Το ψυχικό τραύμα ή αλλιώς PTSD όπως γίνεται γνωστό τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα, αν μη τι άλλο είναι μία εμπειρία ιδιαίτερα σοβαρή για το άτομο. Οποιοσδήποτε αντιμετωπίζει την εμπειρία του ψυχικού τραύματος στη ζωή του ανεξάρτητα του φύλου και άλλων κοινωνικών διαφορών, μπορεί να εμφανίσει από συναισθηματικές δυσκαμψίες έως και σοβαρά ψυχικά προβλήματα.
Γεγονότα όπως ατυχήματα, περιστατικά σωματικής, λεκτικής ή και ψυχολογικής βίας, ένας θάνατος, συνθήκες πολέμου και άλλων τραγικών καταστάσεων μπορεί να οδηγήσουν το άτομο σε ένα χρόνιο ψυχικό τραύμα που επηρεάζει τη λειτουργικότητά του στη ζωή. Ποια είναι όμως η εξήγηση για το ψυχικό τραύμα σύμφωνα με τη νευροβιολογία; Πώς επηρεάζει το τραύμα τον εγκέφαλό μας; Και πώς εκείνος αντιδρά σε τέτοιες περιπτώσεις;
Η νευροβιολογία του τραύματος
Καθώς ένα άτομο βιώνει ένα τραυματικό γεγονός ή ακραίο φόβο η νευροβιολογία του εγκεφάλου του μεταβάλλεται. Ο εγκέφαλός του αρχίζει να λειτουργεί διαφορετικά. Έτσι, ενεργοποιείται ένας προστατευτικός μηχανισμός που ονομάζεται με απλά λόγια το νευρωνικό κύκλωμα του φόβου. Κατανοώντας τη διαδικασία στην οποία περνά ο εγκέφαλός μας βιώνοντας ένα τραυματικό γεγονός, είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε πολλές κοινωνικές συμπεριφορές θυμάτων βίας και άλλων τραυματικών περιστατικών. Και φυσικά η καλύτερη κατανόηση των γύρω μας, μας απεγκλωβίζει από αναχρονιστικά στερεότυπα. Ακόμα, μας δίνει την ευκαιρία να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο με χρόνιο ψυχικό τραύμα. Συνεπώς, για να μπει ένα άτομο σε κατάσταση φόβου ο εγκέφαλός του χρησιμοποιεί κυρίως τρεις σημαντικές περιοχές.
Μία από τις αισθητηριακές περιοχές που εμπλέκονται στην επεξεργασία του φόβου στον εγκέφαλο και ως προέκταση στο τραύμα είναι η περιοχή της αμυγδαλής. Η αμυγδαλή είναι ένα τμήμα του νευρικού ιστού στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνο για τα συναισθήματα, το ένστικτο της επιβίωσης και τη μνήμη. Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους της αμυγδαλής είναι να ανιχνεύει τον φόβο. Με άλλα λόγια, αναγνωρίζει και συλλέγει πληροφορίες, ώστε να προσδιορίσει τις απειλές. Παίρνοντας στοιχεία από τις αισθήσεις μας, η αμυγδαλή ανταποκρίνεται ασυνείδητα με το αίσθημα του φόβου όταν αντιλαμβάνεται μία απειλή.
Στα άτομα με κάποιο ψυχικό τραύμα η αμυγδαλή γίνεται συνήθως υπερδραστήρια. Εκείνο το σημείο του εγκεφάλου λειτουργεί πολύ περισσότερο προκαλώντας την εκδήλωση περισσότερου φόβου εξαιτίας του ψυχικού τραύματος. Επιπλέον, είναι πολύ πιο σύνηθες τα ερεθίσματα να προκαλέσουν υπερδραστηριότητα στην αμυγδαλή εάν συνδέονται με κάποιο τρόπο με το τραυματικό γεγονός το οποίο υπέστη το άτομο. Ο τρόπος με τον οποίο το ψυχικό τραύμα επηρεάζει τον εγκέφαλο μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο στρες και αυξημένο φόβο. Αυτό μπορεί επίσης να κάνει πιο δύσκολο για όσους υποφέρουν να ηρεμήσουν ή ακόμα και να κοιμηθούν.
-
Ιππόκαμπος
Ο ιππόκαμπος είναι μέρος του μεταιχμιακού συστήματος στον εγκέφαλο. Είναι ως επί το πλείστον υπεύθυνο για την αποθήκευση και την ανάκτηση αναμνήσεων. Επίσης διαφοροποιεί τις εμπειρίες του παρελθόντος και του παρόντος. Μελέτες έχουν δείξει ότι σε άτομα που έχουν κάποιο ψυχικό τραύμα υπάρχει αισθητή μείωση του όγκου του ιππόκαμπου. Ο ιππόκαμπος μπορεί να επηρεάσει την ανάκληση αναμνήσεων του τραύματος σε ένα άτομο. Άλλες πάλι αναμνήσεις μπορεί να είναι εξαιρετικά έντονες και συνεχώς στο μυαλό των ατόμων. Περιβάλλοντα που υπενθυμίζουν στο άτομο το τραύμα του με έστω και μικρούς τρόπους μπορεί να προκαλέσουν φόβο, άγχος και πανικό. Αυτό συμβαίνει διότι το άτομο με ψυχικό τραύμα υπάρχει περίπτωση να μην μπορεί να διαφοροποιήσει το παρελθόν του τραύματος και την παρούσα κατάσταση. Κάπου εδώ μπορεί το άτομο να μπει σε μία κατάσταση fight or flight λόγω της αντίληψης του εγκεφάλου για απειλή.
-
Προμετωπιαίος Φλοιός
Ο κοιλιακός προμετωπιαίος φλοιός είναι ένα μέρος του εγκεφάλου που ρυθμίζει τα συναισθήματα. Αυτό το κέντρο ρύθμισης των συναισθημάτων συχνά επηρεάζεται μετά από ένα ψυχικό τραύμα. Συνεπώς, γίνεται ευάλωτο σε άλλα μέρη του εγκεφάλου. Ο προμετωπιαίος φλοιός θα αντιδράσει στο συναίσθημα του φόβου, το οποίο έχει ανιχνεύσει η αμυγδαλή.
Έτσι, αυτά τα τρία μέρη του εγκεφάλου – η αμυγδαλή, ο ιππόκαμπος και ο προμετωπιαίος φλοιός – είναι οι περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται περισσότερο από ένα ψυχικό τραύμα. Μπορούν να κάνουν ένα άτομο να φοβάται συνεχώς. Ειδικά όταν πυροδοτούνται από γεγονότα και καταστάσεις που του θυμίζουν το παρελθόν του τραύματος.
Κλείνοντας
Οι συμπεριφορές αποφυγής και η προσπάθεια καταστολής του ψυχικού τραύματος δεν λειτουργούν και μπορεί να δημιουργήσουν μεγαλύτερη ζημιά. Η αναζήτηση ψυχοθεραπείας και η λήψη φαρμάκων, μπορούν να βοηθήσουν τις συνάψεις του εγκεφάλου να γίνουν πιο ευέλικτες και να οδηγήσουν στη βελτίωση της κατάστασης.
