Όταν η αγάπη δεν αρκεί
Ζούμε στην εποχή που η αγάπη έχει Wi-Fi.
Οι σχέσεις δεν τελειώνουν πια με ένα «φεύγω», αλλά με ένα “last seen 2 hours ago”. Το μήνυμα που δεν ήρθε, το story που ανέβηκε, το like που δόθηκε αλλού — όλα έχουν γίνει σημάδια πίστης ή προδοσίας.
Η ανάγκη για επιβεβαίωση —το να νιώσουμε ότι είμαστε ποθητοί, ότι μετράμε— δεν είναι καινούρια. Είναι αρχέγονη.
Όμως, τα μέσα που έχουμε πια για να τη ικανοποιήσουμε, έχουν αλλάξει δραματικά. Το digital flirting, τα social media, τα dating apps, ακόμη και οι «αθώες» συνομιλίες στα DMs, έχουν γίνει η νέα μορφή παράλληλης πραγματικότητας, όπου το εγώ μας ψάχνει μικρές δόσεις φλερτ όπως το σώμα ζητά νικοτίνη.
Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center (2023), το 47% των ανθρώπων που βρίσκονται σε σχέση δηλώνουν ότι έχουν δεχτεί ή στείλει “flirty messages” σε τρίτους — χωρίς απαραίτητα να το θεωρούν απιστία.
Και όμως, ψυχολογικά, αυτές οι “μικρές παραβάσεις” λειτουργούν σαν μικροδόσεις εξωτερικής επικύρωσης, ικανοποιώντας το νευρωνικό κύκλωμα ανταμοιβής με τρόπο παρόμοιο με τον τζόγο ή τα likes στα social media (Murray et al., 2020).
Η εποχή της συναισθηματικής ρευστότητας (Bauman, 2003) έχει μετατρέψει την επιθυμία σε νόμισμα.
Και ο καθένας, άνδρας ή γυναίκα, μοιάζει να ψάχνει κάτι που βρίσκεται λίγο πιο έξω από τη σχέση του — όχι πάντα για να προδώσει, αλλά για να θυμηθεί ότι «υπάρχει».
Δες επίσης : Απιστία: Το φαινόμενο της παράλληλης αναζήτησης
Η ψυχολογία της επιβεβαίωσης – Όταν το “με θέλεις;” δεν αφορά μόνο τον άλλον
Η ανάγκη για επιβεβαίωση έχει βαθιές ψυχολογικές ρίζες.
Η θεωρία προσκόλλησης (Attachment Theory) των Bowlby & Ainsworth (1991) εξηγεί ότι η συναισθηματική ασφάλεια που αναπτύσσουμε ως παιδιά με τους γονείς μας, διαμορφώνει το πώς σχετιζόμαστε ερωτικά στην ενήλικη ζωή.
Άτομα με ανασφαλή προσκόλληση (anxious attachment) τείνουν να χρειάζονται συνεχή επιβεβαίωση ότι είναι αγαπητά και επιθυμητά. Όταν αυτή η ανάγκη δεν ικανοποιείται μέσα στη σχέση, στρέφονται σε εξωτερικές πηγές — όχι απαραίτητα για σεξ, αλλά για να καλύψουν το κενό του «είμαι αρκετός;».
Αντίθετα, άτομα με αποφευκτική προσκόλληση (avoidant attachment) συχνά διατηρούν συναισθηματική απόσταση και μπορεί να χρησιμοποιούν το φλερτ με τρίτους ως τρόπο διατήρησης ελέγχου ή ανεξαρτησίας (Fraley & Shaver, 2000).
Η επιβεβαίωση, λοιπόν, δεν είναι πάντα θέμα ματαιοδοξίας.
Είναι ψυχικός μηχανισμός σταθεροποίησης της αυτοεικόνας.
Όπως έδειξε η μελέτη των DeWall et al. (2011), όταν η αυτοεκτίμηση μειώνεται (π.χ. λόγω σύγκρουσης στη σχέση), ενεργοποιούνται περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με σωματικό πόνο. Το like, το μήνυμα, το φλερτ λειτουργούν σαν αναλγητικό.
Η ανασφάλεια ως καύσιμο της επιθυμίας
Η ανασφάλεια είναι ο αφανής εραστής πίσω από κάθε flirtatious μήνυμα.
Όταν νιώθουμε ότι δεν αρκούμε, ψάχνουμε εξωτερικά βλέμματα για να μας «φωτίσουν». Δεν είναι πάντα προδοσία· είναι απελπισμένη προσπάθεια να ανακτήσουμε την αίσθηση ότι έχουμε ακόμη επίδραση, ότι “με βλέπουν”.
Η Dr. Esther Perel (2017), ψυχοθεραπεύτρια που μελέτησε επί δεκαετίες τη δυναμική της απιστίας, γράφει πως οι περισσότεροι άνθρωποι που απατούν, δεν το κάνουν για να βρουν άλλον· το κάνουν για να ξαναβρούν τον εαυτό τους.
«Δεν απατάμε πάντα επειδή ψάχνουμε κάτι νέο στον άλλον — αλλά επειδή θέλουμε να ξαναγίνουμε κάποιος που νιώθει ζωντανός.»
Σε μια έρευνα του Journal of Sex & Marital Therapy (Mark et al., 2018), οι συμμετέχοντες που ανέφεραν “συναισθηματική απιστία μέσω διαδικτύου” περιέγραφαν ως κύρια αιτία όχι την έλλειψη αγάπης, αλλά την ανάγκη να νιώσουν επιθυμητοί.
Η ανασφάλεια, λοιπόν, δεν είναι μόνο το ρήγμα της σχέσης· είναι και η σπίθα της επιθυμίας.
Το φλερτ ως αυτοθεραπεία – «Δεν θέλω να σε απατήσω, θέλω να θυμηθώ ότι μπορώ»
Το πλατωνικό φλερτ — αυτό που δεν περνάει στην πράξη αλλά μένει στο επίπεδο των υπονοούμενων, των likes, των DMs, της ματιάς — αποτελεί ψυχολογικά μια ήπια μορφή αυτοεπιβεβαίωσης.
Σύμφωνα με τη μελέτη των Vrangalova & Savin-Williams (2012), το «αθώο φλερτ» μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά, μειώνοντας το άγχος και αυξάνοντας τη συναισθηματική ζωτικότητα ενός ατόμου.
Το φλερτ, στην ουσία του, είναι η τέχνη του να νιώθεις επιθυμητός χωρίς να χρειάζεται να προδώσεις.
Όταν όμως η ανάγκη για επιβεβαίωση γίνει εθιστική —όταν αρχίσει να εξαρτάται από τα μηνύματα, τα “matches” ή την προσοχή τρίτων— τότε μετατρέπεται σε συναισθηματικό ναρκωτικό.
Οι Reis & Aron (2016) παρατήρησαν ότι το φλερτ ενεργοποιεί το ίδιο σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο (ντοπαμινεργικό κύκλωμα) που σχετίζεται με τον έρωτα και τον τζόγο.
Η μικρή δόση αναμονής —το αν θα απαντήσει, αν θα δει το story— παράγει ντοπαμίνη, ενισχύοντας τον κύκλο αναζήτησης επιβεβαίωσης.
Έτσι, το φλερτ γίνεται όχι απλώς παιχνίδι, αλλά μηχανισμός αυτορρύθμισης: ένας τρόπος να μετράμε ακόμη τη ζωτικότητά μας.
Σεξουαλική Πλήξη, Απιστία και Digital Flirting
Όταν η επιθυμία μεταναστεύει σε οθόνες
Η σεξουαλική πλήξη δεν είναι έλλειψη έρωτα· είναι έλλειψη νευροχημικής διέγερσης.
Όπως εξηγεί η Helen Fisher (2016), νευροανθρωπολόγος του Rutgers University, ο έρωτας και η σεξουαλική επιθυμία εδράζονται σε τρία διαφορετικά αλλά αλληλένδετα εγκεφαλικά συστήματα:
το σεξουαλικό ένστικτο, το ρομαντικό πάθος και τη συντροφική αγάπη.
Στις μακροχρόνιες σχέσεις, το πρώτο φθίνει φυσιολογικά — η ντοπαμίνη μειώνεται, η οξυτοκίνη αυξάνεται, και η σχέση σταθεροποιείται εις βάρος του ενθουσιασμού.
Η πλήξη, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι τελειώνει η αγάπη.
Σημαίνει ότι το σώμα και ο εγκέφαλος διψούν για νέα ερεθίσματα — για το άγνωστο, το απρόβλεπτο, το παιχνίδι του “θα με θέλει;”.
Η νευροεπιστήμη έχει δείξει πως η προσμονή της επιθυμίας (anticipation) διεγείρει περισσότερο το κύκλωμα ανταμοιβής απ’ ό,τι η ίδια η ικανοποίηση (Berridge & Kringelbach, 2015).
Αυτό εξηγεί γιατί ένα “like” από τον πρώην ή μια “αθώα” συνομιλία στα DMs μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη διέγερση από το ίδιο το σεξ με τον σύντροφο.
Δεν είναι ότι το άτομο δεν αγαπά. Είναι ότι ο εγκέφαλος έχει μάθει να ζητά έκπληξη.
Digital Flirting – Η νέα απιστία είναι ηλεκτρονική
Το digital flirting — το διαδικτυακό φλερτ, τα DM games, τα “καρδούλες” στα stories — είναι η σύγχρονη εκδοχή του “κοίταγμα από μακριά” με χημεία.
Όμως, για τον εγκέφαλο, δεν υπάρχει “αθώο” ερέθισμα.
Έρευνα του University of Kansas (2022) έδειξε ότι το φλερτ μέσω social media ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια φυσικού σεξουαλικού ενδιαφέροντος: τον επικλινή πυρήνα (nucleus accumbens) και τον μετωπιαίο φλοιό.
Αυτό σημαίνει πως ακόμη κι αν δεν υπάρχει φυσική επαφή, ο εγκέφαλος βιώνει μια μικρή σεξουαλική εμπειρία – ελεγχόμενη, ασφαλή, αλλά πραγματική.
Σύμφωνα με το Journal of Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking (2021), πάνω από το 62% των ανθρώπων που είναι σε σχέση παραδέχονται ότι έχουν “flirted online” χωρίς να το θεωρούν απιστία.
Ωστόσο, τα ίδια άτομα αναφέρουν αίσθημα ενοχής, έντονης ευχαρίστησης, αλλά και εξάρτησης.
Το digital flirting λειτουργεί σαν ένα είδος σεξουαλικού ψυχολογικού τζόγου — όπου κάθε “seen”, κάθε “ανταπόδοση” λειτουργεί σαν νίκη.
Η βιολογία της απιστίας – όταν ο εγκέφαλος διψά για καινούργιο
Η απιστία έχει βιολογικό υπόβαθρο.
Σύμφωνα με την Fisher (2016) και τον Sapolsky (2017), ο εγκέφαλος ανθρώπων που βιώνουν “παράλληλες σχέσεις” εμφανίζει αυξημένη δραστηριότητα στο σύστημα ανταμοιβής (ventral tegmental area) και στην αμυγδαλή — τις ίδιες περιοχές που ενεργοποιούνται στη φάση του πρώιμου έρωτα.
Η απιστία, λοιπόν, δεν είναι πάντα συναισθηματικό κενό.
Είναι νευροχημική αναζήτηση της έντασης, της ταραχής, της απρόβλεπτης ανταμοιβής.
Η μελέτη του Garcia et al. (2020) έδειξε ότι οι άνθρωποι που είναι πιο επιρρεπείς σε σεξουαλική αναζήτηση έξω από τη σχέση παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία στον υποδοχέα DRD4 — γονίδιο που σχετίζεται με την αναζήτηση νέων εμπειριών και την παρορμητικότητα.
Δεν πρόκειται, λοιπόν, μόνο για ηθική επιλογή, αλλά για συνδυασμό βιολογίας και ψυχισμού.
Η φύση μάς ωθεί να επιθυμούμε καινούργιο, ενώ ο πολιτισμός μάς ζητά να παραμείνουμε πιστοί.
Αυτό το εσωτερικό δίπολο —ανάμεσα στο ένστικτο και στην δέσμευση— είναι το σημείο τριβής όλων των σχέσεων.
Όταν η απιστία δεν είναι για το σώμα, αλλά για το Εγώ
Η ψυχολόγος Dr. Perel (2017) επισημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που απατούν, το κάνουν όχι επειδή δεν είναι ευτυχισμένοι με τον σύντροφό τους, αλλά επειδή δεν είναι ευτυχισμένοι με τον εαυτό τους μέσα στη σχέση.
Η απιστία, σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν είναι “αναζήτηση άλλου σώματος”, αλλά αναζήτηση χαμένης ταυτότητας.
Το “άλλο άτομο” γίνεται καθρέφτης μιας εκδοχής του εαυτού που έχει χαθεί μέσα στη ρουτίνα, την οικειότητα και την οικιακή προβλεψιμότητα.
«Η απιστία δεν αφορά πάντα το σεξ — αφορά την απελπισμένη ανάγκη να ξαναγίνεις ο εαυτός που ήσουν, έστω για λίγο.»
(Perel, 2017, “The State of Affairs”)
Η σεξουαλική πλήξη είναι συχνά το σύμπτωμα μιας βαθύτερης υπαρξιακής κόπωσης.
Όταν δεν νιώθουμε πλέον επιθυμητοί, το “φλερτ” μετατρέπεται σε τρόπο επαναδιαπραγμάτευσης της ταυτότητας.
Ο εραστής που εμφανίζεται δεν είναι πάντα ο άλλος — είναι το κομμάτι του εαυτού που νιώθει ακόμη ζωντανό.
Η “ψευδαίσθηση αφθονίας” και ο ρόλος των social media
Στην εποχή των dating apps και του Instagram, η σεξουαλική επιβεβαίωση έχει γίνει διαθέσιμη on demand.
Η έρευνα του University of North Texas (2023) δείχνει ότι η χρήση εφαρμογών όπως το Tinder ή το Instagram συνδέεται με αυξημένα επίπεδα ναρκισσισμού, αλλά και χαμηλότερη ικανοποίηση σχέσης.
Τα social media δημιουργούν την ψευδαίσθηση αφθονίας επιλογών — το “παραπληθωριστικό σύνδρομο” (choice overload).
Όταν το βλέμμα μας βομβαρδίζεται καθημερινά από “πιθανές επιθυμίες”, ο εγκέφαλος δυσκολεύεται να παραμείνει σε μια σταθερή εστίαση.
Η Ward (2021) ονομάζει αυτό το φαινόμενο “micro-infidelity” — μικρές, αδιόρατες προδοσίες της προσοχής που διαβρώνουν αργά τη συναισθηματική σύνδεση.
Δεν χρειάζεται να υπάρξει σώμα για να υπάρξει απιστία· αρκεί να αποσυρθεί η ψυχική παρουσία.
Όταν το “φλερτ” γίνεται εξάρτηση
Η σεξουαλική επιβεβαίωση μπορεί να λειτουργήσει σαν εξάρτηση.
Η μελέτη των Olds & Milner (1954) απέδειξε πως τα ίδια κυκλώματα ανταμοιβής που ενεργοποιούνται από ναρκωτικά, ενεργοποιούνται και από την αναμονή της ερωτικής αποδοχής.
Το ίδιο ισχύει για την “αναμονή απάντησης” στο κινητό — μια μικρή έκρηξη ντοπαμίνης κάθε φορά που έρχεται ειδοποίηση.
Η ψυχοθεραπεύτρια Anaïs Nin είχε γράψει:
“Δεν απατάμε πάντα για να βρούμε άλλους· μερικές φορές απατάμε για να δούμε αν είμαστε ακόμη ζωντανοί.”
Και πράγματι — πολλές φορές, το digital flirting δεν είναι παρά τεχνολογικά επιμελημένος τρόπος να πούμε: “Είμαι ακόμη εδώ.”
Μετά το φλερτ: Ενοχή, Επανασύνδεση και Η Δύναμη της Αυτογνωσίας
Όταν το φλερτ τελειώνει και μένει η σιωπή
Κάθε “παράλληλη ιστορία” τελειώνει, κάποια στιγμή, στο ίδιο σημείο: στη σιωπή.
Το μήνυμα που δεν ήρθε, η ενοχή που έρπει, η αναμέτρηση με τον εαυτό.
Η στιγμή που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί πως το φλερτ, η απιστία ή η εξωτερική επιβεβαίωση δεν γέμισαν το κενό — απλώς το ανέδειξαν.
Η ψυχολόγος Michele Scheinkman (2019), στο έργο της πάνω στη “δυναμική της απιστίας”, τονίζει πως η πράξη αυτή δεν είναι το τέλος της σχέσης, αλλά το σύμπτωμα ενός διαλόγου που δεν έγινε ποτέ.
Η ανάγκη για επιβεβαίωση είναι ουσιαστικά μια κραυγή: “Δες με ξανά”.
Πολλές σχέσεις καταρρέουν όχι επειδή κάποιος φλέρταρε, αλλά επειδή οι δύο άνθρωποι έπαψαν να είναι ο καθρέφτης ο ένας του άλλου.
Το digital flirting, οι μικρές απιστίες, είναι συχνά απόπειρες να αντικατασταθεί αυτός ο χαμένος καθρέφτης.
Από την επιβεβαίωση στην ενοχή – το ψυχολογικό εκκρεμές
Η ενοχή που ακολουθεί το φλερτ ή την απιστία δεν είναι πάντα ενοχή για την πράξη·
είναι γνωστική ασυμφωνία (Festinger, 1957): η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτό που πιστεύουμε ότι είμαστε και σε αυτό που πράξαμε.
Η Dr. Tammy Nelson (2021) σημειώνει ότι η ενοχή έχει δύο μορφές:
η ενοχή για την πράξη (προς τον σύντροφο) και η ενοχή για τον εαυτό (ότι προδώσαμε την ίδια μας την εικόνα).
Η δεύτερη είναι συνήθως πιο οδυνηρή — γιατί καταρρίπτει την ταυτότητα του “καλού ανθρώπου”.
Έρευνα στο Journal of Social and Personal Relationships (Barta & Kiene, 2019) δείχνει ότι όσοι άνθρωποι παραδέχονται το φλερτ ή την απιστία νιώθουν αρχικά εντονότερη ενοχή, αλλά μακροπρόθεσμα βιώνουν μεγαλύτερη αυτογνωσία και συναισθηματική ανακούφιση.
Η ψυχή, εν τέλει, δεν ζητά τιμωρία. Ζητά συνειδητοποίηση.
Η ανασύνδεση – Επαναδιαπραγμάτευση της επιθυμίας μέσα στη σχέση
Η αποκατάσταση μετά από συναισθηματική προδοσία δεν σημαίνει απλώς “να το ξεχάσουμε”.
Σημαίνει να το μεταβολίσουμε.
Να κατανοήσουμε τι οδήγησε εκεί, ποια ανάγκη δεν βρήκε φωνή.
Η Dr. Esther Perel (2017) προτείνει ότι η μετα-απιστιακή φάση μπορεί να είναι η πιο ειλικρινής στιγμή της σχέσης.
Αν οι δύο σύντροφοι καταφέρουν να δουν την πράξη όχι ως τέλος, αλλά ως καθρέφτισμα των ανεκπλήρωτων αναγκών τους, τότε μπορεί να υπάρξει νέα μορφή οικειότητας — πιο ώριμη, πιο ειλικρινής.
Σύμφωνα με το Journal of Couple & Relationship Therapy (Hall & Fincham, 2020), τα ζευγάρια που συμμετείχαν σε θεραπεία επανασύνδεσης μετά από απιστία ανέφεραν ότι η διαδικασία, αν και οδυνηρή, οδήγησε σε αυξημένη συναισθηματική διαφάνεια και βαθύτερη επικοινωνία.
«Η απιστία μπορεί να είναι το τέλος μιας σχέσης — ή η αρχή της πιο αληθινής εκδοχής της.»
— Esther Perel, The State of Affairs (2017)
Όταν η ανάγκη για επιβεβαίωση μετατρέπεται σε αυτογνωσία
Το ζητούμενο δεν είναι να σκοτώσουμε την ανάγκη για επιβεβαίωση, αλλά να τη μετασχηματίσουμε.
Όπως εξηγεί η Kristin Neff (2015), η αυτοσυμπόνια (self-compassion) είναι το αντίδοτο στην εξωτερική επιβεβαίωση.
Όταν μαθαίνουμε να δίνουμε στον εαυτό μας την αποδοχή που ζητούμε από τους άλλους, το φλερτ παύει να είναι ανάγκη και γίνεται επιλογή.
Ο στόχος, λοιπόν, δεν είναι να μη φλερτάρουμε ποτέ — αλλά να μη φλερτάρουμε για να αποδείξουμε κάτι.
Να μπορούμε να επιθυμούμε χωρίς να χρειαζόμαστε επιβεβαίωση για να υπάρχουμε.
Επιστημονικές θεωρήσεις – Τι λένε τα δεδομένα
-
Η επιβεβαίωση λειτουργεί σαν ανταμοιβή
Το φλερτ ενεργοποιεί το ντοπαμινεργικό σύστημα ανταμοιβής (Reis & Aron, 2016), όπως και τα social rewards (likes, attention). -
Η ανασφάλεια ενισχύει την ανάγκη για επιθυμία
Τα άτομα με anxious attachment έχουν υψηλότερη πιθανότητα να αναζητήσουν επιβεβαίωση εκτός σχέσης (Mikulincer & Shaver, 2019). -
Η απιστία συνδέεται με τη βιοχημεία της καινοτομίας
Ο υποδοχέας DRD4 σχετίζεται με αυξημένη παρορμητικότητα και αναζήτηση νέων εμπειριών (Garcia et al., 2020).Advertising
-
Το φλερτ ως μηχανισμός αυτορρύθμισης
Το ήπιο flirting μπορεί να αυξήσει την αυτοεκτίμηση και την ψυχική διάθεση χωρίς να διαταράξει τη σχέση, όταν υπάρχει επίγνωση (Vrangalova & Savin-Williams, 2012).
Ανάμεσα στην επιθυμία και την αλήθεια
Η αναζήτηση επιβεβαίωσης δεν είναι αμαρτία· είναι ανθρώπινη.
Όμως, η εποχή των social media μάς κάνει να ξεχνάμε ότι η επιβεβαίωση δεν είναι αγάπη — και το “σε θέλω” δεν σημαίνει “σε βλέπω”.
Η ωριμότητα δεν είναι να μην επιθυμούμε άλλους· είναι να γνωρίζουμε γιατί επιθυμούμε.
Η επιθυμία είναι οξυγόνο· η ειλικρίνεια είναι φωτιά.
Και μόνο όποιος μάθει να τα κρατά και τα δύο χωρίς να καεί, μπορεί να αγαπήσει πραγματικά.
Πηγές
Bauman, Z. (2003). Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds. Polity Press.
Beck, A. T. (1979). Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. Penguin.
Berridge, K. C., & Kringelbach, M. L. (2015). Pleasure systems in the brain. Neuron, 86(3), 646–664.
Bowlby, J., & Ainsworth, M. (1991). Attachment and loss revisited. American Psychologist, 46(4), 333–342.
Fisher, H. (2016). Anatomy of Love (Updated Edition). W. W. Norton.
Garcia, J. R., et al. (2020). Dopamine receptor genes and infidelity. Personality and Individual Differences, 158, 109842.
Mark, K. P., Janssen, E., & Milhausen, R. R. (2018). Infidelity in the digital age. Journal of Sex & Marital Therapy, 44(2), 123–139.
Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2019). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. Guilford Press.
Perel, E. (2017). The State of Affairs: Rethinking Infidelity. Harper.
Reis, H. T., & Aron, A. (2016). Love: What it is, why it matters. Perspectives on Psychological Science, 11(6), 781–796.
Vrangalova, Z., & Savin-Williams, R. C. (2012). Benefits of flirty communication. Archives of Sexual Behavior, 41(5), 1215–1223.
Ward, J. (2021). Micro-infidelity and online relationships. Cyberpsychology Journal, 15(3), 45–59.
