Ο Ιερώνυμος Μπος και Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων
Για τη ζωή του Ολλανδού ζωγράφου, Ιερώνυμου Μπος, ελάχιστες πληροφορίες έχουν γίνει γνωστές. Ο Ιερώνυμος Μπος γεννήθηκε γύρω στα 1450 και πέθανε, σύμφωνα με τους καταλόγους της θρησκευτικής Αδελφότητας στην οποία ανήκε, το 1516. Καταγόμενος από οικογένεια ζωγράφων, ενέπνευσε τα τέσσερα, από τα πέντε παιδιά του, να ασχοληθούν με τη συγκεκριμένη τέχνη. Θεωρείται από τους λίγους ζωγράφους που εκτιμήθηκαν εν ζωή. Κατατάσσεται στην χορεία εκείνη των καλλιτεχνών της Βόρειας Αναγέννησης, ωστόσο, τα έργα του είναι αναμφισβήτητα επαναστατικά. Έχει χαρακτηριστεί ως ο επινοητής τεράτωνκαι χιμαιρικώνοπτασιών.
Ο Ιερώνυμος Μπος, αποτελεί εμβληματική μορφή, που επηρέασε ευρεία γκάμα ανθρώπων, επιστημόνων και καλλιτεχνών, όπως τον Salvador Dalí, τον Joan Miró και πολλούς άλλους σουρεαλιστές, ενώ συνεχίζει να απασχολεί, αφήνοντας, ως παρακαταθήκη, ένα έργο πάντοτε επίκαιρο, πάντοτε αινιγματικό.
Το γνωστότερο έργο του «Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων»
(The Garden of Earthly Delights) σύμφωνα με τους μελετητές φιλοτεχνήθηκε κατά την περίοδο 1490-1510, αγοράστηκε από τον βασιλιά Φίλιππο Β’ σε δημοπρασία το 1591 και τοποθετήθηκε στο σπίτι του στο Escoliar. Το 1939 μεταφέρθηκε στο μουσείο Πράδο της Μαδρίτης, όπου εκτίθεται μέχρι και σήμερα.
Αποτελείται από ένα τρίπτυχο πινάκων, το οποίο διαβάζεται από τα αριστερά προς τα δεξιά, σαν ένα βιβλίο, σαν μια ιστορία που εξιστορείται. Ξεκινώντας από τον Παράδεισο, απεικονίζονται ο Θεός, φορώντας έναν παστέλ ροζ χιτώνα, μαζί με τον Αδάμ και την Εύα, σε μια γαλήνια ατμόσφαιρα. Στην ίδια απόχρωση, στέκει ένα μνημείο αποτέλεσμα φαντασίας του Μπος, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται μια κουκουβάγια, αγαπημένο σύμβολο του δημιουργού, καθώς συμπεριλαμβάνεται στους περισσότερους πίνακές του. Δίπλα τους τοποθετείται το δέντρο του Καλού και του Κακού, στον κορμό του οποίου τυλίγεται ένα φίδι, παραπέμποντας στο προπατορικό αμάρτημα.
Εικόνες, έξω από το πεδίο της πραγματικότητας,
με φυτά και ζώα, άλλοτε μυθικά, άλλοτε υπαρκτά, σε ιδιαιτέρως μεγάλες διαστάσεις, δημιουργούν ένα εξωλογικό πλαίσιο, το οποίο κορυφώνεται στον επόμενο πίνακα, όπου παρουσιάζεται η επίγεια ζωή. Αναρίθμητα γυμνά σώματα, χιμαιρικά πλάσματα, πέντε διαφορετικά μνημεία νερού, κόκκινα φρούτα, ιδιαίτερα σχήματα και απόλυτες συμμετρίες, που παρουσιάζουν ηδονιστικές καταστάσεις συνδημιουργώντας ένα χαοτικό και σουρεαλιστικό σκηνικό, ταυτόχρονα ονειρικό και τρομακτικό.
Ως προς την ερμηνεία του μεσαίου πίνακα
παρατηρείται διχασμός μεταξύ των μελετητών. Για πολλούς, ο πίνακας αποτελεί προειδοποίηση για τα μελλούμενα, ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν πως παρουσιάζει, λεπτομερώς, τον χαμένο παράδεισο.
O Μπος καταλήγει στην Κόλαση, έναν πίνακα πλήρους αντίθεσης με την παραδείσια περιρρέουσα ατμόσφαιρα του πρώτου. Εκεί βλέπουμε αμαρτωλούς να βασανίζονται για τις πράξεις τους, αποδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό τη βαθιά του πίστη στη δικαιοσύνη. Μέσα στην Κόλαση συναντάται η προσωπογραφία ενός άνδρα, με πολλούς μελετητές να υποστηρίζουν πως επρόκειτο για τον ίδιο.
Η έννοια της αμαρτίας αποτελεί τον συνδετικό κρίκο των τριών πινάκων,
μια έννοια που από κοινού με την Δευτέρα Παρουσία ή διαφορετικά την Τελική Κρίση αποτελούν κεντρικά θέματα των έργων του, δεδομένο το οποίο είχε φυσικά ως βάση του τη θρησκεία, μια θρησκεία ωστόσο, που εκφράζεται με έναν αρκετά ιδιότυπο τρόπο, σίγουρα όχι ενός τυπικού χριστιανού.
Ένα ακόμη ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του έργου, είναι το γεγονός ότι όταν το αριστερό και το δεξί πάνελ είναι κλειστά, έχουμε μπροστά μας έναν νέο πίνακα, ο οποίος παρουσιάζει με ψυχρά/ ζοφερά χρώματα τον κόσμο της Τρίτης μέρας της Δημιουργίας, αφού έχουν δημιουργηθεί τα φυτά και προτού δημιουργηθούν τα ζώα και οι άνθρωποι. Στα δεξιά στέκει ο Θεός, κοιτώντας τον κόσμο που δημιούργησε.
Και γιατί, εν τέλει, το έργο αυτό θεωρείται αριστουργηματικό;
Είναι τα ανεξερεύνητα συναισθήματα που σου δημιουργεί, η έκπληξη και η ακαταμάχητη έλξη που νιώθεις να σε φέρνει κοντά. Η αδυναμία να αντισταθείς στην προσπάθεια εκλογίκευσης αυτού που αντικρίζεις, στην αναζήτηση ενός συμβόλου, μιας κρυμμένης ουσίας που πρέπει να ανακαλυφθεί. Που η ματιά σου ψάχνει γωνιά να σταθεί, μέχρι ένα άλλο έμβιο ή άψυχο αποτέλεσμα φαντασίας του Ιερώνυμου Μπος σε μαγέψει.
Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων κρύβει αναμφίβολα μέσα του βαθύτατα νοήματα, κρυφούς συμβολισμούς, καταδεικνύοντας την ευθραυστότητα των εφήμερων απολαύσεων και την αιώνια καταδίκη ως φυσικό επακόλουθο. Συγχρόνως επιδέχεται πολλαπλών ερμηνειών, επιτρέποντας στον κάθε φίλο της τέχνης να δει με τη δική του ματιά, όσα μπορεί να δει. Όσα μπορεί να συνδέσει, να κρίνει, να κατανοήσει. Να βιώσει τη μαγεία των επίγειων απολαύσεων, όπως εκείνος επιθυμεί.
Ο πίνακας αυτός παραμένει ένα αίνιγμα,
αποδεικνύοντας την ουσία της τέχνης: να φανερώνει σε εκείνους μπορούν να δουν εκείνο που κρατά καλά μέσα της. Να φανερώνει σε κάθε ματιά και κάτι ακόμη. Κι αυτή είναι η μαγεία της. Αυτή είναι η μαγεία του Ιερώνυμου Μπος.
Cees Nooteboom, συγγραφέας
«Ο πίνακας στέκεται εκεί τόσο χρόνια, εκπέμποντας τη δύναμή του, την ψυχή του».
Jose Luis Lopez Linares, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Bosch: The Garden of Dreams σχετικά με τον πίνακα Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων
«Είναι το ομορφότερο ιερογλυφικό που έχει δημιουργηθεί ποτέ, αλλά θεωρώ ότι εκείνο που το κάνει μοναδικό είναι πως μπορεί ο καθένας να δει μέσα του πράγματα που δεν μπορεί να δει κανείς άλλος. Αυτή η ποικιλομορφία και αμφισημία μεταξύ των εικόνων και των νοημάτων του το κάνει πραγματικά αξεπέραστο και διαχρονικό ακόμη και σήμερα».
Advertising
Ludovico Einaudi, συνθέτης
«Ο πίνακας σε προσκαλεί να συμμετέχεις, να τον διερευνήσεις με το μυαλό σου».
Πηγές:
The Garden of Earthly Delights Triptych. Ανακτήθηκε από museodelprado.es
A TOUR OF HIERONYMUS BOSCH’S MASTERPIECS, ‘THE GARDEN OF EARTHLY DELIGHTS’. Ανακτήθηκε από archisearch.gr
15 Facts You Need to Know About the Delightfully Weird ‘Garden of Earthly Delights’. Ανακτήθηκε από mymodernmet.com
The Garden of Earthly Delights Story / Theme. Ανακτήθηκε από artble.com
