Το παρόν άρθρο, με τίτλο Χρωστικές τροφίμων και ΔΕΠΥ, αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή από την αγλγική στην ελληνική γλώσσα του πρωτότυπου άρθρου που μπορεί να βρεθεί εδώ.
Οι βαφές τροφίμων χειροτερεύουν τη ΔΕΠΥ; Να τί πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς
Οι βαφές τροφίμων μπορούν να βρεθούν στα πάντα, από τις καραμέλες μέχρι τα δημητριακά και τους χυμούς — αλλά πώς επηρεάζουν την υγεία μας; Οι επιστήμονες εξακολουθούν να εξετάζουν τα στοιχεία.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο απαγόρευσης του πρόσθετου Red 3. Δείτε τί ξέρουν —και τί δεν ξέρουν— για το πώς οι χρωστικές ουσίες των τροφίμων επηρεάζουν την υγεία μας.
Μια χρωστική ουσία τροφίμων που χρησιμοποιείται σε καραμέλες, δημητριακά, καρυκεύματα, πατατάκια, χυμούς και ορισμένα συμπληρώματα διατροφής και φάρμακα βρίσκεται ξανά υπό έλεγχο περίπου 50 χρόνια μετά την πρώτη αμφισβήτηση της ασφάλειάς της τη δεκαετία του 1970.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ απαγόρευσε τη βαφή τροφίμων που είναι γνωστή ως Red 3 – ένα πρόσθετο χρώματος από έξι πρόσθετα τα οποία πρόσφατα απαγορεύτηκαν σε όλη την πολιτεία στα δημόσια σχολεία της Καλιφόρνια. Η απαγόρευση του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ επικεντρώνεται αποκλειστικά στη συσχέτιση της χρωστικής ουσίας με την πρόκληση καρκίνου, αλλά η πιο εκτεταμένη απαγόρευση των δημόσιων σχολείων στην Καλιφόρνια προέκυψε λόγω μιας έκθεσης της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος της Καλιφόρνια που υποδηλώνει τη συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης χρωστικών τροφίμων και των επιδεινούμενων συμπτωμάτων συμπεριφορικών διαταραχών, όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (εφεξής ΔΕΠΥ).
Αλλά η συσχέτιση δε σημαίνει αιτιότητα και υπάρχουν περιορισμοί που σχετίζονται με την ηλικία, το μέγεθος του δείγματος, το εύρος και επιπλέον το πού έχει διεξαχθεί η περισσότερη σχετική έρευνα – αναγκάζοντας επιστήμονες όπως ο Συμπεριφορικός Παιδίατρος Λόρενς Ντίλερ να αποκαλούν τον ισχυρισμό ότι οι βαφές τροφίμων επιδεινώνουν τα συμπτώματα ΔΕΠΥ «αστικό θρύλο που αρνείται να πεθάνει».
Δείτε τί γνωρίζουμε και τί δε γνωρίζουμε για τις βλαβερές συνέπειες των βαφών των τροφίμων που σχετίζονται με συμπεριφορικές καταστάσεις όπως η ΔΕΠΥ—και εάν υπάρχουν εύλογοι λόγοι για τους γονείς να ανησυχούν για το πώς οι χρωστικές των τροφίμων μπορεί να επηρεάζουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους.
Τί ακριβώς περιέχει η βαφή τροφίμων;
Τα πρόσθετα χρώματος είναι χρωστικές ουσίες, βαφές ή άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται σε τρόφιμα για να ενισχύσουν τα φυσικά χρώματα, να προσθέσουν χρώμα σε τρόφιμα όπως τα κέικ και να βοηθήσουν στην αναγνώριση γεύσεων, όπως το μωβ για τη γεύση σταφυλιού ή το κίτρινο για το λεμόνι, σύμφωνα με τον Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ έχει εγκρίνει 27 φυσικές βαφές τροφίμων που προέρχονται από φυτά όπως τα παντζάρια ή ο κουρκουμάς και εννέα τεχνητές που παράγονται χημικά – συνήθως από το πετρέλαιο. Ενώ φέρουν πολλά διαφορετικά ονόματα που συχνά διαφέρουν ανά χώρα, οι οκτώ βαφές που έχουν εγκριθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες περιλαμβάνουν το Blue 1, το Blue 2, το Green 3, το Orange B, το Yellow 5, το Yellow 6, το Red 2 και το Red 40.
Μέχρι την πρόσφατη απαγόρευση, εγκρίθηκε και το Red 3. Οι κόκκινες και οι κίτρινες βαφές αναφέρονται συχνά ότι συμβάλλουν ιδιαίτερα σε διαταραχές συμπεριφοράς, αλλά οι τεχνητές χρωστικές έχουν μελετηθεί στον άνθρωπο μόνο ως ομάδες βαφών, εξηγεί ο Joel Nigg, Καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Υγείας και Επιστήμης του Όρεγκον και συν-συγγραφέας της σχετικής έρευνας.
Γνωρίζουμε όμως ότι πολλά τρόφιμα που περιέχουν πρόσθετα χρώματος απευθύνονται σε παιδιά, λέει ο L. Eugene Arnold, Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής και Συμπεριφορικής Υγείας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο και συν-συγγραφέας της έρευνας για το πώς οι βαφές τροφίμων επηρεάζουν τη ΔΕΠΥ.
Στην πραγματικότητα, μια μελέτη του 2016 διαπίστωσε ότι σχεδόν το 30% των προϊόντων των παντοπωλείων που διατίθενται στο εμπόριο για τα παιδιά περιέχουν Red 40. Αυτό έχει σημασία γιατί τα παιδιά είναι εκείνα των οποίων η συμπεριφορά θεωρείται ότι επηρεάζεται περισσότερο από τις διατροφικές επιλογές, όπως φαίνεται από ένα μεγάλο σύνολο ερευνών για μια ποικιλία συστατικών και πρόσθετων.
Κάποιες μελέτες έχουν βρει ότι η περίσσεια ζάχαρης εμποδίζει τη γνωστική λειτουργία, το γλουταμινικό οξύ σε τροφές όπως το τυρί και τα αλλαντικά μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της διάθεσης, τα επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να προκαλέσουν στρες και το υπερβολικό αλάτι μπορεί να εμποδίσει τη λειτουργία της μνήμης.
Τί προτείνουν επιστημονικές μελέτες για τις βαφές τροφίμων και τη ΔΕΠΥ
Από την πλευρά τους, οι βαφές τροφίμων τέθηκαν για πρώτη φορά υπό έλεγχο τη δεκαετία του 1970, όταν ένας Παιδοαλλεργιολόγος από την Καλιφόρνια ονόματι Benjamin Feingold πρότεινε ότι η αφαίρεσή τους από τη διατροφή ενός παιδιού θα μπορούσε να θεραπεύσει τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ.
Η έρευνα και η συναίνεση που ακολούθησε στην επιστημονική κοινότητα κατά τη δεκαετία του 1980 κατέρριψε αποτελεσματικά έναν τόσο ευρύ ισχυρισμό. Αλλά, η μεταγενέστερη έρευνα έδειξε και πάλι μια συσχέτιση – αν όχι αιτιότητα – μεταξύ της κατανάλωσης χρωστικών τροφίμων και των επιδεινούμενων συμπτωμάτων των διαταραχών συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της ΔΕΠΥ.
Μια τέτοια έρευνα είναι μια μελέτη του 2012 που υποδηλώνει «μια μικρή αλλά αξιόπιστη» συσχέτιση μεταξύ των χρωστικών τροφίμων και των επιδεινούμενων συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, λέει ο συν-συγγραφέας της, Nigg. Μία άλλη δείχνει μια σχέση μεταξύ των βαφών των τροφίμων και των συμπεριφορών όπως η υπερκινητικότητα—ανεξάρτητα από το αν ένα παιδί έχει διαγνωστεί με μια διαταραχή της συμπεριφοράς όπως η ΔΕΠΥ. Και μια από τις μεγαλύτερες και υψηλότερης ποιότητας μελέτες δείχνει «ότι οι βαφές τροφίμων έχουν μια μικρή, αλλά σημαντική δυσμενή επίδραση στη γνωστική λειτουργία και τη συμπεριφορά των παιδιών, ανεξάρτητα από το αν έχουν ΔΕΠΥ», λέει ο Arnold.
Advertising
Αλλά, η πιο σημαντική μετα-ανάλυση ήρθε το 2021 από το Γραφείο Περιβαλλοντικής Αξιολόγησης Κινδύνων Υγείας της Καλιφόρνια, το οποίο ανέλυσε όλες τις σχετικές μελέτες και διεξήγαγε τη δική του έρευνα για να εκτιμήσει την ποσότητα των τεχνητών βαφών τροφίμων που καταναλώνουν τα παιδιά σε πολλές ηλικίες, φυλές και κοινωνικο-οικονομικές ομάδες.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι τα παιδιά όχι μόνο υπερβαίνουν τα θεωρούμενα «ασφαλή» επίπεδα των πρόσθετων χρωστικών τροφίμων, αλλά βρήκε επίσης μια συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης χρωστικών τροφίμων και των αυξημένων συμπτωμάτων συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της ΔΕΠΥ.
Η ανάλυση «υποστηρίζει μια σχέση μεταξύ της έκθεσης σε χρωστικές τροφίμων και των δυσμενών συμπεριφορικών αποτελεσμάτων στα παιδιά, τόσο με όσο και χωρίς προϋπάρχουσες διαταραχές συμπεριφοράς», σημειώνει η μελέτη. Αλλά αυτές οι μελέτες εξακολουθούν να μη δίνουν απαντήσεις σε πολλά επίμονα ερωτήματα και δεν αποδεικνύουν ότι οι βαφές τροφίμων προκαλούν αυτά τα προβλήματα.
Τί δεν μπορούν να μας πουν οι μελέτες για τις βαφές τροφίμων και τη ΔΕΠΥ
Αν και η έρευνα είναι συναρπαστική, «η ποιότητα πολλών σχετικών μελετών είναι περιορισμένη», λέει ο Nigg. «Και ποτέ δεν είχαμε μια μεγάλη επιδημιολογική μελέτη στις Ηνωμένες Πολιτείες — μόνο στην Ευρώπη, όπου οι κανονισμοί και τα πρόσθετα τροφίμων είναι λίγο διαφορετικά από ό,τι στις ΗΠΑ και όπου τα συντηρητικά συμπεριλήφθηκαν επίσης στην έρευνα».
Από την πλευρά του, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ λέει ότι η υπάρχουσα έρευνα, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων του Γραφείου Περιβαλλοντικής Αξιολόγησης Κινδύνων Υγείας της Καλιφόρνια, δεν έχει ακόμα δείξει ότι οι βαφές τροφίμων είναι μοναδικά υπεύθυνες για τα επιδεινωμένα συμπτώματα των διαταρχών συμπεριφοράς.
Ένας εκπρόσωπος του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ είπε στο National Geographic ότι ο οργανισμός «έχει αξιολογήσει στο παρελθόν πληροφορίες σχετικά με τα πρόσθετα χρώματος σε πολλές περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των αναθεωρήσεων από τη Συμβουλευτική Επιτροπή Τροφίμων του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ και το Επιστημονικό Συμβούλιο του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ» και ότι, «μέχρι σήμερα, δεν έχει τεκμηριωθεί αιτιώδης σχέση μεταξύ της έκθεσης σε πρόσθετα χρώματος, συμπεριλαμβανομένου του Red 40, και της υπερκινητικότητας στα παιδιά στον γενικό πληθυσμό». Ωστόσο, το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για τη συσχέτιση μιας διαφορετικής κόκκινης χρωστικής τροφίμων με τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου, γι’ αυτό ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ έχει απαγορεύσει το Red 3 από το 2027.
Τί μπορούν να κάνουν οι γονείς
«Όπως λέμε στην επιστημονική κοινότητα, η δόση είναι που κάνει το δηλητήριο», εξηγεί ο Άρνολντ. Αυτό αξίζει ιδιαίτερα να σημειωθεί, προσθέτει ο Arnold, επειδή «η κατά κεφαλήν κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν χρωστικές τροφίμων έχει πενταπλασιαστεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες».
Ο Barrett λέει ότι αυτό σημαίνει ότι οι γονείς σήμερα μπορεί να χρειάζεται να είναι πιο έξυπνοι για το τί τρώνε τα παιδιά τους από τους γονείς των προηγούμενων γενεών. Για παράδειγμα, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ συνιστά να μην καταναλώνετε περισσότερα από 3,75 χιλιοστόγραμμα Red 40 την ημέρα για κάθε κιλό που ζυγίζετε — αλλά, η Kate Donelan, Εγγεγραμμένη Διαιτολόγος στο Stanford Health Care, λέει ότι είναι εύκολο για τα παιδιά να ξεπεράσουν αυτό το όριο σε ένα πάρτι γενεθλίων. Εξάλλου, «12 ουγγιές κόκκινη σόδα (~355 ml), ένα μικρό σακουλάκι Skittles και μια φέτα κέικ με κόκκινο φρόστινγκ έχει συνολικά 130 milligrams», επισημαίνει.
Μπορεί επίσης να είναι συνετό να εξετάσετε εάν το παιδί σας είναι πιο ευαίσθητο σε προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τις βαφές τροφίμων. «Επειδή μόνο ένας μικρός αριθμός παιδιών φαίνεται να έχει έντονες ανεπιθύμητες αντιδράσεις… οποιοσδήποτε γονέας βλέπει σοβαρές αλλαγές συμπεριφοράς στα παιδιά του μπορεί να θέλει να εξετάσει αυτήν την πιθανότητα», λέει ο Nigg.
Για όλους τους άλλους, η Barrett λέει ότι θα συνιστούσε να δίνεται προτεραιότητα στην κατανάλωση φρέσκων και μη επεξεργασμένων τροφίμων έναντι των επεξεργασμένων, όταν είναι δυνατόν, «που πιθανότατα θα μειώσει την έκθεση σε βαφές καθώς και την υπερκατανάλωση ζάχαρης και άλλων πρόσθετων».
