Για ποιο λόγο κάποιες φορές αισθανόμαστε ότι δεν μας αξίζουν όλα όσα πετύχαμε με την αξία μας ; Γιατί πιστεύουμε ότι οι καλές μας ιδέες δεν αξίζουν την αναγνώριση των άλλων;
Ο όρος imposter syndrome εξετάστηκε το 1978 από τις κλινικούς ψυχολόγους Dr. Pauline R. Clance και Suzanne Α. Imes. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε πρώτα σε ορισμένους φοιτητές οι οποίοι ενώ είχαν καλούς βαθμούς και ήταν αρκετά αποδοτικοί στο μάθημα και τα εργαστήρια, δεν ένιωθαν τόσο ικανοί για να αξίζουν τους βαθμούς τους ακόμα και τη θέση τους στο πανεπιστήμιο.
“Τα άτομα που είναι ικανά και επιτυχημένα τείνουν να θεωρούν και τους άλλους το ίδιο ικανούς. Αυτό μπορεί να κάνει κάποιον να νιώθει ότι δεν χρειάζεται επαίνους και ευκαιρίες σε σχέση με τους άλλους. Αυτό φέρει ως αποτέλεσμα πολλές φορές ένα άτομο π.χ. να αδυνατεί να στείλει μια αίτηση για δουλειά παρόλο που πληροί τις προϋποθέσεις.” Ted talks, Elizabeth Cox
To imposter syndrome αναφέρεται στο άτομο που αδυνατεί να πιστέψει ότι κατόρθωσε κάτι και ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιτυχίας του, ακόμα και αν υπάρχουν αποδείξεις (π.χ. πτυχίο, βράβευση, καλός βαθμός, την δουλειά των ονείρων του, ένα νέο αυτοκίνητο), δεν πείθεται ότι αξίζει την επιτυχία αυτή και πιστεύει ότι κατά βάθος έχει εξαπατήσει τον κόσμο. Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει στον εαυτό του, ότι την επιτυχία την κατέκτησε με την αξία του. Θεωρεί ότι όλα του τα επιτεύγματα δεν είναι δικά του και οι άλλοι δεν έχουν ανακαλύψει ακόμα τα λάθη του. Στην ουσία εδώ μιλάμε για μια κατάσταση κατά την οποία αναπτύσσονται συναισθήματα φόβου και έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό. Είναι σαν να αγωνίζεται το άτομο με τον ίδιο του τον εαυτό για τις προσωπικές του αξίες.
Συχνές περιπτώσεις ανθρώπων με το σύνδρομο του απατεώνα
- Αυτός που αρνείται να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη γιατί φοβάται την αποτυχία αλλά και την αρνητική κριτική.
- Αυτός που στηρίζει όλες τις επιτυχίες του στην τύχη και την απάτη.
- Αυτός που αρνείται καλοπροαίρετα σχόλια, όχι όμως από ταπεινοφροσύνη, αλλά γιατί θεωρεί ότι δεν τα αξίζει.
- Αυτός που δείχνει μεγαλύτερο σεβασμό και εκτίμηση στις αξίες των άλλων, ενώ απορρίπτει τις δικές του.
- Αυτός που δυσκολεύεται να πει ένα “μπράβο” στον εαυτό του.
- Αυτός που πιστεύει ότι οι άλλοι είναι ικανότεροι από τον ίδιο.
- Αυτός που μπορεί να ξεγελάσει τους άλλους και να προκαλέσει θετική εντύπωση.
- Αυτός που φοβάται να παραδεχτεί ότι δεν γνωρίζει την απάντηση σε κάτι.
- Αυτός που πιστεύει πολύ στις συμπτώσεις.
- Αυτός που τρομάζει στην ιδέα ότι θα κάνει κάποιο λάθος.
- Αυτός που αισθάνεται αποτυχημένος ό,τι και να κάνει.
Οι αιτίες
Ένα παιδί ήδη από την νηπιακή του ηλικία εάν μεγαλώνει με γονείς που ο ένας από τους δύο ή και οι δύο μαζί υιοθετούν μια συνεχή επικριτική στάση, του δημιουργούν τον φόβο και τη σταδιακή ανάπτυξη της αμφισβήτησης του ίδιου του του εαυτού. Όταν προσπαθείς να ελέγχεις συνέχεια το παιδί σου, του δημιουργείς ανασφάλεια, έλλειψη εμπιστοσύνης και εκτίμησης στον εαυτό του. Πολλά παιδιά, έφηβοι αλλά και ενήλικες συγκρίνονται με τους υπόλοιπους από τους γονείς τους.
Η Άννα είναι πιο ήσυχη από εσένα. Είδες πως δεν ζορίζει καθόλου την μαμά της ;
Ο Αλέξης πήρε Α σε όλα! Εσύ γιατί πήρες τέτοιους βαθμούς; Είσαι άχρηστος!
Έμαθα ότι ο γιος της γειτόνισσας βρήκε καλή δουλειά πάνω στο πτυχίο του κιόλας! Εσύ τι κάνεις;
Ποιοι έχουν πετύχει, τι έχουν πετύχει, σε ποια κοινωνική ομάδα βρίσκονται μετά τις επιτυχίες τους και ποιους βοήθησαν με τις επιτυχίες τους, είναι μερικά από τα κοινωνικά πρότυπα που δημιουργούν στον άνθρωπο την πίεση να πετύχει και εκείνος ώστε να γίνουν αποδεκτός και αρεστός στους άλλους. Έτσι δοκιμάζονται πολλά άτομα με τις δυνατότητές τους, τις αξίες και τον εαυτό τους με σκοπό να υιοθετήσουν ένα αποδεκτό και άξιο θαυμασμού κοινωνικό status.
Η αξία της αποδοχής
Ας μην κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας. Ίσως και να μην φύγουν ποτέ αυτά τα συναισθήματα. Τι γίνεται όμως όταν τα αναγνωρίζουμε και τα αποδεχόμαστε; Γρήγορα και αισιόδοξα αποτελέσματα δεν θα έρθουν. Χρειάζεται συζήτηση με έναν ειδικό αλλά και προσωπική καθημερινή δουλειά με τον εαυτό μας.
- Όταν πετυχαίνεις κάτι με την αξία σου άφησε τον εαυτό σου να βιώσει τη χαρά και μην τον γεμίζεις με αμφιβολίες.
- Επέλεξε να έχεις στην ζωή σου ουσιαστικές σχέσεις και όχι επιφανειακές. Ανθρώπους δηλαδή που δεν θα φοβηθείς να ανοιχτείς καθαρά για το ποιος-α είσαι.
- Οι άνθρωποι που σου προκαλούν αρνητικά συναισθήματα θα συνεχίσουν να το επιδιώκουν μόνο εάν συνεχίζεις να τους το επιτρέπεις.
- Σημείωσε σε ένα χαρτί ή στο κινητό σου όλα όσα έχεις καταφέρει μέχρι στιγμής με την αξία σου.
