Στη καθημερνή μας ζωή συναντάμε πολλές φορές τη δυναμική του συμπλέγματος θύμα-θύτης. Τα θύματα δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς τους επιτιθέμενους θύτες και οι επιτιθέμενοι θύτες δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς θύματα. Η προβληματική σχέση «θύμα-θύτης» είναι ποικιλόμορφη. Είναι μια σχέση Δύναμης-Κυριαρχίας και Αδυναμίας-Υποταγής. Η δυναμική αυτών των σχέσεων έχει να κάνει με βιώματα φόβου, επιθετικότητας αλλά και με την αποκατάσταση της Αυτοεκτίμησης . Παρατηρώντας τον εαυτό μας το ερώτημα που προκύπτει είναι:
ποιόν από τους δύο ρόλους παίζουμε ή έχουμε παίξει στο παρελθόν σε διάφορες καταστάσεις της ζωής μας; (Verena.K, 2008).
Ο τύπος του θύματος
Ο τύπος του θύματος είναι αυτός που αποφεύγει τις συγκρούσεις. Είναι το άτομο που οπισθοχωρεί. Ο άνθρωπος του “ναι” χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει ότι συμφωνεί. Τέτοιo άτομo τείνει να καταπίνει το θυμό του. Αναπτύσσει συναισθήματα αυτολύπησης, προκαλώντας ταυτόχρονα και στους άλλους ελαφρές ενοχές. Αυτά τα άτομα κρύβουν μέσα τους υπερβολικό φόβο. Ο τύπος του θύματος διστάζει να υλοποιήσει τις επιθετικές του φαντασιώσεις. Η μεταβίβαση συναισθημάτων ενοχής κατά τη παιδική ηλικία από αυταρχικούς γονείς, καθόρισε τη θυματοποιημένη συμπεριφορά του. Το θύμα βιώνει ως πυρηνική πεποίθηση πως δεν αξίζει τίποτα και ότι οι άλλοι είναι πιο σημαντικοί από τον ίδιο. Το να συμπεριφέρεται ένας άνθρωπος ως θύμα λειτουργεί σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Με λίγα λόγια, πετυχαίνει αυτό που ασυνείδητα φοβάται και επιβεβαιώνει την απόρριψη που ασυνείδητα επιζητά.
Ο τύπος του θύτη
Ο τρόπος που συμπεριφέρονται οι γονείς στο παιδί από την ημέρα που γεννιέται, καθορίζει τον τρόπο που σχετίζεται, αντιλαμβάνεται τους άλλους και τον εαυτό του. Ο γονέας που δεν καταφέρνει να δημιουργήσει έναν ασφαλή δεσμό με το παιδί του, είναι συνήθως απορριπτικός και επικριτικός. Οδηγεί το παιδί στο να γίνει ένας στερημένος συναισθηματικά ενήλικας. Στην ενήλικη προσπάθειά του λοιπόν να φανεί, να ακουστεί και να νιώσει πως αξίζει να λάβει αγάπη, γίνεται βίαιος και επιθετικός θύτης. Είναι κυριαρχικός και ασκεί έλεγχο στη ζωή των άλλων. Στην περίπτωση του, η επίθεση είναι η άμυνα του απέναντι στον φόβο που αισθάνεται και στην αδυναμία που νιώθει. Επιπρόσθετα, στη περίπτωση της παθητικής επιθετικότητας, το άτομο αδιαφορεί και βρίσκεται σε απομόνωση και παρόλο που δεν ενεργεί επιθετικά, δημιουργεί εκνευρισμό και προκαλεί την αντίδραση των άλλων.
Εγκαταλείποντας την ταύτιση με τον ρολό
Για να μπορέσει το σύμπλεγμα θύμα-θύτης να μετατραπεί, θα πρέπει κάποιος να επιλέξει να παραιτηθεί από την ταύτιση με τον συγκεκριμένο ρόλο. Είναι δύσκολο να συμβεί, διότι τα βιώματα ξυπνάνε το τραύμα ανάλογα με το ερέθισμα. Εφόσον η ταύτιση προσδίδει το συναίσθημα του ελέγχου και της δύναμης, η μορφή αυτή “εξουσίας” και στις δύο περιπτώσεις καθιστά δύσκολη την αποκοπή. Είτε κάποιος κάνει τον πληγωμένο, είτε τον επιθετικό, ο παρονομαστής είναι ο ίδιος. Φόβος ,ντροπή, ενοχές, έλλειψη αγάπης είναι τα συνηθέστερα συναισθήματα. Το συγκεκριμένο σύμπλεγμα αφορά περιεχόμενο του ασυνείδητου μας που είναι συνδεδεμένο με τραυματικές εμπειρίες. Για παράδειγμα, η αίσθηση ενοχής, οδηγεί το παιδί μέσα μας στο να αντιδράει με άγχος και το μέρος του ενήλικα στο να είναι επιθετικό. Η στάση αυτή αποτελεί έκφραση κάποιας λανθάνουσας αγάπης για τη ζωή.
Όλα έχουνε να κάνουνε με τη σταθεροποίηση της αυτοεκτίμησης μας.
Η αυτοεκτίμηση ως σταθερά
Σημαντικό είναι να καταλάβουμε πώς μπορούμε να επηρεάσουμε την αυτοεκτίμησή μας και να τη σταθεροποιήσουμε. Το άτομο πρέπει να κοπιάσει για την απόκτηση αυτού του υγιούς συναισθήματος. Ως εκ τούτου ανάλογα με την ηλικία του, σημαντικό ρόλο παίζει η αποκόλληση από γονεϊκά συμπλέγματα. Με άλλα λόγια χρειάζεται να ζούμε τη ενήλικη ζωή μας αναλαμβάνοντας συνειδητά τις ευθύνες μας. Όταν κάποιος είναι κυρίαρχος του εαυτού του, των τραυμάτων του και των συναισθημάτων του, οδηγείται σε μία κατάσταση ωριμότητας και μικρότερη ταύτιση με ρόλους . Συνεπώς στο όνομα του «σχετίζεσθαι» είτε με τον εαυτό μας, είτε με άλλους, η εγκατάλειψη παγιωμένων θέσεων (εξάρτησης ή επιβολής) μας οδηγεί στο να ζήσουμε πραγματικά μία αρμονική ζωή.
Όποτε με πίστεψαν, ήμουν θύτης και ας πίστευα πως ήμουν το θύμα…
Πηγές: Verena, K. (2008). Θύματα και Θύτες. Αθήνα: Εκδόσεις: Θυμάρι.
