Η ύπαρξη ή όχι του Θεού αποτελεί ένα από τα καίρια αναπάντητα ερωτήματα της ανθρωπότητας. Στις ανεπτυγμένες κοινωνίες η σχέση με τον Θεό αποτελεί αμιγώς προσωπική υπόθεση. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center στην Ουάσιγκτον, η χώρα μας κατέχει την έκτη θέση των πιο πιστών λαών της Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, το 59% δηλώνει απολύτως βέβαιο για την ύπαρξη του Θεού, ενώ το 33% πιστεύει με μικρότερη βεβαιότητα. Το εναπομείναν 6% δηλώνει άθεο. Με την έλευση του ελληνικού Πάσχα, η πίστη στον Θεό επανέρχεται στο κέντρο της επικαιρότητας, μιας και αποτελεί μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού. Με αφορμή τον εορτασμό αυτό, ενδιαφέρον θα παρουσίαζε να αναζητήσουμε πώς η πίστη στον Θεό γενικότερα επηρεάζει την ψυχοσύνθεση μας.
Θεολόγοι, επιστήμονες και άλλοι διανοητές έχουν προσπαθήσει εδώ και αιώνες να κατανοήσουν τον αντίκτυπο της πίστης στους ανθρώπους. Αποτελεί κοινό τόπο, επίσης, πως η θρησκεία, η πίστη και η πνευματικότητα είναι από τους πιο σημαντικούς πολιτιστικούς παράγοντες. Και αυτό γιατί νοηματοδοτούν τις στάσεις, τα συστήματα αξιών και τις εμπειρίες.
Η πίστη ως πηγή βελτίωσης της ψυχολογίας:
Το 80% των ερευνών που προσεγγίζουν την πίστη, αφορούν την ψυχική υγεία του ατόμου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως η πιστή σχετίζεται με τον τρόπο που ο άνθρωπος σκέφτεται τον κόσμο και τη θέση του σε αυτόν. Λέξεις που συνδέονται πολλές φορές με τη θρησκεία και την πίστη συμπεριλαμβάνουν την ελπίδα, την αισιοδοξία και την εμπιστοσύνη. Όλα αυτά έχουν αποδειχθεί πως επιδρούν θετικά στον ψυχικό μας κόσμο.
Ενενήντα τρεις μελέτες που έχουν διεξαχθεί πάνω στην πίστη και την υγεία επιβεβαιώνουν αυτή τη δήλωση, όπως υπογραμμίζει ο Dr.Harold G.Koenig, διευθυντής του Κέντρου Πνευματικότητας, Θεολογίας και Υγείας στο ιατρικό παράρτημα του Duke University. Οι μελέτες αυτές ανέδειξαν πως οι περισσότεροι πιστοί άνθρωποι αντιμετώπιζαν μειωμένα συμπτώματα κατάθλιψης. Οι άνθρωποι που εμπλέκονται με την πίστη και τις πρακτικές που αυτή συνεπάγεται φαίνεται να αντιμετωπίζουν καλύτερα το στρες. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό έγκειται στο γεγονός πως η πίστη δίνει μια αίσθηση νοήματος και σκοπού στη ζωή των ανθρώπων και έτσι αντιμετωπίζουν με διαφορετική ματιά τα προβλήματα που προκύπτουν. Αν επιπρόσθετα, αποτελεί μέλος μιας κοινότητας πιστών, αντλεί δύναμη και κουράγιο σε δύσκολες στιγμές.
Η πίστη ως πηγή αυτοελέγχου:
Ενδιαφέρον παρουσιάζει πως, παρόλο που θεωρείται πως η πίστη στον Θεό συνεπάγεται και την εναποθέτηση των ευθυνών και των αποφάσεων σε μια υπόσταση έξω από εμάς, οι έρευνες αποδεικνύουν το αντίθετο. Παραγκωνίζοντας την πεποίθηση του Θεού ως ανώτερης δύναμης που ελέγχει το πεπρωμένο μας, οι έρευνες αυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα πως οι πιστοί έχουν ισχυρότερη αίσθηση ελέγχου. O Dr.Koenig αναφέρει πως όταν οι άνθρωποι απευθύνονται στον Θεό για καθοδήγηση με οποιονδήποτε τρόπο, αισθάνονται πως έχουν τον έλεγχο της κατάστασης που τους απασχολεί.
Τι μας δείχνει ο εγκέφαλος για την πίστη:
Μελέτες που έχουν υλοποιηθεί σε εγκεφάλους πιστών, παρέχουν και αυτές πληροφορίες που εξηγούν τη σύνδεση πίστης και ψυχολογικών πλεονεκτημάτων. Ο Dr. Andrew Newberg, νευροεπιστήμονας στο πανεπιστήμιο Thomas Jefferson και στο νοσοκομείο της Philadelphia εμβαθύνει περισσότερο. Ο ίδιος τονίζει πως θρησκευτικές δραστηριότητες όπως η προσευχή ή ο διαλογισμός ενεργοποιούν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Οι περιοχές αυτές συμπεριλαμβάνουν τους μετωπιαίους λοβούς, που ευθύνονται για την ρύθμιση των συναισθηματικών αντιδράσεων.
Μια μελέτη του Newberg και συναδέλφων του το 2010 που περιελάμβανε σαρώσεις του εγκεφάλου των μοναχών Θιβετιανού Βουδισμού αλλά και Φραγκισκανών διαπίστωσε αυτό ακριβώς το πόρισμα. Απέδειξε πως αυτοί οι μακροχρόνιοι διαλογιστές είχαν μεγαλύτερη δραστηριότητα σε περιοχές του μετωπιαίου λοβού, όπως ο προμετωπιαίος φλοιός, σε σύγκριση με ανθρώπους που δεν ήταν μακροχρόνιοι διαλογιστές.
Προηγουμένως έγινε λόγος για κάποιες αξίες που είναι συνδεδεμένες με την πίστες, όπως η ελπίδα, η αγάπη , η συγχώρεση κλπ. Ο Newberg προσθέτει πως είναι επίσης πιθανό οι πεποιθήσεις και οι διδαχές που υποστηρίζει μια θρησκεία να ενσωματωθούν στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος.Τονίζει πως όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται ορισμένες νευρικές διασυνδέσεις στον εγκέφαλο, τόσο ισχυρότερες γίνονται.Οπότε αν μια θρησκεία υποστηρίζει τη συμπόνια, τα νευρικά κυκλώματα που συμμετέχουν στη σκέψη για την συμπόνια γίνονται ισχυρότερα κοκ.
Ορισμένες θρησκείες επίσης παρακινούν τους πιστούς να παραμένουν μακριά από συμπεριφορές υψηλού κινδύνου για την υγεία. Εδώ συγκαταλέγεται το κάπνισμα, το αλκοόλ ή η υπερβολική κατανάλωση τροφίμων. Η απομάκρυνση από αυτές τις ανθυγιεινές συμπεριφορές θα μπορεί επίσης να είναι επωφελής για τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Στον αντίποδα:
Είναι σημαντικό να ειπωθεί, πως πίστη και θρησκεία δεν συνεπάγονται απαραίτητα και πάντοτε θετικά αποτελέσματα στον ψυχισμό του ανθρώπου. Η επίδραση που μπορεί να έχουν ποικίλλει ανάλογα με τα πιστεύω του ατόμου και την αποδοχή από την ευρύτερη κοινότητα. Εάν μια θρησκεία προωθεί το μίσος απέναντι στους μη πιστούς, οι αρνητικές αυτές πεποιθήσεις θα ριζωθούν στον εγκέφαλο. O Dr.Newberg υποστηρίζει πως κατ’ αυτόν τον τρόπο πυροδοτούνται εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με το σκεπτικό του μίσους. Ως απόρροια, μια τέτοια διεργασία θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση του άγχους και την απελευθέρωση των ορμονών του stress.
Πολλοί κλινικοί γιατροί μέσω της εμπειρίας τους τονίζουν ότι πίστη και θρησκεία μπορεί να χρησιμοποιηθούν με ανθυγιεινό τρόπο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όχι μόνο αναχαιτίζεται η διαδικασία βελτίωσης της ψυχικής υγείας, αλλά αυτή ενδέχεται να ακολουθεί καθοδική πορεία. Λόγου χάρη, θρησκευτικές ανησυχίες είναι συνήθεις σε άτομα με ψυχαναγκαστικές διαταραχές. Ακόμη όμως και μη κλινικές περιπτώσεις μπορεί να υποφέρουν από έντονο φόβο για διάπραξη αμαρτιών, τιμωρία από τον Θεό κ.λ.π. Δημιουργείται λοιπόν μια εσωτερική δυσφορία καθώς εξισώνεται το πεδίο της σκέψης με αυτό της πράξης και το άτομο μπορεί να καταλήξει να ζει ενοχικά.
Ας αναλογιστούμε έναν άκαμπτο φονταμενταλιστή, έναν ιδεοψυχαναγκαστικό που πηγαίνει 10 φορές την ημέρα στην εκκλησία για να προσευχηθεί. Το άτομο που νομίζει πως είναι ο Θεός ή ο Ιησούς ή ο Διάβολος. Όλα αυτά ζωντανά παραδείγματα μεμονωμένων περιπτώσεων της λανθασμένης χρήσης της πίστης. Παρομοίως, περιπτώσεις που τα άτομα αισθάνονται ότι ο Θεός τους έχει εγκαταλείψει ή αμφισβητούν την αγάπη του για αυτούς. Και εδώ το άτομο βιώνει αρνητικά συναισθήματα όπως θλίψη, απόγνωση κ.α. Τα παραπάνω, δε σημαίνουν κατ’ ανάγκη πως η πίστη προάγει την κακή ψυχική υγεία. Αποτελεί συχνό φαινόμενο άνθρωποι με ψυχικές ασθένειες να στρέφονται στην πίστη και την θρησκεία για παρηγοριά.
Συμπερασματικά:
Όσο δελεαστικό και αν φαντάζει να υπεραπλουστεύουμε τις καταστάσεις λέγοντας “Η πίστη είναι καλό ή κακό πράγμα”, η ζωή στην πραγματικότητα δεν είναι απόλυτη. Πρόκειται για ένα νόμισμα με δύο όψεις. Παρόλο που υπάρχουν έρευνες που αναδεικνύουν τα οφέλη της πνευματικότητας, οφείλουμε να παραμένουμε κριτικοί. Κριτικοί και ανοιχτοί στο ενδεχόμενο να υπάρχουν πτυχές της που μπορεί να είναι αρωγοί ή εμπόδια στην ψυχική μας ευημερία. Υπό διαφορετικές περιστάσεις και μεταχείριση αλλάζει και το περιεχόμενο. Η πίστη ενέχει μεγάλη δύναμη. Αλλά, όπως καθετί ισχυρό, πρέπει να το κατανοήσουμε τόσο από τη θετική όσο και από την αρνητική πλευρά. Είναι το κλειδί για τη δημιουργία μιας εικόνας σφαιρικής και ολοκληρωμένης.
Πηγές:
- Science Says: Religion Is Good For Your Health. Ανακτήθηκε από www.forbes.com
- Adam B. Cohen and Harold G. Koenig ”Religion and mental health” σελ 256-257
- God Help Us? How Religion is Good (And Bad) For Mental Health. Ανακτήθηκε από www.livescience.com
- Religion and mental health. Ανακτήθηκε από www.ncbi.nlm.nih.gov
- Religion and Mental Health: the connection between faith and delusion. Ανακτήθηκε από www.campuspress.yale.edu
- Πόσο πιστεύουν στον Θεό οι Ευρωπαίοι;. Ανακτήθηκε από gr.euronews.com
