Η θρησκευτική ταυτότητα αποτελεί αναπόσταστο κομμάτι κάθε πολιτισμού, καθώς διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τον εαυτό τους και τη θέση τους μέσα στη κοινωνία. Μέσα από τη θρησκεία εκφράζονται θεμελιώδεις αξίες, ηθικές αρχές και παραδόσεις που καθοδηγούν τη συλλογική και ατομική συμπεριφορά. Οι τελετές, οι εορτές και τα σύμβολα της πίστης συμβάλλουν στη συνοχή της κοινότητας και ενισχύουν το αίσθημα του ανήκειν. Παράλληλα, η θρησκευτική ταυτότητα επηρεάζει την τέχνη, τη μουσική, την αρχιτεκτονική και τη φιλοσοφία, αφήνοντας ανεξίτηλα ίχνη στην πολιτιστική κληρονομιά κάθε λαού. Ακόμη και σε σύγχρονες, πολυπολιτισμικές κοινωνίες, όπου κυριαρχεί η ποικιλία των πεποιθήσεων, η θρησκεία εξακολουθεί να λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης και πνευματικής καθοδήγησης, διατηρώντας τη ζωντανή σύνδεση ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον ενός πολιτισμού.
Ποια η θέση της θρησκείας τα τελευταία χρόνια;
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη τάση αποστροφής προς τη θρησκεία σε πολλές περιοχές του κόσμου. Για παράδειγμα, στην Ευρώπη το ποσοστό των ατόμων που δηλώνουν ότι δεν ανήκουν σε καμία θρησκεία ανήλθε στο 25% το 2020, αύξηση 7 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2010. Σε διεθνές επίπεδο, κατά την περίοδο 2010-2020 η ομάδα των θρησκευτικά μη συνδεδεμένων αυξήθηκε κατά περίπου 270 εκατομμύρια άτομα, η οποία αντιστοιχεί το 24,2% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των ενήλικων που δηλώνουν άθεοι, αγνωστικιστές ή τίποτα συγκεκριμένο ανέβηκε από περίπου 16% το 2007 σε 29% σήμερα. Αιτίες αυτής της εξέλιξης θεωρούνται μεταξύ άλλων η αλλαγή αξιών, η κρίση εμπιστοσύνης προς θεσμούς θρησκευτικούς και το γενικότερο φαινόμενο της κοσμικοποίησης.
Ο ρόλος της θρησκείας στη κοινωνική παιδεία
Η θρησκεία, σε πολλές από τις παραδοσιακές της μορφές, βασίζεται σε ένα τιμωρητικό σύστημα που διαχωρίζει την ανθρώπινη ύπαρξη ανάμεσα σην αμοιβή του Παραδείσου και την τιμωρία της Κόλασης. Η ιδέα αυτή λειτουργεί ως μηχανισμός ηθικού ελέγχου, καθοδηγώντας τη συμπεριφορά των πιστών μέσα από τον φόβο της θείας τιμωρίας και την επιθυμία της σωτηρίας. Ωστόσο στις σύγχρονες κοινωνίες, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων, αυτή η αντίληψη αντιμετωπίζεται συχνά με σκεπτικισμό και απαξίωση. Πολλοί θεωρούν ότι η θρησκεία, όταν ταυτίζεται με αυστηρούς κανόνες και περιορισμούς στην ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης παύει να αποτελεί πηγή πνευματικής καθοδήγησης και μετατρέπεται σε μέσο καταπίεσης. Έτσι η σύγχυση ανάμεσα σε θρησκευτική πίστη και στην επιβολή ηθικών ορίων οδηγεί μεγάλο μέρος της νεολαίας να αποστασιοποιείται, αναζητώντας πιο ελεύθερες και προσωπικές μορφές πνευματικότητας.
Μπορεί να πάψει να εξασθενεί η θρησκεία;
Η θρησκεία αποτελεί ένα βαθιά προσωπικό ταξίδι του καθενός, μια εσωτερική αναζήτηση νοήματος, πίστης και πνευματικής πληρότητας, και όχι ένα κουτάκι που κάποιος πρέπει να τικάρει για να θεωρηθεί καλός πολίτης ή γνήσιο μέλος ενός έθνους. Η αυθεντική πίστη δεν μπορεί να επιβληθεί ούτε να μετρηθεί μέσα από κοινωνικά ή εθνικά κριτήρια, καθώς πηγάζει από την ελευθερία της συνείδησης και ανοιχτή κοινωνία. Η προσωπική αναζήτηση στη θρησκευτική προσήλωση πρέπει να ενθαρρύνεται ως μορφή πνευματικής αυτογνωσίας και όχι να αποδοκιμάζεται ή να υποτιμάται. Ο σεβασμός προς τις διαφορετικές πεποιθήσεις δεν αναιρεί τη σημασία της θρησκείας, αλλά την ενδυναμώνει καθώς επιτρέπει στον άνθρωπο να βιώνει την πίστη του με αυθεντικότητα, χωρίς φόβο κοινωνικής απόρριψης ή υποχρέωσης συμμόρφωσης.
Πηγές:
