Τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα ακούμε τον όρο ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας) στην καθημερινότητα μας. Ειδικά οι νέοι γονείς πολύ συχνά ανησυχούν ότι το ζωηρό παιδί τους μπορεί να πάσχει από αυτή τη νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Τι ακριβώς είναι όμως η ΔΕΠ-Υ; Περιορίζεται μόνο στην παιδική ηλικία; Μπορεί να θεωρηθεί οποιοδήποτε παιδί που είναι ζωηρό ή αφηρημένο σε βαθμό πάνω του μέσου όρου ότι έχει ΔΕΠ-Υ; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι αρκετά σαφείς και δεν χωρούν παρερμηνείες. Γι’ αυτό τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι αρκετά προσεκτικοί.
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας χωρίζεται ανάλογα με τον αριθμό των κριτηρίων που πληρούνται σε 3 τύπους:
- ΔΕΠ-Υ με προεξέχοντα τον Υπερκινητικό-Παρορμητικό Τύπο
Συμπτώματα: Το άτομο με αυτόν τον τύπο ΔΕΠ-Υ εμφανίζει υπερκινητικότητα, ομιλία παρορμητική και υπερβολική, δυσκολία να μείνει σε μια θέση ακόμα και όταν αυτό είναι απαραίτητο, τάση να διακόπτει ή να ενοχλεί τους άλλους και να απαντά απερίσκεπτα προτού επεξεργαστεί τις ερωτήσεις.
- ΔΕΠ-Υ με προεξέχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο
Συμπτώματα: Το άτομο με αυτόν τον τύπο ΔΕΠ-Υ εμφανίζει απροσεξία, αδυναμία εστίασης της προσοχής και διάσπαση της από εξωτερικά ερεθίσματα, λάθη απροσεξίας, αδυναμία ολοκλήρωσης εργασιών (χωρίς να οφείλεται σε ασαφείς οδηγίες ή σε δυσκολία του έργου) και συνεπώς αποφυγή στο να αναλάβει κάποιο έργο και αφηρημένο ύφος (φαίνεται να μην ακούει όταν του μιλούν).
- Συνδυασμένος Τύπος των παραπάνω
Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στην προσχολική ηλικία κατά τα 3-5 έτη. Η διαταραχή είναι συχνότερη στα αγόρια παρά στα κορίτσια και κάποιες φορές συνοδεύεται από μαθησιακές δυσκολίες ή ψυχικές διαταραχές (με πιο κοινή την συννοσηρότητα με την εναντιωματική προκλητική διαταραχή). Η αιτιολογία της διαταραχής δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως αλλά θεωρείται ότι για την εμφάνισή της παρεμβαίνουν παράγοντες γενετικοί και περιβαλλοντικοί. Η διαταραχή κληρονομείται σε ποσοστό 75%, ενώ κάποιοι παράγοντες όπως το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, το χαμηλό βάρος κατά τη γέννηση, η παραμέληση, η κακοποίηση και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι κάποιοι από τους παράγοντες που έχουν κατά καιρούς ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη της ΔΕΠ-Υ. Η θεραπεία εστιάζεται αρχικά σε συνεδρίες συμβουλευτικής ή συμπεριφορικής θεραπείας και σπανιότερα στην χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.
Μας ακολουθεί η ΔΕΠ-Υ στην ενήλικη ζωή;
Η ΔΕΠ-Υ θεωρείται μια διαταραχή που αφορά κυρίως τα παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Αυτό ίσως να οφείλεται ότι στο παρελθόν δεν δίνονταν διάγνωση για ΔΕΠ-Υ, οπότε ορισμένοι ενήλικοι μεγάλωσαν με αυτή τη διαταραχή εν αγνοία τους. Σε γενικές γραμμές δεν είναι απαραίτητο η ΔΕΠ-Υ να συνεχίζει να δημιουργεί προβλήματα και στην ενήλικη ζωή είτε επειδή απλά η επίδραση της μειώθηκε, είτε επειδή αντιμετωπίστηκε έγκαιρα είτε επειδή οι ενήλικοι ανέπτυξαν προσαρμοστικές στρατηγικές ώστε να «κρύβουν» τις αδυναμίες τους.
Τα συμπτώματα και οι τύποι παραμένουν οι ίδιοι, αλλά παίρνουν διαφορετικές εκφράσεις περισσότερο συνυφασμένες με την καθημερινότητα της ενήλικης ζωής. Ο τύπος της απροσεξίας μπορεί να εκδηλωθεί ως αναβλητικότητα, κακή διαχείριση χρόνου και αδυναμία ολοκλήρωσης καθηκόντων αλλά και ταυτόχρονης εκτέλεσης πολλών δραστηριοτήτων. Ο τύπος της υπερκινητικότητας έχει μια πιο προσαρμοστική εκδοχή στην ενήλικη ζωή, με τα άτομα να ακολουθούν επαγγέλματα που απαιτούν να βρίσκονται συνεχώς σε κίνηση, να δουλεύουν υπερωρίες ή ακόμα να κάνουν δύο δουλειές. Τα άτομα με περισσότερα παρορμητικά συμπτώματα, συνήθως στην ενήλικη ζωή τους χάνουν εύκολα την ψυχραιμία τους, έχουν χαμηλή ανοχή, παίρνουν επιπόλαιες αποφάσεις, ενώ είναι περισσότερο επιρρεπείς στα ατυχήματα.
Σε κάθε περίπτωση, η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ πρέπει να γίνεται έγκαιρα και να ακολουθείται μια κοινή γραμμή της ομάδας ειδικών, των γονιών και του σχολείου ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες του κάθε παιδιού. Η αυθαίρετη διάγνωση ενός ζωηρού παιδιού ως παιδιού με ΔΕΠ-Υ μόνο επικίνδυνη μπορεί να είναι αλλά και στο άλλο άκρο η αδιαφορία για ένα παιδί επειδή είναι αφηρημένο ή πολύ ζωηρό για να το χειριστεί ο εκπαιδευτικός μπορεί να στερήσουν από το παιδί τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει όλο του το νοητικό δυναμικό. Ας θυμόμαστε, λοιπόν, ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δεν είναι ότι δεν θέλουν να ακολουθήσουν τους εκάστοτε κανόνες αλλά πραγματικά δεν μπορούν.
