Οι προσεγγίσεις της ψυχοεκπαίδευσης παρουσιάζουν μια σημαντική εξέλιξη στον κλάδο της ψυχοθεραπείας τις τελευταίες δεκαετίες. Στοχεύουν να βοηθήσουν μέσα από την εκπαίδευση διάφορων δεξιοτήτων τις οικογένειες όπου υπάρχει κάποιο μέλος με σχιζοφρένεια ή βρίσκεται υπό την επήρεια του αλκοόλ. Απευθύνεται, επίσης, σε οικογένειες που μάχονται με χρόνιες ασθένειες. Μάλιστα, δομώντας μια σωστή συνεργασία μεταξύ θεραπευτή-οικογένειας, η ψυχοεκπαίδευση επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα σε όλο το οικογενειακό σύστημα.
Η ψυχοεκπαιδευτική οικογενειακή θεραπεία είναι μια προσέγγιση που βασίζεται: 1) στη θεωρία των οικογενειακών συστημάτων 2) τη θεραπεία της συμπεριφοράς και 3) την εκπαιδευτική ψυχολογία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον φαίνεται να δείχνουν οι οικογενειακοί θεραπευτές σε σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως αυτή της σχιζοφρένειας ή της διπολικής διαταραχής. Συγκεκριμένα, η σχιζοφρένεια φαίνεται να εμφανίζεται σε βιολογικά ευάλωτα άτομα. Σ’ αυτή τη περίπτωση, τα ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα σε συνδυασμό με την ψυχοφαρμακολογία δείχνουν να έχουν επιτυχή αποτελέσματα για την πρόληψη της παλινδρόμησης. Το άτομο μπορεί να επιστρέψει ομαλά στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό σύστημα.
Τα προγράμματα ουσιαστικά επιδιώκουν την εκπαίδευση γύρω από την ασθένεια και τη διαχείριση κρίσεων και στρεσσογόνων καταστάσεων. Αφορούν τόσο τους ίδιους τους ασθενείς όσο και τα υπόλοιπα ανήσυχα οικογενειακά μέλη. Έρευνες έχουν δείξει ότι αρκετοί ασθενείς με σχιζοφρένεια που ανάρρωναν στο πλαίσιο του νοσοκομείου, συχνά έδειχναν σημάδια υποτροπιασμού όταν αφηνόταν στην επιμέλεια της οικογένειας. Οι κυριότεροι στόχοι της ψυχοεκπαιδευτικής θεραπείας είναι: η προσαρμοστικότητα της οικογένειας και η καλλιέργεια ειδικών δεξιοτήτων για την διατήρηση της ακεραιότητας στις αντιξοότητες της ζωής τους.
Θεωρία του Εκδηλωμένου Συναισθήματος
Η θεωρία του εκδηλωμένου συναισθήματος αναφέρεται στην σχιζοφρένεια ως μια διαταραχή της σκέψης όπου το άτομο παρουσιάζεται ιδιαίτερα επιρρεπή στο stress που εγείρεται από έντονα αρνητικά συναισθήματα. Συνεπώς, ερευνητικές μελέτες αποδεικνύουν ότι οι συναισθηματικοί παράγοντες είναι η ένδειξη της πρόκλησης της υποτροπιάζουσας εικόνας των ασθενών.
Ατομική Θεραπεία με κάθε οικογένεια
Η ψυχοεκπαιδευτική οικογενειακή θεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε ατομικά σε οικογένειες είτε με πολλές οικογένειες συγχρόνως. Στην πρώτη περίπτωση , είναι σημαντικό να εδραιωθεί μια συνεργασία για τη συμμετοχή όλων των μελών και στη συνέχεια ξεκινάνε τα «εργαστήρια δεξιοτήτων επιβίωσης». Τα μέλη ενημερώνονται για την εξάπλωση και την αιτιολογία της διαταραχής, για τους τρόπους θεραπείας καθώς για τη πρόγνωση της. Τονίζεται η σημασία των ορίων στην οικογένεια, καθώς οι σχιζοφρενείς είναι επιρρεπείς στην υπερδιέγερση. Κατά τη περίοδο της επανένταξης είναι σημαντικό να διατηρηθεί το επίπεδο λειτουργίας του ασθενή μέσα από τη διατήρηση της δομής των υποσυστημάτων.
Ομαδική Θεραπεία με πολλές Οικογένειες
Στην δεύτερη περίπτωση συγκεντρώνονται πολλές οικογένειες μαζί, συνήθως είναι πέντε ή έξι, όπου παρακολουθούν εργαστήρια και συμμετέχουν σε συνεδρίες με τον θεραπευτή για ένα χρόνο τουλάχιστον. Η συγκέντρωση πολλών οικογενειών αποδεικνύει μια αυξημένη κοινωνική υποστήριξη.
Οφέλη της ψυχοεκπαιδευτικής Οικογενειακής Θεραπείας
Η αποτελεσματικότητα της ψυχοεκπαιδευτικής οικογενειακής θεραπείας σε σχιζοφρενείς αποδεικνύει τη μείωση των υποτροπών στους ασθενείς , σημαντικά ενεργή κοινωνική εμπλοκή τόσο των ασθενών όσο και των οικογενειακών μελών αλλά και ένα σταθερό υγιές περιβάλλον.
Ιατρική και Ψυχολογική Παρέμβαση
Ωστόσο, δεν είναι αρκετή από μόνη της η ψυχοεκπαιδευτική θεραπεία για την πρόληψη της παλινδρόμησης στους σχιζοφρενείς. Η ιατρική οικογενειακή θεραπεία ως ένας συνδυασμός ιατρικής και ψυχολογικής παρέμβασης αποτελεί κινητήριος θεραπευτική δύναμη στην αντιμετώπιση χρόνιων ασθενειών και τραυμάτων.
Ιατρική Θεραπεία
Συγκεκριμένα, η ιατρική οικογενειακή θεραπεία τείνει να βοηθήσει στις δυσκολίες των οικογενειακών σχέσεων, να διαχειρίζονται ορθά και χωρίς συγκρούσεις τη φαρμακευτική αγωγή και να ωθούν τα οικογενειακά μέλη στη δημιουργία μιας σχέσης εμπιστευτικότητας και συνεργασίας μεταξύ αυτών και των ειδικών της υγείας.
Οικογενειακή Θεραπεία
Η οικογενειακή θεραπεία πλαισιώνει τον κάθε ασθενή με βάση και τα τέσσερα επίπεδα συστημάτων (βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και διαπροσωπικό) και στοχεύει στην ορθή αντιμετώπιση των ελλειμμάτων τους. Ο κάθε οικογενειακός θεραπευτής μπορεί να λειτουργήσει με μια ψυχοεκπαιδευτική ιδιότητα και ως συνθεραπευτής άλλων ειδικών της φροντίδας υγείας.
Βραχυπρόθεσμα Εκπαιδευτικά Προγράμματα
Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που αναφέρονται στις χρόνιες παθήσεις και τις ψυχικές διαταραχές υπάρχουν και βραχυπρόθεσμα εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε οικογένειες και ζευγάρια, με στόχο την συναισθηματική ενδυνάμωση των σχέσεων τους.
Προγράμματα ενίσχυσης σχέσεων
Τα προγράμματα ενίσχυσης σχέσεων, για παράδειγμα ξεκινούν με το πρόγραμμα θεραπείας παιδιών με στόχο την βοήθεια των γονιών για την αντιμετώπιση των μικρών συναισθηματικά δυσλειτουργικών παιδιών τους. Τα παιδιά και οι γονείς μέσα από τις εβδομαδιαίες συνεδρίες αποκτούν μια πιο ελεγχόμενη συμπεριφορά , με τους γονείς να δείχνουν σημαντική βελτίωση μέσα από την κατανόηση και αποδοχή των παιδιών τους. Τα προγράμματα αυτά, λοιπόν, προσφέρουν τόσο τη γνωστική καθοδήγηση (αποδοχή σκέψεων και αντιλήψεων ) όσο και συμπεριφορική (έλεγχος των συναισθημάτων μας).
Φυσικά υπάρχουν πολλά προγράμματα τα οποία μπορεί να αναλάβει ο κάθε ειδικός και το όφελος να είναι εξίσου σημαντικό όπως και στα παραπάνω προγράμματα που αναφέρθηκαν.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, το θέμα της χρόνιας νόσου είναι πολύπλοκο καθώς επηρεάζει τόσο το άτομο που πάσχει όσο και το οικογενειακό του περιβάλλον. Είναι αρκετά δύσκολο για το οικογενειακό σύστημα να διαχειριστεί τη νέα κατάσταση χωρίς ψυχολογική υποστήριξη και ενημέρωση από έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Εάν η οικογένεια αρχίζει να αποδέχεται και να αγκαλιάζει την ασθένεια, τότε και το άτομο που νοσεί θα έχει μια καλύτερη εξέλιξη στη πορεία της ζωής του.
Πηγές:
- Goldenberg, I., & Goldenberg, H. (2005). Οικογενειακή θεραπεία, µια επισκόπηση (επιµ. Β. Κοτρώτσου). Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. pp.393-415
- mindhub.gr
- key2soul.gr
- filoktitis.gr
