Ευρήματα … γαργαλιστικά της αρχαιολογικής σκαπάνης
Τα νομίσματα είναι από τα πολυπληθέστερα αρχαιολογικά ευρήματα. Ωστόσο, τα spintriae δεν είναι μια συνηθισμένη ανακάλυψη. Βρέθηκαν στη Ρώμη, στην Πομπηία και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Μοιάζουν με νομίσματα κι είναι κατασκευασμένα από μπρούντζο, κασσίτερο και σπάνια από χαλκό. Η διάμετρός τους δεν ξεπερνά τα 20-22 mm. Αυτό που τα κάνει ένα πρωτότυπο εύρημα είναι οι παραστάσεις πάνω στα νομίσματα. Από τη μια πλευρά εικονίζονται σεξουαλικές σκηνές -ετεροφυλικές ή ομοφυλικές – και από την άλλη λατινικοί αριθμοί, από το 1 έως το 16 (I-XVI). Κόπηκαν στις αρχές του 1ου αι. μ.Χ., μεταξύ 22-37 μ.Χ. Φαίνεται πως η χρήση τους ήταν βραχύβια, ως περίπου την εποχή του Δομιτιανού, παρόλο που σπάνια ευρήματα υποδηλώνουν πιθανή χρήση και κατά τον 2ο αι. μ.Χ. Μυστήριο καλύπτει, επίσης, τον λόγο χρήσης τους, αφήνοντας πεδίο γόνιμο για θεωρίες.
spintriae, νομίσματα για οίκους ανοχής;
Μια από τις δημοφιλέστερες θεωρίες σχετικά με τη χρήση των sprintriarum είναι πως χρησιμοποιήθηκαν ως νομίσματα σε οίκους ανοχής. Η άποψη αυτή έχει τις ρίζες της στην πεποίθηση πως τα επίσημα νομίσματα του ρωμαϊκού κράτους, τα οποία στη μια πλευρά απεικόνιζαν τον αυτοκράτορα, δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε χώρους όπως τα πορνεία. Μια απαγόρευση πραγματική, οι παραβάτες της οποίας διέτρεχαν τον κίνδυνο να κατηγορηθούν για προδοσία, τα χρόνια του Τιβερίου. Στα χρόνια του Καρακάλλα, μαρτυρείται η περίπτωση ενός ιππέα, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο, αφού πλήρωσε σε πορνείο με νομίσματα που έφεραν την εικόνα του αυτοκράτορα. Ο ιππέας, βέβαια, στάθηκε τυχερός, μια που η ποινή του δεν εκτελέστηκε. Ο θάνατος του αυτοκράτορα Καρακάλλα ματαίωσε όλες τις θανατικές καταδίκες.
Η σύνδεση με οίκους ανοχής είναι εύκολο να γίνει λόγω των εικονιζόμενων σκηνών. Στα πλαίσια αυτής της θεωρίας, υποστηρίζεται ότι οι αριθμοί που εικονίζονται στην πίσω όψη είναι το αντίτιμο για τις υπηρεσίες που παρουσιάζει η μπροστινή όψη, Άλλη άποψη συνδέει τους αριθμούς με δωμάτια: κάθε πράξη είχε το αντίστοιχο δωμάτιο που πραγματοποιούνταν. Η …πολυπολιτισμικότητα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι μια άλλη εξήγηση που έχει προταθεί για τα spintriae. Οι επισκέπτες των πορενείων της ρωμαϊκής πρωτεύουσας, όσοι είχαν έρθει από τις μακρινές επαρχίες της, μπορεί να αγνοούσαν τη λατινική γλώσσα. Αυτά τα ιδιότυπα νομίσματα ήταν ένας τρόπος να εκφράσουν τις προτιμήσεις τους.
Τιβέριος, ο ακόλαστος αυτοκράτορας
Ο ιστορικός Δίων Κάσσιος υποστηρίζει ότι τα spintriae κόπηκαν κατ΄εντολή του αυτοκράτορα Τιβέριου, ώστε να μην πληρώνεται με νομίσματα που φέρουν την εικόνα του ο αγοραίος έρωτας. Ωστόσο, ο λατίνος συγγραφέας Σουητώνιος, στο έργο του “Η ζωή των Καισάρων” παρουσιάζει μια άλλη εικόνα του Τιβέριου. Ο αυτοκράτορας προς το τέλος της ζωής του αποσύρθηκε στο Κάπρι. Γρήγορα κυκλοφόρησαν φήμες για τα όργια που λάμβαναν χώρα στο νησί, με τη συμμετοχή νεαρών γυναικών, αλλά και αγοριών. Η κυκλοφορία των νομισμάτων αυτών είναι, κατά αυτή την σκοπιά, μια απόπειρα σάτιρας, ενός έκφυλου αυτοκράτορα. Στον Σουητώνιο, πάντως, οφείλεται και η ονομασία τους, αφού αυτός αναφέρει τον όρο spintria. Η λέξη αναφέρεται στους άνδρες που εκδίδονται και συνδέεται με την αρχαιοελληνική λέξη “σφιγκτήρ”.
Spintriae, τυχερά παιχνίδια και μπάνιο
Μια άλλη θεωρία θέλει τα spintriae να είναι μάρκες για τυχερά παιχνίδια. Προς αυτή την κατεύθυνση οδηγεί η εύρεση τέτοιων σε περιοχές εκτός της Ιταλίας, όπως η Ισπανία. Η υπόθεση έχει ως εξής: οι Ρωμαίοι στρατιώτες που υπηρετούσαν την πατρίδα ήταν νεαροί οι περισσότεροι σε ηλικία. Και τι πιο ταιριαστό από μάρκες με …πικάντικες σκηνές στη μια όψη;
Από την άλλη πλευρά, εικάζεται ότι τα spintriae χρησιμοποιήθηκαν ως μάρκες για τα αποδυτήρια δημόσιων λουτρών. Η θεωρία αυτή είναι πολύ θελκτική, μια και εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου έχουν βρεθεί σε δημόσια λουτρά στην Πομπηία.
Παρά την πληθώρα θεωριών, μερικές από τις οποίες φαίνεται να είναι ιδιαίτερα πειστικές, σίγουρη απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Μα αυτό είναι, άλλωστε, κι η ομορφιά της αρχαιολογίας: οι υποθέσεις, η φαντασία κι η αναζήτηση της απάντησης.
Πηγές:
Μουντουφλάρης, Σ. (2022). Τα Ρωμαϊκά νομίσματα του …σεξ και τα “άπλυτα” του Τιβερίου. Ανακτήθηκε από: mundusest.wordpress.com(τελευταία πρόσβαση: 10/12/2023)
Αρχαία ρωμαϊκά νομίσματα απεικονίζουν διάφορες σεξουαλικές πράξεις (2014). Ανακτήθηκε από: www.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση: 10/12/2023)
Spitntriae -Νομίσματα για οίκους ανοχής -Μικρό ιστορικό -Φωτογραφικό άλμπουμ (2023). Ανακτήθηκε από: www.perithorio.com (τελευταία πρόσβαση: 10/12/2023)
“Τα νομίσματα του σεξ”. Απεικόνιζαν διάφορες σεξουαλικές πράξεις και διακινούνταν σε πορνεία. Περιέγραφαν την αξία της ερωτικής στάσης ή έγιναν για να μη θίγεται ο αυτοκράτορας; Ανακτήθηκε από: www.mixanitouxronou.gr (τελευταία πρόσβαση: 10/12/2023)
Spintriae -Roman obscene tokens (2021). Ανακτήθηκε από: www.imperiumromanum.pl (τελευταία πρόσβαση: 10/12/2023)
Spintriae Ancient Rome Token with Sexual Acts and Symbols (2014). Ανακτήθηκε από: www. booksfact.com (τελευταία πρόσβαση: 10/12/2023)
