)
