Η φιλία στην παιδική ηλικία
Η φιλία είναι μια αρετή όπως επεσήμανα και οι αρχαίοι αλλά και αντικείμενο μελέτης για τους αναπτυξιακούς ψυχολόγους. Η φιλία είναι ένα μεγάλο κομμάτι της ανάπτυξης των παιδιών, αρκετά σημαντικό. Η επιστήμη της αναπτυξιακής ψυχολογίας διακρίνει τρεις κατηγορίες παιδιών όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις. Διακρίνει επίσης την φιλία από την δημοφιλία.
Διαφορά φιλίας – δημοφιλίας
Η φιλία είναι μια σχέση που διέπεται από αμοιβαιότητα, ενώ η δημοφιλία, όχι. Το να είσαι δημοφιλής δεν συνεπάγεται ότι είναι και ο άλλος. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η κοινωνική ταυτότητα. Η τελευταία παίζει σημαντικό ρόλο στην δημοφιλία, αλλά όχι τόσο στην φιλία. Με τον όρο κοινωνική ταυτότητα εννοούμε το πως μας βλέπουν οι άλλοι. Την εικόνα που σχηματίζουμε μέσα από τα μάτια και το καθρέφτισμα των άλλων. Αυτό το στοιχείο κυριαρχεί στην δημοφιλία και μάλιστα την καθορίζει. Συνήθως κάποιος ο οποίος είναι δημοφιλής, αυτό οφείλεται στο πως τον βλέπουν οι άλλοι. Αντίθετα στην φιλία υπερτερούν περισσότερο ποιοτικά χαρακτηριστικά. Τέλος, μια ακόμα διαφορά μεταξύ φιλίας και δημοφιλίας είναι το ταίριασμα του ατόμου με τις κυρίαρχες τάσεις της ομάδας. Επίσης ένα χαρακτηριστικό της δημοφιλίας.
Τα απορριπτόμενα παιδιά
Τα απορριπτόμενα παιδιά είναι αυτά που δεν δηλώνονται από τους άλλους ως παιδιά που τα κάνουν παρέα. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι είτε λόγω της κοινωνικής τους συμπεριφοράς, είτε λόγω αυξημένης επιθετικότητας. Από τη μία μπορεί να είναι συνεσταλμένα, αμήχανα και ίσως δεν έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες και τα κίνητρα για να προσεγγίσουν τους άλλους. Μάλιστα έχουν επίγνωση της κοινωνικής τους αμηχανίας, κι αυτό τα κάνει περισσότερο αγχώδη. Από την άλλη, μπορεί να εκφράζουν επιθετική συμπεριφορά και δεν αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των πράξεων τους και την ένταση αυτών. Τέλος, ίσως να βιώνουν μοναξιά γιατί αν απορριφθούν στην παιδική ηλικία, θα απορριφθούν και αργότερα.
Τα παραμελημένα παιδιά
Σε αυτή την κατηγορία παιδιών ανήκουν αυτά τα οποία είναι κοινωνικά αμήχανα και αδέξια. Συνήθως δεν είναι επιθετικά και δεν έχουν κίνητρα . Δεν τους ενδιαφέρει η κοινωνική τους θέση αλλά είναι καλοί μαθητές και πειθαρχημένοι. Δεν περιθωριοποιούνται από τους άλλους, αλλά τα ίδια τα παιδιά απέχουν από τον κοινωνικό περίγυρο και δεν ενδιαφέρονται για τους άλλους. Και τέλος, δεν βιώνουν μοναξιά.
Θεωρίες για τη φιλία
Διάφορες θεωρίες υποστηρίζουν ότι υπάρχουν κάποια αναπτυξιακά στάδια στις φιλίες. Στην νηπιακή ηλικία για παράδειγμα η φιλία βασίζεται στο μοίρασμα δραστηριοτήτων και στην αμοιβαία προτίμηση. Στην παιδική ηλικία υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη , μοίρασμα κοινών καταστάσεων αλλά όχι ακόμα ψυχική εγγύτητα. Στην εφηβική ηλικία από την άλλη αρχίζει να αναπτύσσεται η ψυχική εγγύτητα, η αφοσίωση και το άγγιγμα. Γενικότερα παρατηρείται μια αναπτυξιακή μεταβολή ανάμεσα στην ηλικίες, εξωτερικά και εσωτερικά, ψυχικά. Στην αρχή η φιλία έχει να κάνει με το τι κάνω και αργότερα και με το ποιος είμαι. Τα παιδιά, οι έφηβοι και οι ενήλικες περιγράφουν με διαφορετικό τρόπο τις φιλίες σε διαφορετικές ηλικιακές περιόδους.
Η ψυχολογία του Εγώ του H. S. Sullivan
Διακρίνει την φιλία και την αποδοχή. Η φιλία είναι η αμοιβαία στενή σχέση που χαρακτηρίζεται από εμπιστοσύνη και το άτομο ανήκει σε αυτή. Η αποδοχή από την άλλη είναι η αμοιβαία προτίμηση μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων χωρίς τα χαρακτηριστικά της φιλίας. Σύμφωνα με τον Σάλιβαν, η τάση των παιδιών να διαλέγουν έναν ή λιγότερους ‘’κολλητούς’’ είναι ο προάγγελος για την ανάγκη της διαπροσωπικής στενής σχέσης που θα ονομαστεί έρωτας, όταν την ξανασυναντήσουν τα παιδιά στην εφηβεία. Η αποτυχία δημιουργίας τέτοιων φιλικών σχέσεων στην παιδική ηλικία δημιουργεί κοινωνικό έλλειμμα που δύσκολα διορθώνεται αργότερα.
Μακροχρόνια οι φιλίες συμβάλλουν σε…
- Συναισθηματική εγγύτητα και αυτοαποκάλυψη. Τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν συγκροτούν τις φιλίες τους γύρω από την αμοιβαία προτίμηση ως προσωπικότητες. Άρα, μοιράζονται συναισθήματα. Τα κορίτσια εστιάζουν περισσότερο σε αυτό το ζήτημα , ενώ τα αγόρια λιγότερο.
- Συντροφικότητα: μοίρασμα κοινών δραστηριοτήτων
- Ο ένας συμβάλλει στην συναισθηματική αυτορρύθμιση του άλλου. Τα συναισθήματα διαμορφώνονται κοινωνικά και πολιτισμικά. Άρα, σε μια διαφορετική πολιτισμική ομάδα αναγνωρίζονται διαφορετικά συναισθήματα και εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο. Επίσης, με διαφορετικό τρόπο συνδέεται η συναισθηματικότητα με τον εαυτό. Για παράδειγμα, δεν είναι σε όλους τους πολιτισμούς πρέπον να εκδηλώνεις τα συναισθήματά σου. Αλλά και εντός κάθε πολιτισμού υπάρχουν διαφορετικές απαιτήσεις με βάση το πλαίσιο. Άρα, το άτομο μεγαλώνοντας πρέπει να μάθει να αυτορρυθμίζει τα συναισθήματα τους , την εκδήλωση και την έκφρασή τους με βάση το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται και βάσει των στόχων που έχει.
- Εμπιστοσύνη: προφυλάσσει από τη θυματοποίηση, τη μοναξιά και την εκδήλωση ψυχοπαθολογίας
- Ανάπτυξη προσωπικής αξίας: συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και αυτοκατανόησης
- Η αποδοχή λαμβάνει χώρα όταν συμβαίνουν διαδικασίες σύγκρισης
- Οι φιλίες προσφέρουν βοήθεια που συμβάλλει στην αποφυγή του άγχους
- Προσφέρει απόλαυση και παιχνίδι
- Οι φιλίες με συνομήλικους συμβάλλουν στην γνωστική ανάπτυξη. Μάλιστα σύμφωνα με την θεωρία του Πιαζέ άρεται ο εγωκεντρισμός. Δεν υπάρχουν ανισότητες και σχέσεις εξουσίας, άρα τα παιδιά μπορούν να συζητήσουν και να εξερευνήσουν. Η νοημοσύνη αναπτύσσεται μόνο όταν το παιδί δρα ενεργητικά και εξερευνά κι όχι μέσω μετάδοσης από ικανότερους άλλους.
- Ανάπτυξη ηθικών αξιών: ένα χαρακτηριστικό των ηθικών κανόνων είναι η οικουμενικότητα και η αμοιβαιότητα κατά Πιαζέ. Οι ηθικοί και κοινωνικοί κανόνες είναι σημαντικοί για την ρύθμιση της κοινωνικής ζωής, άρα στην αμοιβαιότητα αλλά με όρους προσωπικής αυτονομίας.
