Τα μάτια μου μοιρογνωμούν τις αποστάσεις που με χωρίζουν από το λευκό μεγάλο γκίσο που ξεπροβάλει στο βάθος. Εμπρός μου στέκεται ένας μεγαλόσωμος άνδρας με άγρια θωριά και δυο τρεις αλυσίδες να σκαρφαλώνουν άγαρμπα στο παντελόνι του. Το αριστερό του μπράτσο σφιχταγκαλιάζουν τα ξέπλεκα μαλλιά μιας γοργόνας που αγκυροβόλησε σε εχθρική ακρογαλιά ωσάν πύθωνες που κυκλώνουν προσεκτικά το θήραμά τους. Μια μυρωδιά αλμύρας ξεπηδά από το αριστερό του μπράτσο ξυπνώντας το μυθικό δράκο που κοιμάται λίγο παραπέρα στο σβέρκο του. Ο μεγαλόσωμος άνδρας ξεμακραίνει ξαφνικά. Μαζί του ρίχνει καταγής λίγες σπιθαμές μελάνι που χύθηκαν από τα μυθικά πλάσματα του κορμιού του. Και το μελάνι κυλά σαν νερό που ξεδιψά τα άγονα δέρματα της γης. Και εγώ μένω εκεί. Κολλημένη στην ουρά της κεντρικής τράπεζας της οδού Δεληγιάννη. Να μετράω τα κοχύλια που σύρθηκαν από τα μελάνια του μεγαλόσωμου άνδρα γεμίζοντας τις σελίδες του μυαλού μου.
«Χρειάστηκα να βρω έναν τρόπο να διατηρήσω την αρρενωπότητα χωρίς να είμαι καταδικασμένος», δήλωσε ο κ. Α σε ένα κρεσέντο ψυχοθεραπευτικών συζητήσεων περί της πρώιμης έναρξης τατουάζ στην ηλικία των 11 ετών. Ηλικία μαθητείας στο πλευρό του πατέρα του σε καταστάσεις ωμών βιαιοτήτων ακόμη και ξυλοδαρμού με σκοπό την πλήρη ενσωμάτωση στη βάναυση πραγματικότητα της γειτονιάς του.
Ο κ. Α., ένας 31χρονος βετεράνος του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών του Καυκάσου, διαζευγμένος πατέρας δύο παιδιών με ιστορικό μετατραυματικής διαταραχής άγχους (PTSD), ανέπτυξε αυτοκτονικές τάσεις στο πέρας της ταραχώδους παιδικής και έπειτα προ-εφηβικής του πορείας πριν συναντήσει το ψυχοθεραπευτικό δρόμο.
Μια χορογραφία από τατουάζ γυναικών σε κατάσταση δουλείας, απόκρυφων μάγων και κρανίων «γέμιζαν» τη συνολική ζωγραφιά, για να καταλήξουν σε συμβολισμούς θρησκευτικής προέλευσης, όπλα αλλά και προσωπικές παραστάσεις που δραπέτευσαν από τους κόσμους της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας για να σταθούν ως παράσημα-σημάδια στο κορμί του.
Δερματοστιξία
Τα τατουάζ ή αλλιώς η δερματοστιξία, μια διαδικασία τραυματισμού της επικαλυπτικής επιθηλιακής στιβάδας και διεπιθυλιακής έκχυσης εξωγενών χρωστικών ουσιών στο χόριο του δέρματος οδηγεί σε μακρόχρονη μεταβολή του χρώματος των ιστών. Η ταϊτιανή προέλευση του όρου με ρίζες στη διπλή επανάληψη της πρώτης συλλαβής «ta»-χέρι της λέξης tatau-σημαδεύω των ιθαγενών καλπάζει σε διάφορες διηγήσεις των αρχαίων Ελλήνων ιστορικών.
Στους Παράλληλους Βίους του Πλουτάρχου αναβιώνουν παραδόσεις αρχαίας δερματοστιξίας που ξεπηδούν από τη νίκη των Αθηναίων στη ναυμαχία με τους Σαμίους και τον στιγματισμό των αιχμαλώτων με σάμαινα-ένα κεφάλι γουρουνιού που έμοιαζε με πλοίο Σαμιώτικο προς εξευτελισμό. Ή ακόμη και τη δερματοστιξία των δούλων με τα σύμβολα του αφέντη ως ποινή που καταπνίγει κάθε απόπειρα δραπέτευσης. Το φευγιό ενός δούλου του Διογένη παρότρυνε τους φίλους του σε παραινέσεις για επίπληξή του μέσω της χάραξης σημαδιών στο κορμί του για να λάβουν την παιγνιώδη απάντηση του Διογένη «Ένας δούλος μπορεί να ζήσει χωρίς τον Διογένη, ο Διογένης δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τον δούλο του».
Τα τατουάζ στον χρόνο
Από τα τατουάζ ως περίλαμπρη λεία των δαφνοστεφανωμένων νικητών σε μάχες διθυραμβικές μέχρι την παρέλαση των γενναίων γυναικών της Θράκης στην αττική αγγειογραφία του 5ου αι. με τα περίτεχνα τατουάζ ως πειστήρια ευγένειας ανάμεσα στους Θράκες αλλά και σημάδια βαρβαροσύνης για τους Έλληνες.
Η παλαιότερη απτή απόδειξη δερματοστιξίας το αιχμαλωτισμένο από 61 τατουάζ σώμα του «Otzi» που βρέθηκε θαμμένο στον παγετώνα των Άλπεων. Το ανδρικό σώμα ετών 3250 ωστόσο παραδίδει τα σκήπτρα σε ένα μόνιμο τατουάζ μουστάκι που φιλοξενείται στο σώμα ενός άνδρα στη Χιλή με χρονολόγηση το 4000 π.Χ.
Όμως ποιοι οι κώδικες της πανάρχαιας γλώσσας των τατουάζ;
Εργαλείο τέχνης ή βάλσαμο επούλωσης βαθύτερων ψυχικών τραυμάτων;
Μήπως τελικά απογυμνώνουν τα βαθύτερα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης με λίγες σταγόνες μελάνι;
Στο πλαίσιο μιας μελέτης του 1968 που διενεργήθηκε από τον Δρ. Richard S. Post του Νοτιοδυτικού Πανεπιστήμιου Νομικής, ορισμένα τατουάζ αναδεικνύονται σε πειστήρια για τους αστυνομικούς σχετικά με τους πιθανόν «κοινωνικά αποκλίνοντες» -μέλη μιας επικίνδυνης υπο-κουλτούρας. Ένα σημάδι από ιστό αράχνης στον αγκώνα, τρεις έως πέντε τελείες που σταθμεύουν στο χέρι και ένα ρολόι χωρίς χέρια τα πλέον συνηθισμένα τατουάζ με ποινικό παρελθόν.
Σύμφωνα με το «Psychology Today» το ανθρώπινο σώμα εκλαμβάνεται ως ένας άδειος καμβάς που θα βελτιστοποιήσει την συνολική εμφάνιση του ιδιοκτήτη μέσα από ιδιότυπα έργα τέχνης. Έργα τέχνης που θα υψώσουν τους δείκτες ελκυστικότητας και θα εντείνουν την αίσθηση του ανήκειν. Συγκεκριμένα το 1900 σωρεία Ναυτικών επέστρεφαν στο σπίτι τους με το σώμα τους στεφανωμένο από τατουάζ- μετάλλια εμπειριών που στέκονται ως αναμνηστικά δώρα ενός «ηρωικού παρελθόντος». Άλλωστε κατά τα πορίσματα μιας μελέτης από το LifeHacker, το 36% των ανθρώπων με τατουάζ αντιπροσωπεύει τον κόσμο του στρατού. Το 2015 στο περιθώριο μιας μελέτης του καθηγητή Viren Swami του Πανεπιστημίου Anglia Ruskin ο αριθμός των τατουάζ που φιλοξενούνται σε ένα σώμα λειτουργεί σε απόλυτη αναλογία προς το μέγεθος του εσωτερικού θυμού που προσπαθεί εναγωνίως να σπάσει το φράγμα του δέρματος και να αναδειχθεί σε ένα σύμβολο επανάστασης.
Τα «παθητικά επιθετικογενή» τατουάζ που εμπνέονται από εικόνες βιαιότητας υψώνονται σαν λάβαρο αντίστασης απέναντι στην ευρύτερη σύσταση της κοινωνίας. «Αν κάποιος σε θέση εξουσίας σου φωνάζει, πώς θα απαντήσεις;» φάνταζε ως η ερώτηση του Swami για να λάβει στη συντριπτική πλειοψηφία των απαντήσεων ότι «θα φώναζαν στον αρχηγό χωρίς κανέναν δισταγμό». Δυστυχώς τα αποτελέσματα παρόμοιων ερευνών έμελλε να λειτουργήσουν αποθαρρυντικά κατά τη διαδικασία πρόσληψης, οδηγώντας πολλές εταιρίες στην ανάπτυξη πολιτικής μη τατουάζ, μιας πολιτικής άμεσου στραγγαλισμού της ελευθερίας στην ανθρώπινη έκφραση.
Τατουάζ vs εθισμός
Ο ψυχολόγος Viren Swami συγχρόνως συνέδραμε στην ολική κατάρρευση μιας σειράς αστικών μύθων περί εθιστικής συμπεριφοράς στην λήψη τατουάζ, αποδεικνύοντας την αντιστρόφως ανάλογη φύση της σχέσης αυτής. Οι συνέπειες ενός τατουάζ, η αφιέρωση αρκετού χρόνου αλλά και τα χρηματικά αποθέματα-παράγοντες που συνοδεύουν την τελική απόφαση συγκρούονται με τις έμφυτες ροπές ενός εθισμένου ατόμου που τείνει να ξεδιψάσει με σφηνάκια ενός φθηνού υποκατάστατου.
Η συσχέτιση εντούτοις της δερματοστιξίας με ριψοκίνδυνες συμπεριφορές κατάχρησης, βιαιοπραγιών και μαθησιακών δυσκολιών κατά το εφηβικό στάδιο ζωής αλλά και διάφορων τύπων αντικοινωνικών χαρακτηριστικών περιθωριακής προσωπικότητας τίθενται στα «κάλια» του επιστημονικού φακού.
Τα τατουάζ ή αλλιώς μια εναλλακτική άποψη της τέχνης, ο μοναδικός αλγόριθμος της ανθρώπινης ψυχολογικής ταυτότητας σπάζουν τα χρονικά σύνορα για να ζωγραφίσουν πάνω σε ανθρώπινο καμβά ιστορίες γήινες, απτές, αληθινές. Από κόσμημα-σφραγίδα σε σώμα γίνονται ανεξίτηλα σημάδια των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών μιας προσωπικότητας. Τατουάζ σύντροφος ή τατουάζ εχθρός αποκαθηλώνονται από το ποινικό ιστορικό τους για να πετάξουν μέσα από τα ανεξίτηλα φτερά του ιδιοκτήτη τους. Χάνονται μέσα στο πλήθος για να υπενθυμίσουν τη μοναδικότητά τους. Και η δερματοστιξία-ποιήματα πάνω σε σώματα που παλεύουν να υψώσουν ασπίδα τη φωνή τους καθώς πνίγονται σε μια κοινωνία που εθίζεται στην αδράνεια.
Πηγές
- Η δερματοστιξία (τατουάζ) στην αρχαία Ελλάδα, ανακτήθηκε από eleftheria.gr (τελευταία πρόσβαση στις 12/10/2020)
- Τατουάζ από κοινωνικό περιθώριο στη γονιδιακή ιατρική, ανακτήθηκε από mednet.gr (Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 2011), τελευταία πρόσβαση στις 12/10/2020
- 10 facts about the psychology of tattoο, ανακτήθηκε από toptenz.net (τελευταία πρόσβαση στις 12/10/2020)
- Tattoos as a window to the psyche: How takling about skin art can inform psychiatric practice, ανακτήθηκε από World journal of Psychiatry, 2017 Sep 22 7(3): 148–158
- Why people get tattoos, ανακτήθηκε από www.psychologytoday.com (τελευταία πρόσβαση στις 12/10/2020)
- Tattoo Psychology: Art or self Destruction? Modern-day Social Branding, ανακτήθηκε από huffpost.com(τελευταία πρόσβαση στις 12/10/2020)
