Το Μνημείο στο Ζάλογγο είναι ένα εντυπωσιακό έργο που στεφανώνει την κορυφή του όρους Ζάλογγο στην Ήπειρο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Είναι ψηλό σαν πενταώροφη πολυκατοικία και με έκταση που αντιστοιχεί σε δύο οικοδομικά τετράγωνα.
Το Ζάλογγο με το μεγαλοπρεπές μνημείο του αποτελεί το σπουδαιότερο έργο του διάσημου γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου (1903-2004). Δεν είναι μόνο γεμάτο συμβολισμούς, αλλά ήταν επίσης ένα αξιοσημείωτο τεχνικό και πνευματικό επίτευγμα που, στην 60ή επέτειό του, έχει καταχωρηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως μνημείο της σύγχρονης πολιτιστικής κληρονομιάς.
“Είναι μια δικαίωση για τον μεγάλο Έλληνα καλλιτέχνη, καθώς και μια αναγνώριση της καλλιτεχνικής αξίας του μνημείου στο Ζάλογγο”, λέει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου, Νίκος Θεοδωρίδης, για την πρόσφατη απόφαση του υπουργείου.
Το γλυπτό συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο μετά από αίτηση του ιδρύματος που κατατέθηκε τον Αύγουστο του 2020, η οποία υποστήριζε ότι το Μνημείο στο Ζάλογγο είναι “ένα από τα πρώτα παραδείγματα εφαρμογής των αρχών του μοντερνισμού στη μνημειακή γλυπτική στη μεταπολεμική Ελλάδα”.
Το ογκώδες γλυπτό απεικονίζει τις γυναίκες του Σουλίου που επέλεξαν το θάνατο αντί της υποταγής χορεύοντας από το γκρεμό μαζί με τα παιδιά τους. Το μνημείο είναι ορατό από 30 χιλιόμετρα μακριά, από την ακτή της Κέρκυρας και από το θαυμάσιο αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Κασσιόπης. Αποτελεί πραγματικά ένα μαγευτικό θέαμα.
“Παρά το τραχύ και μεγαλοπρεπές θέαμα των Ηπειρωτικών βουνών και την επεκτατική αίσθηση του Ιονίου Πελάγους, έχεις μια αίσθηση ισορροπίας και ηρεμίας”, είχε πει ο Ζογγολόπουλος για το ταμπλό που δημιουργεί το γλυπτό του.
Η κατασκευή του και οι δυσκολίες του
Η κατασκευή του μνημείου στο Ζάλογγο ήταν ένας άθλος της μηχανικής. Το εσωτερικό του είναι κατασκευασμένο από οχυρωμένο σκυρόδεμα, ενώ το εξωτερικό κέλυφος με τις μορφές των γυναικών αποτελείται από 4.300 υπόλευκους ασβεστολιθικούς όγκους που εξορύχτηκαν από λατομείο 160 χιλιόμετρα από το σημείο κατασκευής του μνημείου. Η πέτρα μεταφέρθηκε σε τεμάχια και τεμαχίστηκε επί τόπου σε όγκους 50x25x20 εκατοστών. Όλοι αυτοί οι τόνοι οικοδομικού υλικού έπρεπε να μεταφερθούν στο εργοτάξιο με τα χέρια.
Ο Ζογγολόπουλος ξεκίνησε το έργο με την κατασκευή ενός ανελκυστήρα. Για λόγους ασφαλείας όμως απαιτούνταν να μεταφερθούν τα υλικά στον γκρεμό με ανθρώπινη εργασία και εργασία ζώων μεταφοράς. Το έργο χρειάστηκε έξι χρόνια για να ολοκληρωθεί, από το 1954 έως το 1960.
Προσφορές για βοήθεια ήρθαν από παντού. Στρατιώτες, καθώς και γυναίκες και άνδρες, κάτοικοι των χωριών Καμαρίνα, Ζάλογγο και Κρυοπηγή της Πρέβεζας, χρησιμοποίησαν τα ζώα τους, τα χέρια και τους ώμους τους, κάθε άνοιξη επί έξι χρόνια για να μεταφέρουν νερό, τσιμέντο, χαλίκι, μέταλλο και πέτρες σε απόκρημνα ορεινά μονοπάτια, μέσα από βράχια και θάμνους, μέχρι τον βράχο όπου ο Ζογγολόπουλος και η ομάδα των εργατών και λιθοξόων του έχτιζαν το γλυπτό.
Μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς
Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου ιδρύθηκε το 2004 και μια από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να διασφαλίσει ότι το εκτεθειμένο μνημείο θα έχει τη συντήρηση και τη φροντίδα που χρειάζεται. Σε συνεργασία με τον Δήμο Ζαλόγγου και την Περιφέρεια Ηπείρου, συγκεντρώθηκαν τα χρήματα για να ξεκινήσει η προσπάθεια αποκατάστασης το 2007. Ήταν ένα επίπονο έργο που χρειάστηκε πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί, λέει ο κ. Θεοδωρίδης, προσθέτοντας ότι οι λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε από τον αρχιτέκτονα και διευθυντή του ιδρύματος Άγγελο Μορέτη είναι διαθέσιμες στα αρχεία του.
Παρά τη δύσκολη θέση του, το μνημείο στο Ζάλογγο δέχεται 30.000 έως 35.000 επισκέπτες ετησίως, οι οποίοι διανύουν το μονοπάτι των 410 σκαλοπατιών που σχεδίασε ο Πάτροκλος Καραντινός. Το ίδρυμα επιδιώκει τώρα να κατασκευάσει ένα τελεφερίκ μέχρι την τοποθεσία.
Στο μεταξύ, χάλκινα αντίγραφα του μνημείου σε κλίμακα 1/10, κατασκευασμένα από τον ίδιο τον Ζογγολόπουλο, εκτίθενται στην Εθνική Γλυπτοθήκη, στο Μουσείο Μπενάκη και στην Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ψυχικού, καθώς και στο Προεδρικό Μέγαρο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
https://www.ekathimerini.com/culture/1163017/monument-of-zalongo-listed-as-cultural-heritage-site/?fbclid=IwAR2oHkDA1a1qaPSMGs5mCLe_e3dcl8u6Wd76849IsvPFYdzcBRUKxLQwYZo
https://periodikostep.gr/%CF%84%CE%BF-%CE%B7%CF%81%CF%89%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B6%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B3%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%83%CF%8E%CF%80%CE%B7/
www.visitpreveza.gr/anakalipste/mnimio-zalongou/
