Το παιδί μου διαγνώσθηκε με ΔΕΠΥ. Τι να κάνω;

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα-ΔΕΠΥ (Attention Deficit Hyperactivity Disorder-ADHD), εμφανίζεται νωρίς στην αναπτυξιακή πορεία του ατόμου και επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να φέρει εις πέρας τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης ηλικίας, όπως αυτές έχουν καθοριστεί από την πλειοψηφία των ψυχολόγων και των παιδίατρων. Δεν πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση ή δυσκολία, αλλά αντανακλά μια διαταραχή στον γενικότερο τρόπο λειτουργίας του ατόμου. Υπάρχει διαχωρισμός, βάσει κριτηρίων, ανάμεσα στα παιδιά που τους αποδίδεται η διαταραχή και στα υπόλοιπα που απλώς παρουσιάζουν όμοια συμπτώματα. Στις ήπιες μορφές της τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ υποχωρούν καθώς το παιδί μεγαλώνει και η συμπεριφορά του βελτιώνεται, φτάνοντας σε καλά επίπεδα λειτουργίας.

Οι επιστήμονες συμφωνούν στο ότι η ΔΕΠΥ δεν είναι αποτέλεσμα ενός μεμονωμένου παράγοντα. Η κληρονομικότητα, η έκθεση σε τοξικούς παράγοντες και ο τραυματισμός του εγκεφάλου φαίνεται να αποτελούν τα σημαντικότερα αίτια, ενώ άλλα όπως η διατροφή ή η κακή γονεϊκή μέριμνα είναι ήσσονος σημασίας ή δεν επηρεάζουν καθόλου την εκδήλωση της διαταραχής. Όταν η ελλειμματική προσοχή/υπερκινητικότητα χαρακτηρίζει κάποιον στο βαθμό της διαταραχής, τα πράγματα είναι σοβαρά για τον ίδιο. Ένας ενήλικας με τη διαταραχή έχει σοβαρά προβλήματα προσαρμογής, δεν μπορεί να αποδώσει όπως θα αναμενόταν από τους υπόλοιπους και υποφέρει σε μεγάλο βαθμό γιατί ανατροφοδοτείται με χαμηλή αυτοεκτίμηση από την στιγμή που δεν μπορεί να φέρει εις πέρας, να ολοκληρώσει αποστολές, ακόμα και απλές εργασίες.

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί το γεγονός ότι, η διάγνωση της ΔΕΠΥ δεν είναι σωστό να χρησιμοποιείται για παιδιά που είναι απλώς ατίθασα και δραστήρια ή ελαφρώς αφηρημένα στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, καθώς τα παιδιά τότε παρουσιάζουν συχνά τέτοιες συμπεριφορές. Είναι τρομερό λάθος να χρησιμοποιείται η ετικέτα ΔΕΠΥ, απλώς επειδή ένα παιδί τυχαίνει να είναι πιο ζωηρό ή ανεξέλεγκτο από ό,τι θα ήθελε ο γονιός ή ο δάσκαλός του!

Advertisements

Τα αγόρια φαίνεται να είναι πιο επιρρεπή στην εκδήλωση της ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας σε σχέση με τα κορίτσια. Υπάρχει όμως διαφωνία που αφορά στην αναλογία της εμφάνισης του φαινομένου μεταξύ των δύο φύλων, η οποία κυμαίνεται από 3:1 έως και 9:1 εις βάρος των αγοριών. Η διαφορά αυτή στη συχνότητα εκδήλωσης της διαταραχής εκτιμάται πως εξαρτάται από το γεγονός ότι τα αγόρια παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό ανάρμοστη διαγωγή ή αντικοινωνική συμπεριφορά σε σχέση με τα κορίτσια. Ως εκ τούτου, η συμπεριφορά των αγοριών γίνεται περισσότερο αντιληπτή και ο αριθμός των διαγνώσεων σε αυτά είναι πιο συχνός.

Πώς Νοιώθει το Παιδί με ΔΕΠΥ;

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ βιώνουν τον κόσμο ως εχθρικό:

•Στην πρώιμη νηπιακή ηλικία μπορεί να κλαίνε υπερβολικά χωρίς προφανή λόγο, μπορεί να δυσφορούν στη σωματική επαφή.

• Μπορεί να είναι υπερευαίσθητα σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως στο θόρυβος ή στο φως.

• Η ανάπτυξη της κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων μπορεί να είναι φτωχή (π.χ. βίαια προς ζώα, συμμαθητές, χωρίς πρόθεση, έτσι δεν κατανοούν την τιμωρία ή την απόρριψη από τους άλλους).

Επίσης τα παιδιά με ΔΕΠΥ:

•Καθώς μεγαλώνουν και αναμένεται να ανταποκρίνονται σε πιο πολύπλοκες οδηγίες, αποτυγχάνουν επειδή αδυνατούν να αντιληφθούν και να ανακαλέσουν, ακόμη και σχετικά σύντομες ακολουθίες οδηγιών.

• Παρουσιάζουν δυσκολία στην επεξεργασία των ακουστικών ερεθισμάτων και στην κατανόηση, παρά τη φυσιολογική ακοή.

• Ξεχνούν και διασπώνται εύκολα. Συνεπώς:

– Το παιδί με ΔΕΠΥ είναι σαν να βρίσκεται συνεχώς στην “ομίχλη”: αντιλαμβάνεται ότι συμβαίνουν διάφορα τριγύρω, αλλά αδυνατεί να τα διακρίνει και να τα κατανοήσει πλήρως.

– Ή νιώθει σαν να είναι ανοιχτό το ραδιόφωνο σε κάποιο σταθμό που δεν πιάνει καλά τη συχνότητα, με αποτέλεσμα να μεταδίδονται ταυτόχρονα διάφορα, που είναι τελικά ακατανόητα.

Πρωτογενείς και Δευτερογενείς Επιπτώσεις

Πρωτογενείς επιπτώσεις στη γνωστική και κοινωνική λειτουργικότητα στην τάξη και στις δραστηριότητες με τους άλλους:

• Το παιδί με ΔΕΠΥ αποτυγχάνει συνεχώς να συμμορφωθεί και αδυνατεί να ανταποκριθεί στις οδηγίες, τις οποίες ακολουθούν εύκολα τα άλλα παιδιά.

• “Συνεχώς καταστρέφει οτιδήποτε”, σε καταστάσεις που τα περισσότερα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται.

• Ωστόσο, μπορεί να είναι το παιδί που ποτέ δεν το προσέχει κανείς: το παιδί του οποίου μπορεί να μην θυμάστε καν το όνομα, το παιδί που “ονειρεύεται συνεχώς”.

•Τα παιδιά με ΔΕΠΥ φαίνεται να απογοητεύουν δασκάλους, γονείς και συμμαθητές. Απορρίπτονται, αγνοούνται. Προκαλούν μεγάλη πίεση σ’ αυτούς με τους οποίους αλληλεπιδρούν.

Οι δευτερογενείς επιπτώσεις οφείλονται στον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι χειρίζονται και συμπεριφέρονται στο παιδί. Συχνά βιώνει απόρριψη, συναισθηματικά προβλήματα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, απόσυρση, που μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές διαγωγής.

Συνύπαρξη ΔΕΠΥ με Άλλες Διαταραχές

• 60% των παιδιών με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν εναντιωτική/προκλητική διαταραχή

• 45% παρουσιάζουν σοβαρή διαταραχή διαγωγής

• 25% εκδηλώνουν αντικοινωνική και παραπτωματική συμπεριφορά

• 30% εμφανίζουν χρόνιες αγχώδεις διαταραχές

• 33% παρουσιάζουν μείζονα κατάθλιψη

• 50% και περισσότερα παρουσιάζουν συναισθηματικά προβλήματα

• 50% και περισσότερα παρουσιάζουν προβλήματα στις κοινωνικές δεξιότητες

• 90% δεν παράγουν στη σχολική εργασία

• 90% δεν αποδίδουν στη σχολική εργασία

• 20% έχουν προβλήματα στην ανάγνωση

• 60% έχουν σοβαρά προβλήματα στη γραφή

Μερικές Αρχές Χειρισμού των Προβλημάτων

• Εντοπίστε τις αιτίες που μπορεί να επηρεάζουν την επιθυμία του παιδιού να εμπλακεί θετικά στα μαθήματα.
•  Δημιουργήστε ευκαιρίες για θετική προσοχή (αξιοποιείστε τα ενδιαφέροντα του παιδιού).
•  Εντοπίστε τις περιπτώσεις στις οποίες το παιδί αποδίδει καλύτερα.
•  Να είστε σαφείς-συγκεκριμένοι σ’ αυτό που ζητάτε. Το βοηθάτε έτσι να εστιάσει την προσοχή του.
•  Οργανώστε και δομήστε τις δραστηριότητες, τους κανόνες, τη ρουτίνα της τάξης.
• Προστατέψτε και ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του παιδιού δημιουργώντας ευκαιρίες για επιτυχία, επικοινωνώντας με ζεστασιά και αποδοχή. Χρησιμοποιείστε επιβραβεύσεις. (π.χ. Η/Υ)
• Αποφύγετε την επανάληψη δραστηριοτήτων.
• Σπάστε τις δραστηριότητες σε στάδια (σύντομες δραστηριότητες): Τα παιδιά με ΔΕΠΥ χρειάζονται πιο συχνή και πιο άμεση επανατροφοδότηση.
• Ήπιες τιμωρίες μπορεί να είναι αποτελεσματικές, όταν χρησιμοποιούνται αραιά και όταν είναι πολύ συγκεκριμένες. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί αν στερηθεί ένα γλυκό ή τον ηλεκτρονικό του υπολογιστή αν δεν τελειώσει την εργασία που πρέπει για το σχολείο. Φυσικά σωματικές τιμωρίες και επίπληξη με φωνές είναι απαράδεκτες και δεν συνίστανται σε καμία περίπτωση.
•  Μην επαναλαμβάνετε με απόγνωση, ξανά και ξανά, το ίδιο πράγμα στο παιδί!
•  Τα παιδιά αποδίδουν καλύτερα σε ομάδες των δύο, παρά μεγαλύτερες.
• Ενισχύστε τους τη μνήμη. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν προβλήματα μνήμης. Χρειάζονται μνημονικές ασκήσεις που μπορούν να ενσωματωθούν μέσα στην μαθησιακή διαδικασία, όπως κωδικούς, συνθηματικές κινήσεις, ομοιοκαταληξίες.
• Χρωματίστε τη φωνή σας. Ο χρωματισμός της γλώσσας κρατάει την προσοχή.
• Βοηθήστε το παιδί στην αυτοπαρατήρηση. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν την τάση να μην αυτοπαρατηρούνται. Ζητήστε του να περιγράψει τον εαυτό του μετά από μια άτυπη συμπεριφορά. Οι ερωτήσεις σας πρέπει να είναι μικρές και ακριβείς. Μπορείτε, επίσης, στο τέλος της ημέρας μαζί με το παιδί να κάνετε μια ανασκόπηση της συμπεριφοράς του.
• Ενθαρρύνετε την γυμναστική. Μια από τις καλύτερες θεραπείες για τη ΔΕΠΥ είναι η έντονη γυμναστική.

ΠΗΓΕΣ:

• Barkley, R.A. (2000).Taking Charge of ADHD: The Complete, Authoritative Guide for Parents. Τhe Guilford Press.
• Barkley, R.A., & Cox, D. (2007). A review of driving risks and impairments associated with attention-deficit/hyperactivity disorder and the effects of stimulant medication on driving performance. Journal of Safety Research, 38,(1), 113–128.
• Barkley, R.A., Fischer, M., Smallish, L., Fletcher, K. (2004). Young adult follow-up of hyperactive children: antisocial activities and drug use. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45 (2), 195–211.
• Baron, I.S. (2007). Attention- Deficit/ Hyperactivity Disorder: New Challenges for Definition, Diagnosis and Treatment. Neuropsychology Review, 17(1), 1–3.
• Bekker, E.M., Sandra Kooij, J. J., Buitelaar, J.K. (2008). Sleep and Quality of Life in ADHD: from J. C. Verster et al. (eds.): Sleep and Quality of Life in Clinical Medicine 261-280. Humana Press, Totowa, NJ.
• Biederman, J., Newcorn, J., Sprich, S. (1991). Comorbidity of attention deficit hyperactivity disorder with conduct, depressive, anxiety, and other disorders. American Journal of Psychiatry, 148, 564–577.
• Campbell, S.B., von Stauffenberg, C. (2009). Delay and Inhibition as Early Predictors of ADHD: Symptoms in Third Grade. Journal of Abnormal Child Psychology, 37(1), pp 1–15.
• Chiodo, L.M., Jacobson, S.W., & Jacobson, J.L. (2004). Neurodevelopmental effects of postnatal lead exposure at very low levels. Neurotoxicology and Teratology, 26(3), 359–371.
• Comings, D.E., Comings, B.G., Devor, E., & Cloninger, R. Detection of Major Gene for Gilles de la Tourette Syndrome. American Journal of Human Genetics, 36, 586–600.
• Frankel, F., & Feinberg, D. (2002). Social Problems Associated with ADHD vs. ODD in Children Referred for Friendship Problems. Child Psychiatry and Human Development, 33(2), 125–146.
• Fried, R., Petty, C.R., Surman, C.B., Reimer, B., Aleardi, M., Martin, J.M., Coughlin, J.F., & Biederman, J. (2006). Characterizing Impaired Driving in Adults with Attention-deficit/hyperactivity disorder: A Controlled Study. Journal of Clinical Psychiatry, 67(4), 567–574.
• Gaub, M., & Carlson, C. L. (1997). Behavioral Characteristics of DSM-IV ADHD Subtypes in a School-Based Population. Journal of Abnormal Child Psychology, 25(2), 103–111.
• Hoover, D.W., & Milich, R. (2005). Effects of sugar ingestion expectancies on mother-child interactions. Journal of Abnormal Child Psychology: 22 (4), 501–515.