Μπούντικα (Boudica). Μια άγνωστη γυναίκα που έβαλε σε κίνδυνο μια αυτοκρατορία.
Ποια αυτοκρατορία; Μια επίσκεψη στη Βρετανία του 60υ αι μ.Χ. αρκεί για να διαπιστώσουμε ότι κυριαρχούσαν οι Ρωμαίοι. Οι φυλές των Κελτών ζούσαν εκεί ανεξάρτητες, ετοιμοπόλεμες και μάχονταν η μια την άλλη. Η διαίρεση τους, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν ήταν ιδιαίτερα οργανωμένες, οδήγησε στην κατάκτησή τους από την πανίσχυρη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Κάποιες φυλές δεν αποδέχθηκαν τη ρωμαϊκή κατάκτηση και άλλες, προσπαθώντας ν’ αποφύγουν τα χειρότερα, συμμάχησαν με τους Ρωμαίους.
Ο βασιλιάς των Iceni (Ισένι), Πρασούταγους (Prasutagus), που ηγήθηκε της εξέγερσης των κέλτικων φυλών (47 μ.Χ.) , όταν οι Ρωμαίοι ζήτησαν τον πλήρη αφοπλισμός τους, συμμάχησε μαζί τους. Κατάφερε να διατηρήσει μέρος της αυτονομίας της φυλής του με αντάλλαγμα να μοιραστεί την εξουσία με τον αυτοκράτορα που τότε ήταν ο Κλαύδιος. Παρά τα θετικά στοιχεία που αποκόμισαν, από τη συμφωνία, οι Iceni δεν απέφυγαν ταπεινώσεις, υπέρογκη φορολόγηση κλπ. Ο Πρασούταγους έφυγε νωρίς από τη ζωή. Στη διαθήκη του όριζε διαδόχους του το Ρωμαίο αυτοκράτορα και τη σύζυγό του, Μπούντικα, με τις δυο του κόρες.
Το γεγονός ότι μια γυναίκα θα είχε την εξουσία δεν ήταν ξένο προς τους Κέλτες.
Οι γυναίκες, εφόσον μπορούσαν να πολεμήσουν μπορούσαν και να κυβερνήσουν. Το ρωμαϊκό δίκαιο, όμως, απέκλειε τις γυναίκες από την εξουσία και την κληρονομιά τους. Ο Νέρων, που ήταν αυτοκράτορας, δεν αποδέχθηκε την εξ ημισίας εξουσία και κατοχή περιουσίας από τη βασίλισσα Μπούντικα. Χωρίς δισταγμό προσάρτησε το βασίλειο της, θεωρώντας το κατάκτησή του, προσεταιρίστηκε την περιουσία της και ανήγαγε τους Iceni σε σκλάβους του. Η αδυναμία αποπληρωμής της ετήσιας δόσης από δάνειο του συζύγου της επέσυρε την τιμωρία της βασίλισσας, των παιδιών της και τον εξευτελισμό των άλλων αρχηγών των κέλτικων φυλών. Οι Ρωμαίοι απαίτησαν τα χρήματα τους από τους Iceni που είχαν μείνει χωρίς ηγέτη, καταπάτησαν τα συμφωνηθέντα μεταξύ των δυο πλευρών και υποδούλωσαν όλους όσους έχασαν τη γη τους.
Η Μπούντικα ήταν μια σκληροτράχηλη γυναίκα. Πήγε στο στρατόπεδο των Ρωμαίων με τις κόρες της, προκειμένου να διαπραγματευτεί μαζί τους αλλά βρέθηκε αντιμέτωπη με μια βίαιη και ταπεινωτική συμπεριφορά. Οι Ρωμαίοι όχι μόνο δεν την υπολόγισαν αλλά, αφού την έγδυσαν, τη μαστίγωσαν και βίασαν τις κόρες της μπροστά στα μάτια της. Ίσως πίστευαν πως, μετά απ’ αυτό, η Μπούντικα θα κρυβόταν στις σκιές αδύναμη, ντροπιασμένη και τρομοκρατημένη. Έσφαλαν. Ένα ολέθριο λάθος κόντεψε να τους στοιχίσει ολόκληρη τη Βρετανία που με μεγάλο κόπο κατάκτησαν.
Η Μπούντικα γεννήθηκε το 30 μ.Χ. και τριάντα χρόνια αργότερα επαναστάτησε και τιμώρησε τους Ρωμαίους για την απεχθή συμπεριφορά τους απέναντι στην ίδια, τις κόρες της, τη μνήμη του συζύγους και τη φυλή της.
Η οργή της έγινε χείμαρρος. Πήρε ένα άρμα και πήγε σε κάθε κέλτικη φυλή δείχνοντας τα σημάδια του κορμιού της και τη βαρβαρότητα των Ρωμαίων απέναντι στην ίδια και τα παιδιά της. Με την κίνηση αυτή κατάφερε το ακατόρθωτο. Ένωσε όλες τις φυλές που ετοιμάστηκαν για μάχη εναντίον των Ρωμαίων. Το έδαφος της δυσαρέσκειας των κέλτικων φυλών είχαν, προηγουμένως, στρώσει οι ίδιοι οι Ρωμαίοι με την αλαζονική συμπεριφορά τους. Πίστεψαν πως δεν είχαν πια ανάγκη από συμμαχίες και συμπεριφέρθηκαν στους Κέλτες ως στυγνοί εξουσιαστές. Δημιούργησαν μόνοι τους τις ιδανικές συνθήκες για εξέγερση.
Επικεφαλής της μάχης που ακολούθησε ήταν μια κοκκινομάλλα γυναίκα με άγριο παρουσιαστικό, σκληρή φωνή και ένα χρυσό περιδέραιο στο λαιμό της, σύμβολο της εξουσίας της. Η Μπούντικα.
Οι Κέλτες ισοπέδωσαν τα πάντα στο πέρασμά τους καθώς επιτέθηκαν στη ρωμαϊκή αποικία Καμουλόντουνουμ (Camulodunum ή Κόλτσεστερ) που την έκαψαν συνθέμελα, σκοτώνοντας ακόμη και τη λεγεώνα που είχε σπεύσει προς βοήθεια.
Την ίδια στιγμή ο στρατηγός, Γάιος Σεπτόνιος Παυλίνος, που ήταν ο Ρωμαίος διοικητής της Βρετανίας βρισκόταν σε εκστρατεία στην Ουαλία. Πληροφορήθηκε για την επανάσταση και την καταστροφή της πόλης. Εγκατέλειψε την εκστρατεία και κατευθύνθηκε στο Λονδίνιουμ (Londinium ή Λονδίνο) που ήταν ο επόμενος στόχος. Ήταν πολύ αργά. Κανείς δεν μπορούσε να το προστατέψει από την επερχόμενη καταστροφή. Η Μπούντικα έδωσε στους Ρωμαίους ένα μάθημα που δεν θα ξεχνούσαν ποτέ. Το Λονδίνιουμ παραδόθηκε στην πυρά όπως και ο επόμενος στόχος που ήταν το Βερουλάμιουμ (Verulamium ή St. Albans) και διάφορα άλλα στρατιωτικά σημεία. Ο Τάκιτος αναφέρει πως η Μπούντικα έκοψε σε κομμάτια ολόκληρη την 9η ρωμαϊκή λεγεώνα και άφησε πίσω της 70.000 – 80.000 νεκρούς.
Ο στρατηγός Παυλίνος ήταν έμπειρος στρατιωτικός, εκπαιδευμένος να πολεμά με τακτικό στρατό. Μετά το πρώτο σοκ ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του. Έτσι, όταν η Μπούντικα, με 200.000 εξεγερμένους Κέλτες, ετοιμάστηκε να δώσει την τελευταία και καθοριστική μάχη εναντίον των Ρωμαίων απέναντί της παρατάχθηκαν 10.000 ετοιμοπόλεμοι στρατιώτες. Η μάχη διεξάχθηκε στην κοιλάδα του Γουότλινγκ Στρίτ.
Λίγη ώρα πριν η Μπούντικα, ανεβασμένη στο άρμα με τις κόρες στο πλευρό της είπε στους πολεμιστές της:
«Δεν πολεμάω σαν γυναίκα από αριστοκρατική γενιά, αλλά σαν μια απλή γυναίκα. Όπως κι εσείς, θέλω να πάρω εκδίκηση για τη χαμένη ελευθερία μου, το βασανισμένο μου κορμί, την προσβολή προς τις κόρες μου. Η λαγνεία των Ρωμαίων δεν σέβεται ούτε την τιμή μας, ούτε την ηλικία ούτε καν την παρθενιά μας. Αλλά οι Θεοί υποστηρίζουν την δίκαιη εκδίκηση. Οι Ρωμαίοι δεν θα φοβηθούν απ’ τις κραυγές μας αλλά θα λυγίσουν κάτω από την ορμητικότητα της επίθεσης μας. Σε αυτή τη μάχη πρέπει είτε να νικήσουμε είτε να πεθάνουμε. Αυτή είναι η απόφαση μιας γυναίκας». Τάκιτος
Η τύχη της Μπούντικα και των παιδιών της παραμένει άγνωστη.
Ο ιστορικός Τάκιτος την θέλει να αυτοκτόνησε όταν διαπίστωσε πως όλα χάθηκαν ενώ ο Κάσιος Δίων πως πέθανε μετά από ασθένεια. Γεγονός πάντως είναι πως καμιά ασφαλής πληροφορία δεν υπάρχει για την τύχη της ούτε για τον τόπο ταφής της, που παραμένει άγνωστος. Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά είναι ότι πέρασε στη σφαίρα του μύθου. Οι Ρωμαίοι θέλοντας να δώσουν αίγλη στη νίκη τους και για να δικαιολογήσουν τη δεινή θέση στην οποία τους έφερε πιθανόν να την παρουσίασαν σημαντικότερη απ’ ότι ήταν. Πρόβαλαν, επίσης, ένα βάρβαρο κόσμο που αντιπροσώπευαν οι απολίτιστοι Βρετανοί συγκριτικά με τους πολιτισμένους Ρωμαίους.
Ωστόσο, οι Βρετανοί δεν άφησαν την Μπούντικα ξεχασμένη στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αξιοποίησαν με κάθε τρόπο το μύθο της. Αποτέλεσε έμπνευση για την πολιτική, την Τέχνη και το καλύτερο πρότυπο για τις γυναίκες· ιδιαίτερα όσες φορές χρειάστηκε να διεκδικήσουν την εξουσία.
Την εποχή που η βασίλισσα Ελισάβετ Α΄ αναρριχήθηκε στην εξουσία (16ος αι μ.Χ.) είχε ανάγκη από ένα θετικό γυναικείο πρότυπο.Ήθελε να εξαλείψει την αρνητική εντύπωση των Βρετανών στο να κατέχει μια γυναίκα το θρόνο και να κερδίσει την αποδοχή τους. Μέσω της Μπούντικα η Ελισσάβετ Α΄ ενδυνάμωσε την εικόνα της ως θρησκευτική, στρατιωτική και πολιτική ηγέτιδα. Πρόβαλε τη Μπούντικα ως μια γυναίκα που άφησε πίσω της κάθε γυναικεία αδυναμία και έγινε η βασίλισσα που ένωσε το λαό της, άσκησε στρατιωτική και θρησκευτική εξουσία ως ιέρεια των Δρυίδων.
Όταν ο Ιάκωβος Α΄ κατέλαβε την εξουσία, θέλοντας να αποκλείσει τις γυναίκες από τη διαδοχή στο θρόνο, αποδόμησε την εικόνα που έπλασε η Ελισάβετ Α΄για τη Μπούντικα, προβάλλοντας την ως αρνητικό πρότυπο. Στο εξής, για τους Βρετανούς, μόνο το ανδρικό φύλο ήταν κατάλληλο για την εξουσία καθώς η γυναικεία φύση θεωρήθηκε ασταθής και βίαιη. Η Μπούντικα παρουσιάστηκε ως μια βάρβαρη γυναίκα που οδήγησε σε ήττα τους Βρετανούς. Επομένως η θέση των γυναικών θα έπρεπε να είναι περιορισμένη στα του οίκου τους και μόνο.
Τον 18οαι η ανάμνηση της Μπούντικα παρέμενε ζωντανή. Ο ποιητής William Cowper έγραψε ένα ποίημα προς τιμή της:«Μπούντικα: μια Ωδή». Πρόβαλε τη ματωμένη, από τα ρωμαϊκά χτυπήματα, Μπούντικα, με δόρυ στο χέρι και μάτια γεμάτα εκδίκηση· ένα σύμβολο της Βρετανίας που προοιώνιζε μια μελλοντική βασίλισσα που θα έκανε τη χώρα μεγάλη. Δεν είχε άδικο. Μερικές δεκάδες χρόνια αργότερα (19ος αι) έκανε την εμφάνιση της η βασίλισσα Βικτώρια που είχε το ίδιο όνομα με την Μπούντικα καθώς τα ονόματα και των δύο σήμαιναν Νίκη.
Η βασίλισσα Βικτώρια δεν ξέχασε τη συνονόματή της. Φρόντισε να την αποκαταστήσει στη συνείδηση των Βρετανών δίνοντας την εικόνα μιας γυναίκας που δε δίσταζε να αναμετρηθεί μια αυτοκρατορία, υπερασπίστηκε την οικογένεια και την τιμή του λαού της ακόμη κι αν έχανε τη μάχη και την ίδια τη ζωή της.
ΗΒικτώρια άφησε να εννοηθεί πως ήταν απόγονος μιας τόσο δυναμικής γυναίκας. Αποτέλεσμα των επιλογών της ήταν η δημιουργία μιας μεγάλης και κραταιάς βρετανικής αυτοκρατορίας που επεκτάθηκε κυριολεκτικά σε όλες τις ηπείρους και σημάδεψε την εποχή της, γνωστή σήμερα ως Βικτωριανή.
Η Βικτώρια φρόντισε να τοποθετηθούν αγάλματα της Μπούντικα στην πρωτεύουσα και σε άλλες πόλεις της Μεγάλης πια Βρετανίας, ενσωμάτωσε ένα βιτρό με τη μορφή της στο δημαρχείο του Λονδίνου.
Η περιοχή, όμως, όπου η Μπούντικα έγινε ιδιαίτερα αγαπητή, την εποχή εκείνη, ήταν η Ουαλία το τελευταίο προπύργιο αντίστασης προς τους Ρωμαίους. Η Μπούντικα πολέμησε μια αυτοκρατορία ενώ η Βικτώρια δημιούργησε μια αυτοκρατορία.
Τον 20ο αι. οι γυναίκες περισσότερο από κάθε άλλη φορά αξιοποίησαν όσα πρέσβευε ή θεωρήθηκε ότι πρεσβεύει η Μπούντικα. Οι σουφραζέτες διεκδικώντας τα δικαιώματά τους θεώρησαν ότι βρήκαν στο πρόσωπό της τη σύμμαχο που είχαν ανάγκη για να προωθήσουν το γυναικείο κίνημα. Γι’ αυτές η Μπούντικα ήταν μια γυναίκα που ασχολήθηκε με το πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής της και πήρε την κατάσταση στα χέρια της παρότι κάποια στιγμή οι σουφραζέτες αποποιήθηκαν την κληρονομιά της δεδομένου ότι η Μπούντικα δεν έκανε διάκριση φύλων προβαίνοντας σε αποτρόπαιες πράξεις εναντίον γυναικών.
Ο 21ος αι. βρήκε στη σύγχρονη βρετανική κοινωνία τη Μπούντικα να παραμένει στην επικαιρότητα μέσω της τέχνης. Οι Βρετανοί οικειοποιήθηκαν το μύθο της και θέλησαν να κρατήσουν ζωντανό το σύμβολό της. Γι’ αυτό έγραψαν βιβλία και σενάρια που έγιναν θεατρικές παραστάσεις αλλά και κινηματογραφικές ταινίες.
Νικολαΐδου Δ. & Παναγιωτίδου Γ. (2009). 50 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο. Θεσσαλονίκη: Αρχέτυπο
Διαδίκτυο
Johnson Β. Boudica. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: historic-k.com [ανακτήθηκε 10/7/19]
Encyclopaedia Britannica. Boudicca, queen of Britain. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: britannica.com [ανακτήθηκε 10/7/19]
Vandrei M. Queen Boudica. A Life in Legend. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: historytoday.com [ανακτήθηκε 10/7/19]
Collingridge V. Boudica: scourge of the Roman empire. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: historyextra.com [ανακτήθηκε 10/7/19]
