Οι βιασμοί στην Κύπρο, αυτή η σκοτεινή πτυχή της κυπριακής τραγωδίας, αποσιωπώνται ακόμη, 48 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο.
Τουρκική εισβολή στην Κύπρο
Ανήμερα του Προφήτη Ηλία, 20 Ιουλίου 1974, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο. Είχε προηγηθεί το πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Η επιχείρηση, που ονομάστηκε Αττίλας Ι, είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του 3% του βόρειου μέρους του νησιού. Μετά την κατάρρευση των συνομιλιών, η Τουρκία με δεύτερη επιχείρηση (Αττίλας ΙΙ) κατέλαβε το 36 % της Κύπρου.
Οι επιχειρήσεις Αττίλας Ι και ΙΙ άφησαν πίσω τους 3.000 νεκρούς Ελληνοκύπριους και περίπου 1.600 αγνοούμενους. 150.000 άνθρωποι προσφυγοποιήθηκαν, ενώ 20.000 έμειναν εγκλωβισμένοι στα Κατεχόμενα.
Οι βιασμοί στην Κύπρο Ελληνοκύπριων γυναικών είναι όμως ένα έγκλημα για το οποίο μέχρι πρόσφατα δε μιλούσε κανείς.
Στρατόπεδα συγκέντρωσης γυναικών
Η κατάπαυση του πυρός στις 16 Αυγούστου 1974 δε σήμανε και το τέλος των δεινών των Ελληνοκυπρίων. Πολλές από τις σκληρότερες ιστορίες γράφτηκαν εκείνες τις μέρες, όπως οι βιασμοί στην Κύπρο.
Το χωριό Βώνη στην επαρχία Λευκωσίας χρησιμοποίησε ο τουρκικός στρατός ως στρατόπεδο κράτησης γυναικόπαιδων. Άλλα τέτοιου είδους στρατόπεδα κράτησης δημιουργήθηκαν στα χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου Βιτσάδα, Μαραθόβουνο και Γύψου. Εκεί, σύμφωνα με μαρτυρίες διαπράχθηκαν συστηματικοί βιασμοί γυναικών από Τούρκους στρατιώτες.
Βιασμοί σημειώθηκαν και στα εγκλωβισμένα χωριά, όπως στη Μόρφου, στην περιοχή της Λευκωσίας. Ο τουρκικός στρατός χρησιμοποίησε τους βιασμούς ως πολεμικό όπλο, προκειμένου να καμφθεί το ηθικό των κατοίκων και να εξαναγκαστούν να αφήσουν τον τόπο τους.
Παίζοντας κρυφτό με τον βιαστή
Τα νεαρά κορίτσια και οι νέες γυναίκες, ιδιαίτερα οι ανύπαντρες, προσπαθούσαν να μείνουν μακριά από τα μάτια των Τούρκων. Όλη η κοινότητα βοηθούσε, κρύβοντας τα μικρά κορίτσια κάτω από σκεπάσματα και κουρέλια. Νεαρές γυναίκες κυκλοφορούσαν με μαύρες κάλτσες και μαύρα τσεμπέρια σε μια προσπάθεια να κρύψουν τα νεανικά τους χαρακτηριστικά. Μα δυστυχώς πολλές φορές δε ξεγελάστηκε ο βιαστής.
Το μαρτύριο εκατοντάδων γυναικών τελείωσε αργά-αργά, καθώς απελευθερώνονταν σταδιακά τρεις μήνες μετά την κατάπαυση του πυρός.
Οι 700 της Κύπρου
Φτάνοντας στις ελεύθερες περιοχές οι εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι και Ελληνοκύπριες έδιναν κατάθεση είτε σε κρατικούς λειτουργούς είτε στον Ερυθρό Σταυρό. Πολλές από αυτές τις καταθέσεις χρησιμοποιήθηκαν πολλά χρόνια αργότερα για τον εντοπισμό αγνοούμενων που θανατώθηκαν κατά την προέλαση του τουρκικού στρατού.
Για τις γυναίκες θύματα βιασμού η εξομολόγηση της φρίκης που έζησαν δεν ήταν εύκολη. Έτσι πολλές γυναίκες αποσιώπησαν το βιασμό τους, φοβούμενες την αντίδραση της κοινωνίας. Έτσι, ενώ αναφέρεται ότι οι βιασμοί στην Κύπρο είναι 700, είναι πιθανόν το πραγματικό νούμερο να είναι μεγαλύτερο.
Η στάμπα των Τούρκων και η στάμπα της κοινωνίας
Κάθε φορά που βίαζαν μια κοπέλα, οι Τούρκοι τη σημάδευαν με μια στάμπα χαμηλά στο πόδι. Μάλιστα, η στάμπα διέφερε αν ο βιαστής ήταν αξιωματικός. Οι στάμπες αυτές πληροφόρησαν τα μέλη του Ερυθρού Σταυρού για τη φρίκη που έζησαν γυναίκες που ήταν απρόθυμες να μιλήσουν.
Κι αν οι στάμπες αυτές με τον καιρό εξαφανίστηκαν, δεν έγινε το ίδιο για την στάμπα της “ατιμασμένης”. Σύζυγοι χώρισαν τις γυναίκες τους όταν έμαθαν ότι βιάστηκαν, οικογένειες εγκατέλειψαν τις κόρες τους. Κανείς δεν ήθελε να παντρευτεί ένα θύμα βιασμού, επειδή ήταν “χαλασμένη”. Μαρτυρείται, επίσης, περίπτωση που ιερέας απαγόρευσε σε γυναίκα -θύμα βιασμού να προσκυνήσει την εκκλησία, γιατί ήταν “βρώμικη”.
Η εγκατάλειψη γυναικών μετά την αποκάλυψη του βιασμού τους αναφέρεται και στο ποίημα “Ίτε” (1975) του Ελληνοκύπριου ποιητή Παντελή Μηχανικού:
Και τι περιμένεις από ανθρώπους
Advertising
που τους βιάσανε τις γυναίκες μπροστά στα μάτια τους
και δεν τράβηξαν τον σουγιά τους.
Απαθώς
τότε
Advertising
και απαθώς
σήμερα
ζητάνε απλώς
διαζύγιο …
Advertising
Ο άλλος πόλεμος των γιατρών
Οι βιασμοί στην Κύπρο είχαν συνέπειες που δεν άφηναν τα θύματα να ξεχάσουν. Εκατοντάδες γυναίκες που κακοποιήθηκαν βάναυσα στα χέρια Τούρκων στρατιωτών έμειναν έγκυες. Όπως περιγράφει στο βιβλίο του ο Χρύσανθος Χρυσάνθου, “Ο άλλος πόλεμος των γιατρών το 1974”, εκατοντάδες εκτρώσεις πραγματοποιήθηκαν στο δεύτερο μισό του 1974. Πολλές αμβλώσεις πραγματοποιήθηκαν σε ιδιωτικές κλινικές, αλλά και στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Επειδή, όμως, το νοσοκομείο ήταν πλήρες λόγω των τραυματιών πολέμου, αμβλώσεις πραγματοποιήθηκαν και σε νοσοκομεία των αγγλικών βάσεων σε Δεκέλεια και Ακρωτήρι.
Προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι αμβλώσεις αυτές έγινε τροποποίηση του νόμου, ώστε να είναι νόμιμες, με την ανοχή μάλιστα της Εκκλησίας.
Να σημειωθεί, επίσης, ότι σε πολλές περιπτώσεις η κύηση είχε διακοπεί με φάρμακα που δόθηκαν σε γυναίκες θύματα όταν κατάφεραν να απελευθερωθούν και να φτάσουν σε εγκαταστάσεις του Ερυθρού Σταυρού.
Σπάζοντας τη σιωπή
«Μας βάλανε σε αίθουσα του σχολείου στη Βώνη, μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια. Εκεί έμπαιναν όποτε ήθελαν, διάλεγαν και μας πήγαιναν για να ικανοποιήσουν τις σεξουαλικές τους επιθυμίες. Δεν έβγαινα να πάρω συσσίτιο. Φορούσα συνέχεια τα ρούχα της γιαγιάς για να φαίνομαι γριά αλλά έβλεπαν το πρόσωπο. Έβγαινα έξω μόνο όταν πήγαινα τουαλέτα. Ήμουν συνέχεια τυλιγμένη με ένα πάπλωμα και καθόντουσαν όλα τα πιτσιρίκια από πάνω μου για να μην με τραβάνε συνέχεια και να με βιάζουν οι Τούρκοι. Αυτό κράτησε τρεις μήνες, πριν έρθει ο Ερυθρός Σταυρός».
Το παραπάνω απόσπασμα αποτελεί μια από τις ελάχιστες μαρτυρίες γυναικών που έπεσαν θύματα βιασμού. Δημοσιεύτηκε από κυπριακά Μέσα Ενημέρωσης (Κυπριακό Πρακτορείο ειδήσεων, 2016), σπάζοντας τη χρόνια σιωπή.
Όμως οι βιασμοί στην Κύπρο είναι ακόμη ένα θέμα ταμπού, με τα θύματα να κουβαλούν ακόμη το στίγμα της ντροπής. Έτσι, ακόμη κι όταν μιλούν, κρύβονται πίσω από ένα ψεύτικο όνομα. Όπως η “Ιωάννα”, ένα κορίτσι 15 χρονών που βιάστηκε επανειλημμένα μαζί με τη φίλη της από Τούρκους στρατιώτες, έμεινε έγκυος, απέβαλε και κατόρθωσε να δραπετεύσει από το κολαστήριο, βρίσκοντας εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού, οι οποίοι και τις περιέθαλψαν.
Στη συγκλονιστική της μαρτυρία η “Ιωάννα” περιγράφει τη φρίκη που υπέστη στα χέρια των Τούρκων. Δεν παραλείπει, επίσης, να αναφερθεί και στις Τουρκοκύπριες θύματα βιασμών, ενώ μνημονεύει με ευγνωμοσύνη τον Τούρκο στρατιώτη που τις σεβάστηκε, τις φρόντισε κι ήταν αυτός που τις βοήθησε να δραπετεύσουν.
Η αναγνώριση ενός εγκλήματος 40 χρόνια μετά
Το 2015 η τέως βουλεύτρια του ΑΚΕΛ, Σκεύη Κουρκουμά, έφερε στη Βουλή το ζήτημα. Υποστήριξε την υποχρέωση του κράτους για πολιτική μέριμνα και στήριξη αυτών των γυναικών. Αποφασίστηκε έτσι η παραχώρηση ενός μηνιαίου επιδόματος 1000 ευρώ. Κι όμως για να το λάβουν οι γυναίκες έπρεπε να περάσουν μια νέα δοκιμασία, προσκομίζοντας αποδείξεις του βιασμού τους. Τέτοιες αποδείξεις θα ήταν μόνο βεβαιώσεις καταθέσεων στον Ερυθρό Σταυρό.
Η απαίτηση αυτή τελικά αποσύρθηκε κατόπιν παρέμβασης της Σκεύης Κουρκουμά και της Υπουργού Εργασίας Ζέτας Αιμιλιανίδου. Η Σκεύη Κουρκουμά προχώρησε η ίδια στη συγκέντρωση αιτήσεων από βιασθείσες γυναίκες, ενώ η Ζέτα Αιμιλιανίδου βοήθησε να υπερκεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια.
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι δύο γυναίκες από την τουρκοκυπριακή πλευρά είχαν το θάρρος να μιλήσουν για τα εγκλήματα αυτά εναντίον γυναικών, και από τις δύο κοινότητες. Πρόκειται για την ακαδημαϊκό Σεβγκιούλ Ουλουντάγκ και την πολιτικό Ντοούς Ντεριά. Γιατί ο πόνος των γυναικών θυμάτων βιασμού είναι ο ίδιος, όποια γλώσσα κι αν μιλάνε.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Κύπρος, 1974 και βιασμοί γυναικών: Για αυτές που δεν μίλησε κανένας, ανακτήθηκε από: https://tomov.gr/2018/07/20/1974-kai-viasmoi-gynaikwn/
Εισβολή στην Κύπρο: “Είμαι μια από τις 700 γυναίκες που βίασαν” -Η μαρτυρία της “Ιωάννας”, ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/now/world/eisboli-stin-kypro-eimai-mia-apo-tis-700-gynaikes-poy-biasan-i-martyria-tis-ioannas
“Κάποιες κοπέλες τις βίαζαν καθημερινά και για κάθε βιασμό έβαζαν και μια στάμπα στα πόδια”. Οι εφιαλτικές μνήμες μιας εγκλωβισμένης Μορφίτισσας, ανακτήθηκε από: https://www.mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/kapies-kopelles-tis-viazan-kathimerina-ke-gia-kathe-viasmo-evazan-ke-mia-stampa-sta-podia-i-efialtikes-mnimes-mias-egklovismenis-morfitissas/
Κύπρος: οι ανομολόγητοι βιασμοί του 1974, ανακτήθηκε από: https://www.dw.com/el/%CE%BA%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B7%CF%84%CE%BF%CE%B9-%CE%B2%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF-%CF%84%CE%BF%CF%85-1974/a-62798927
