Τα 6 καπέλα της σκέψης αποτελούν μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις πάνω στο θέμα της λήψης αποφάσεων στον προσωπικό αλλά και στον επαγγελματικό τομέα της ζωής μας. Τα προσωπικά μας χαρακτηριστικά, στα οποία υπερτερούμε, μας κάνουν αρκετά υποκειμενικούς μπροστά στη λήψη αποφάσεων. Έτσι, υπάρχει η πιθανότητα να χάνονται ευκαιρίες λόγω της μονόπλευρης οπτικής για μία κατάσταση. Η τεχνική λήψης αποφάσεων του Edward de Bono μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο ή και μία ομάδα να βελτιωθούν στο έπακρο.
Η ιστορία των 6 καπέλων
Η προσέγγιση των 6 καπέλων της σκέψης δημιουργήθηκε από τον Edward de Bono, έναν Μαλτέζο γιατρό και ψυχολόγο, και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1985. Η έμπνευση για την συγγραφή του βιβλίου προήλθε από τη δόμηση της δημιουργικής σκέψης, η οποία συχνά οδηγεί σε διαφωνίες και σύγχυση, ειδικά σε ομάδες ανθρώπων. Ο Edward de Bono ήταν ο εφευρέτης της πλευρικής σκέψης, μίας μεθόδου για την έμμεση επίλυση των προβλημάτων με συχνά εκπληκτικούς και δημιουργικούς τρόπους. Επιπλέον, ήταν υπέρμαχος της διδασκαλίας της σκέψης στα σχολεία. Απεβίωσε το 2021 έχοντας τιμηθεί από πολλά πανεπιστήμια και φορείς κατά τη διάρκεια της ζωής του για το έργο του. Το βιβλίο του “Τα 6 καπέλα της σκέψης” έχει χρησιμοποιηθεί για να συμβουλέψει κυβερνητικούς φορείς αλλά και για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων. Αποτελεί ένα εργαλείο, ένα εγχειρίδιο για τον τρόπο σκέψης, κατανόησης και εξερεύνησης διαφορετικών τύπων σκέψης.
Ποιά είναι τα 6 καπέλα της σκέψης;
Αρχικά, τα 6 καπέλα της σκέψης είναι μία μέθοδος που χρησιμοποιείται για την ενίσχυση των δημιουργικών συνομιλιών. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι εκπροσωπείται μία ευρεία ποικιλία απόψεων και τρόπων σκέψης. Χρησιμοποιώντας τους 6 ρόλους ή αλλιώς αυτό που αντιπροσωπεύουν τα καπέλα, το πλαίσιο επιτρέπει στις ομάδες να δομούν πιο εύκολα την αφηρημένη σκέψη για παραγωγικά αποτελέσματα. Τι αντιπροσωπεύει όμως το κάθε καπέλο;
Το μπλε καπέλο
Το μπλε καπέλο από τα 6 καπέλα της σκέψης χαρακτηρίζεται ως το καπέλο του ελέγχου, που χρησιμοποιείται για την διαχείριση και την οργάνωση. Πιο συγκεκριμένα, αυτός που το κατέχει μεταδίδει την ηρεμία και την ισορροπία και κατέχει τον αυτοέλεγχο. Ο ρόλος του είναι να ελέγξει όλη τη διαδικασία γι’ αυτό και χρησιμοποιείται στην αρχή και στο τέλος της. Στην αρχή το χρησιμοποιεί κανείς για να διαλέξει ποια καπέλα θα επιλέξει και με ποια σειρά. Στο τέλος είναι εκείνο που βοηθάει να ληφθεί η οριστική απόφαση. Το μπλε χρώμα εδώ αντιπροσωπεύει την δομημένη σκέψη, τις εναλλακτικές και τις νέες στρατηγικές που μπορεί να προτείνει κανείς για αποκτηθεί ο έλεγχος της διαδικασίας.
Το πράσινο καπέλο
Το πράσινο καπέλο θεωρείται ως το καπέλο της δημιουργικότητας. Αντιπροσωπεύει τη δημιουργική σκέψη και όποιος κατέχει τον ρόλο αυτό εξερευνά μία σειρά από νέες ιδέες και πιθανούς τρόπους για να προχωρήσει η διαδικασία. Το πράσινο καπέλο ακόμα εστιάζει στις δυνατότητες, στις εναλλακτικές λύσεις και είναι μία καλή ευκαιρία για να εκφραστούν φρέσκιες αντιλήψεις και έννοιες. Η πλευρική σκέψη την οποία περιλαμβάνει ο συγκεκριμένος ρόλος απαιτεί πρωτοτυπία και υπέρβαση των ορίων κάθε αναχρονιστικής αντίληψης.
Το κόκκινο καπέλο
Το κόκκινο καπέλο της σκέψης είναι θα έλεγε κανείς το πιο έντονο και από τα 6 καπέλα. Είναι ένας παθιασμένος ρόλος που αντιπροσωπεύει το συναίσθημα και καθόλου τη λογική. Τα βήματα αυτής της οπτικής οδηγούν στο άγνωστο, σε μία ζωηρή υποκειμενικότητα που δέχεται κάθε ελευθερία. Δίνεται λοιπόν η δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης για την κάθε προτίμηση ή απέχθεια. Η διαίσθηση είναι αυτή που αποφασίζει εδώ. Το κόκκινο καπέλο βοηθά όποιον το κατέχει να αποκτήσει καλή γνώση των συναισθημάτων και των ενστίκτων του.
Το κίτρινο καπέλο
Το κίτρινο καπέλο αντιπροσωπεύει κατά κύριο λόγω την αισιοδοξία. Η οπτική της σκέψης εδώ περνά από το πιο θετικό και αισιόδοξο πρίσμα. Τονίζονται τα οφέλη και η προστιθέμενη αξία που θα μπορούσε η κάθε ιδέα να έχει. Με άλλα λόγια, το κίτρινο καπέλο ενισχύει πιθανότητες που μόνο αυτός που το κατέχει μπορεί να δει. Τα πράγματα γίνονται πιο εποικοδομητικά με μία αισιόδοξη λογική.
Το μαύρο καπέλο
Αναμφίβολα το μαύρο καπέλο της σκέψης αντιπροσωπεύει την αρνητική πλευρά μία κατάστασης. Πάντα με λογική το μαύρο καπέλο είναι εκείνο που δείχνει ότι ίσως κάποια πράγματα πάνε στραβά ή δεν λειτουργούν. Δείχνει τους κινδύνους, τις δυσκολίες και τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει κανείς στην πορεία για τη λήψη μίας απόφασης. Αν και το καπέλο αυτό βοηθάει το άτομο να γίνει πιο ρεαλιστής, δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιείται συχνά καθώς μπορεί να οδηγήσει σε άκρα επικριτικότητα και αρνητισμό.
Το λευκό καπέλο
Το λευκό καπέλο αντιπροσωπεύει την συλλογή αληθινών πληροφοριών. Είναι το καπέλο της αλήθειας και της πραγματικότητας. Εδώ μπορεί κανείς να σκεφτεί πληροφορίες που ήδη ξέρει και ισχύουν ή να συλλέξει νέες που λείπουν. Δείχνει τα πράγματα από μία αντικειμενική, αμερόληπτη και ουδέτερη οπτική γωνία. Το στυλ σκέψης που εφαρμόζεται εδώ βασίζεται στην ανάλυση των γεγονότων και στη σύγκριση των πληροφοριών που υπάρχουν χωρίς καθόλου υποκειμενικές κρίσεις. Δεν δίνονται ερμηνείες ούτε και απόψεις παρά μόνο καθαρά τα γεγονότα.
Η χρήση των 6 καπέλων της σκέψης
Με τη χρήση των 6 καπέλων της σκέψης μία ομάδα μπορεί να μάθει να διαχωρίζει τις σκέψεις σε 6 σαφείς ρόλους. Κάθε ρόλος σκέψης ταυτίζεται ένα διαφορετικό χρωματιστό καπέλο και εμπίπτει σε σαφή ξεχωριστά νοήματα. Φορώντας τα συμβολικά καπέλα μπορεί κανείς εύκολα να εστιάσει σε νέες σκέψεις, σε γεγονότα ή να ανακατευθύνει τις σκέψεις ανάλογα με την συζήτηση. Ο de Bono πίστευε ότι το κλειδί για μία επιτυχημένη χρήση αυτής της μεθοδολογίας είναι η σκόπιμη εστίαση της συζήτησης σε μία συγκεκριμένη προσέγγιση όπως απαιτείται κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
Το οφέλη των 6 καπέλων της σκέψης
Εκτός φυσικά από τη βελτίωση της ποιότητας των αποφάσεων σε κάθε περίπτωση αυτή η μέθοδος προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα, δομεί μία πιο οργανωμένη σκέψη καθώς ο καθένας μπορεί να είναι σίγουρος ότι έχει εξετάσει το θέμα από κάθε γωνία αδιαμφισβήτητα. Επιπλέον, η χρήση των καπέλων οδηγεί αρκετά στην δημιουργία νέων σκέψεων και ιδεών απορρίπτοντας τις παλιές και παρωχημένες. Η μέθοδος αυτή επίσης ενισχύει την περιέργεια και την κριτική σκέψη και είναι ένας πολύ καλός τρόπος να εξασκήσει κανείς τη σκέψη του. Τέλος, ένα σημαντικό όφελος της μεθόδου των 6 καπέλων είναι η εξάσκηση της κοινωνικότητας των ανθρώπων που τη χρησιμοποιούν.
Τα μέλη μία ομάδας εξασκούνται στην ακρόαση, στην επικοινωνία συναισθημάτων, στην λογική σκέψη με επιχειρήματα όπως και σε πολλές άλλες χρήσιμες δεξιότητες. Κανείς μπορεί να εξασκήσει με αυτόν τον τρόπο την πειθώ και την υποστηρικτικότητά του. Ένας άνθρωπος που θα ακολουθήσει αυτά τα νήματα μπορεί να είναι σίγουρος ότι θα τα καταφέρει καλύτερα από δω και πέρα στην επίλυση συγκρούσεων. Ωστόσο απαιτεί αυτή η τεχνική σκέψης από τους ανθρώπους που ανήκουν σε μία ομάδα να παραμερίσουν τις προκαταλήψεις και τις διαφορές τους και να επικεντρωθούν στην κατανόηση των πραγμάτων για έναν κοινό σκοπό.
Τέλος…
Τα 6 καπέλα της σκέψης είναι μία αρκετά ισχυρή τεχνική λήψης αποφάσεων και καλό θα ήταν να χρησιμοποιείται με την σωστή μεθοδολογία. Ο καθένας μας μπορεί να το δοκιμάσει. Η στρατηγική αυτή σίγουρα θα οδηγήσει στην επεξεργασία διαφορετικών στυλ σκέψης. Οι πιθανές απαντήσεις στις οποίες μπορεί να καταλήξει κάποιος στο τέλος θα είναι σίγουρα πρωτότυπες και ευφάνταστες. Μία νέα πρόκληση ανοίγεται μπροστά σας!
