Αισθήσεις
Ένας μουντός περίπατος στη φθινοπωρινή πόλη καθώς μυρίζουμε το άρωμα της δυνατής νεροποντής που χύθηκε με δύναμη σε χώμα ξερό. Λίγες σπιθαμές πιο πέρα παρακολουθούμε τη μυσταγωγία μίας θρηνητικής ελεγείας που κορυφώνεται με την πτώση δυο τριών κιτρινισμένων φύλλων στο μουσκεμένο έδαφος. Η διαπεραστική κραυγή της φθινοπωρινής καταιγίδας μας αναγκάζει σε άτακτη φυγή. Την πολυαναμενόμενη λήξη της φθινοπωρινής αυτής πομπής ακολουθεί ένα μειλίχιο αεράκι που δροσίζει κάθε αχόρταγο μακροβούτι στον αχνιστό μα επιπόλαιο καφέ-θρονιασμένο σε γαλάζιο, βαθύκουπο φλιτζάνι.
Η ενορχήστρωση των πέντε αισθήσεων συνοδεύει την πολυλογία των συναισθημάτων σε κάθε σκίρτημα της ψυχής. Κάθε αίσθηση μία πόρτα στα άδυτα της ψυχολογίας μας. Οι πέντε αισθήσεις «σωματοποιούν» τα συναισθήματά μας σε κάθε ζευγάρωμα σώματος και ψυχής. Όσφρηση, ακοή, γεύση, αφή και όραση τα πέντε κλειδιά που ταιριάζουν απόλυτα στο «λουκέτο» του ψυχισμού μας. Μέσω της σύνδεσής τους με το εξωτερικό περιβάλλον και την αποστολή εν συνεχεία μηνυμάτων προς αποκωδικοποίηση στο μυαλό μας. Η συντριπτική πλειονότητα ωστόσο των συλλεχθέντων πληροφοριών παραμένει ανεξερεύνητη από τον εγκέφαλό μας. Ο οποίος πασχίζει να χρησιμοποιήσει τις πληροφορίες ως ένα πλοηγό για την ερμηνεία της ζωής γύρω μας.
Γεύση: ένας πρωτεργάτης των αισθήσεων
Η γεύση, ένας πρωτεργάτης των αισθήσεων παρά τη διακριτή φύση της, ένα ανεξάντλητο αντικείμενο επιστημονικού διαξιφισμού, μπορεί να ερμηνευθεί ως ένα ψυχολογικό κατασκεύασμα με την συναρωγή πολλών διαφορετικών αισθήσεων. Αισθήσεων που υποβάλλουν μία άκρως υποκειμενική χροιά. Μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μία ομοιογενής αίσθηση χωρίς διφορούμενες γωνίες και σκοτεινές ερμηνείες. Ωστόσο η εμπειρία δεν περιλαμβάνει μόνο τη γεύση και τις αισθητηριακές πληροφορίες, αλλά ένα σημαντικό σύνολο στοιχείων από την οσφρητική οδό. Η όσφρηση επομένως φαντάζει ως ένας αναντικατάστατος συνοδοιπόρος της γεύσης, ενώ από τον 1ο αιώνα μ.Χ. εδραιώθηκε και ένας συσχετισμός με την αίσθηση της όρασης.
Η όραση επέτρεπε την αναγνώριση και παράλληλη επεξεργασία της τροφής πριν την τοποθέτησή της στο στόμα. (Cheok, Michel, Okajima, Petit, Spence, 2016). Άλλωστε διάφοροι μετρήσιμοι δείκτες, όπως ο φωτισμός, οι ήχοι, η μουσική, ο ξηρός αέρας μέσα σ’ ένα αεροπλάνα επιφέρουν σημαντικές μεταλλάξεις στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε μια τροφή.
Η γεύση ως ψυχολογική εφεύρεση μπορεί να χειραγωγείται με ποικίλους τρόπους, συμπεριλαμβανομένου του σχήματος της συσκευασίας που περικλείει ένα προϊόν. Στο πλαίσιο πειραματικών δεδομένων οι πιο στρογγυλές συσκευασίες συνδέονται με γλυκές γεύσεις. Εν αντιθέσει οι πλέον αιχμηρές συσκευασίες συνοδεύουν συνήθως πικρές γεύσεις. Μία πλειάδα αισθήσεων αντιστοιχισμένων με ερεθίσματα του εξωγενούς περιβάλλοντος οδηγούν σε ένα ευρύ σύνολο πληροφοριών που υποκινούν τη γευστική διαδρομή μας.
Η πολυπλοκότητα της αφής
Στη ψυχολογική ωστόσο ιεράρχηση των πέντε σωματικών αισθήσεών μας, η αφή λειτουργεί περισσότερο καθησυχαστικά εν συγκρίσει με την οπτική εμπειρία. Η αφή τείνει να ελαττώσει δραστικά την απόσταση ανάμεσα στην εικασία και την πραγματικότητα, κατασβένοντας πιθανές καταστάσεις άγχους στις οποίες η όραση λακίζει. Στο χώρο των πωλήσεων στην περίπτωση που μία πελάτισσα εμφανίζεται ιδιαίτερα διστακτική στην αγορά ενός προϊόντος, ο πωλητής επιχειρεί να την πείσει να το αγγίξει. Κίνηση που ενδέχεται να αναδειχθεί μοιραία στην διαμόρφωση της τελικής της απόφασης. Γιατί άραγε δεν αρκούμαστε στο δίκτυο πληροφοριών που διαχέονται μέσω της όρασης;
«Από όλες τις αισθήσεις μας, η αφή είναι εκείνη που θεωρείται λιγότερο απατηλή και πιο ασφαλής», δήλωνε ο Καρτέσιος. Υποστήριζε ότι τα πειστήρια που λαμβάνουμε από την αφή απορρίπτονται με μεγαλύτερη δυσκολία. Οι ερευνητές άλλωστε απέδειξαν μία έκρηξη στα ποσοστά άγχους, σε περιπτώσεις που τα γραφικά περιβάλλοντα διεπαφής εμφανίζουν αντικείμενα που δεν μπορούμε να αγγίξουμε. Όμως ποια φαντάζει ως η πιθανή ετυμηγορία; Ίσως η υποκειμενική εντύπωση των δακτύλων που περιδιαβαίνουν πάνω στις επιφάνειες επιτείνει την εντύπωση της ενεργητικής συμμετοχής μας στη συλλογή αποδείξεων.
Άραγε πόσες αισθήσεις υπάρχουν;
Με βάση ερευνητικές θεωρήσεις, πέραν των οσφρητικών, οπτικών, απτικών, ακουστικών και γευστικών οδών, αναγνωρίζονται πολύ περισσότεροι τρόποι που συνδράμουν στη βίωση του εξωτερικού περιβάλλοντος. Στο νέο του βιβλίο «Embodied-The Psychology of Physical Sensation», ο Christopher Eccleston αναδεικνύει 10 παραμελημένες αισθήσεις. Η ισορροπία και η κίνηση, οι αισθήσεις πίεσης, που περιέχουν εμπειρίες συσχετιζόμενες με το βάρος, την ευελιξία, τη δύναμη τίθενται στο μικροσκόπιο της κριτικής του. Η αναπνοή, η κόπωση, ο πόνος, ο κνησμός, αλλά και η θερμοκρασία και η όρεξη καταλαμβάνουν ένα κεφάλαιο του κειμένου του.
Στο τεύχος Σεπτεμβρίου του «The Scientist», ο Sandeep Ravindran μεταχειρίζεται ερευνητικά δεδομένα, τα οποία σχετίζονται με την ανίχνευση κυττάρων που βρέθηκαν σε απροσδόκητα σημεία. Ανιχνευτές μυρωδιάς βρίσκονται σε μέρη εκτός από τις μύτες μας («Τι κάνουν οι αισθητήρες υποδοχής εκτός οργάνων αισθήσεων»). Στον περίπλοκο αισθητηριακό μας κόσμο, η συναισθησία, ένα νευρολογικό φαινόμενο στο οποίο η διέγερση μίας αισθητηριακής ή γνωστικής οδού, οδηγεί σε αυτόματες εμπειρίες. Αναδύει παράλληλα στον επιστημονικό φακό μία εντυπωσιακή διακλάδωση αισθητήριων συστημάτων στα άτομα με έντονη συναισθησία.
Ένα ανεξερεύνητο σύμπαν των πέντε και πλέον αισθήσεων ξεδιπλώνεται στο τέλος της μακράς επιστημονικής σήραγγας, επιχειρώντας να κόψει το ψυχολογικό γόρδιο δεσμό των αισθήσεών μας. Οι αισθήσεις μεταφραστής της ψυχολογίας μας.
Πηγές:
- Thinking about our senses, ανακτήθηκε από www.psychologytoday.com (τελευταία πρόσβαση στις 31/08/2020)
- What are chemical senses, ανακτήθηκε από www.sciencing.com (τελευταία πρόσβαση στις 31/08/2020)
- Γεύση: μία αίσθηση ή ένα ψυχολογικό κατασκεύασμα;, ανακτήθηκε από www.psychografimata.com (τελευταία πρόσβαση στις 31/08/2020)
- Γιατί η αφή είναι τόσο απαραίτητη ώστε να αντιληφθούμε τον κόσμο;, ανακτήθηκε από www.lifo.gr, (τελευταία πρόσβαση στις 31/08/2020)
