Αρκετές φορές στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούνται οι λέξεις «άγχος» και «στρες» εσφαλμένα για να δηλώσουν ακριβώς το ίδιο συναίσθημα. Στην πραγματικότητα, όμως αυτοί οι δύο όροι δεν είναι ταυτόσημοι. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο άγχος και το στρες, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται κάθε φορά να περιγράψουν αυτό που τους συμβαίνει. Μερικά από τα συμπτώματά τους είναι κοινά, όπως για παράδειγμα η ανησυχία ή η δυσφορία. Ποιες είναι όμως οι βασικές τους διαφορές και πώς θα καταλάβουμε τι είναι τελικά αυτό που βιώνουμε, ώστε να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε;
Αρχικά, το άγχος ορίζεται ως η ανησυχία γύρω από ένα πρόβλημα που το άτομο προσδοκά ότι θα προκύψει (Kring, Davinson, Neale & Johnson, 2010). Είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα εσωτερικής πίεσης, το οποίο δημιουργείται λόγω μιας πραγματικής ή μελλοντικής απειλής. Συνήθως, συνοδεύεται από διέγερση, δηλαδή από αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Υπό ορισμένες συνθήκες το άγχος μπορεί να έχει προστατευτική λειτουργία εφόσον μας προειδοποιεί ότι κινδυνεύουμε. Είναι ένα προσαρμοστικό συναίσθημα, καθώς μας βοηθά να παρατηρούμε τις μελλοντικές αλλαγές και μας κινητοποιεί, ώστε να αποφύγουμε τις δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις. Όταν, όμως το άγχος υπάρχει σε υπερβολικό βαθμό, τότε μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επιβαρυντικό για την σωματική και ψυχική υγεία. Ο τρόπος που βιώνεται το άγχος διαφέρει από άτομο σε άτομο. Συνήθως παρατηρούνται τα εξής σωματικά ή ψυχολογικά συμπτώματα: ταχυπαλμία, εφίδρωση, αίσθημα δυσφορίας, πονοκέφαλοι, ναυτία, τρέμουλο, συχνοουρία, εκνευρισμός, μείωση της όρεξης, δυσκολία συγκέντρωσης και άλλα. Ωστόσο, όταν πρόκειται για μια χρόνια κατάσταση, το άγχος επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ατόμου, καθώς το αποτρέπει από το να απολαμβάνει την καθημερινότητά του.
Από την άλλη πλευρά το στρες είναι μια ψυχική και σωματική κατάσταση που βιώνει το άτομο, όταν καταλαβαίνει ότι οι απαιτήσεις στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί, είναι μεγαλύτερες από τις δυνατότητες που έχει (DiMatteo & Martin, 2012). Στην ουσία πρόκειται για ένα ερέθισμα, το οποίο προκαλεί ψυχολογική ένταση. Τέτοια ερεθίσματα μπορεί να είναι τα εξής: φυσικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες ή ένας σεισμός, σημαντικές αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου, όπως ένας γάμος, η γέννηση ενός παιδιού, ο θάνατος ενός συγγενικού προσώπου, καθώς και διάφορες καταστάσεις που δημιουργούν προβλήματα στην καθημερινότητα, όπως για παράδειγμα η συμβίωση με έναν παράλογο και δύσκολο συγκάτοικο. Το στρες προκαλεί την απελευθέρωση της αδρεναλίνης στον οργανισμό, η οποία μας επιτρέπει να παίρνουμε γρήγορα αποφάσεις και να ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις που προκύπτουν. Τα συμπτώματα που προκαλεί είναι ανησυχία, ανυπομονησία, νευρικότητα, ευερεθιστότητα, ένταση, ταχυκαρδία. Όταν το στρες είναι χρόνιο επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα και είναι πιθανό να οδηγήσει ακόμη και σε κατάθλιψη.
Η βασική, λοιπόν διαφορά μεταξύ του άγχους και του στρες είναι ότι το άγχος συνήθως αφορά μια μελλοντική απειλή και το φόβο που νιώθουμε για τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η απειλή στη ζωή μας, ενώ το στρες αφορά την αντίδραση σε ποικίλους ψυχοπιεστικούς παράγοντες.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τόσο το άγχος όσο και το στρες είναι δύο παθήσεις που αντιμετωπίζονται, αρκεί φυσικά να κατανοήσουμε τι από τα δύο τελικά βιώνουμε. Στην περίπτωση του στρες συνήθως προτείνονται αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η ενασχόληση με κάποιο χόμπι, η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης και ο διαλογισμός. Όσον αφορά το άγχος, εφόσον αυτό είναι έντονο, έχει μεγάλη διάρκεια και είναι δύσκολο να το διαχειριστούμε, καλό θα ήταν να ζητήσουμε βοήθεια, ώστε να ανακουφιστούμε και να βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς οι τρεις πιο φυσικές και αγχολυτικές σωματικές δραστηριότητες είναι ο ύπνος, η άθληση και το σεξ.
Βιβλιογραφία:
DiMatteo, M. R. & Martin, L. R. (2012). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Εκδόσεις Πεδίο.
Kring, A. M., Davinson, G. C., Neale, J. M., & Johnson, S. L. (2010). Ψυχοπαθολογία. Εκδόσεις Gutenberg.
