Ένα βαθύ και δύσκολο θέμα είναι το σύνδρομο της καλής κοπέλας που κουβαλάνε γυναίκες από την απαρχή της κοινωνικής υπόστασης τους σ’ αυτό τον κόσμο. Από μικρή ηλικία τα κορίτσια μαθαίνουν να είναι ήρεμα και συγκαταβατικά στα περισσότερα από τα γεγονότα που θα συμβούν μετέπειτα στην πορεία της ζωής τους. Όμως αυτό το κοινωνικό πρότυπο οδηγεί τις γυναίκες στην ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση και αποδοχή. Το κόστος είναι σίγουρα εδώ η εσωτερική σύγκρουση μεταξύ των αναγκών μιας γυναίκας και της άποψης του κύκλου της.
Περιγραφή του όρου
Το λεγόμενο σύνδρομο της καλής κοπέλας (The good girl syndrome) δεν αποτελεί επίσημη ψυχιατρική διάγνωση. Αναγνωρίζεται όμως στη σύγχρονη ψυχολογία ως συμπεριφορικό μοτίβο που επηρεάζει σημαντικά την ταυτότητα, τις σχέσεις και την ψυχική υγεία των γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, ο όρος αναφέρεται σε ένα σύνολο συμπεριφορών και μοτίβων γυναικών. Οι γυναίκες που ακολουθούν το πρότυπο της καλής κοπέλας συνειδητά ή ασυνείδητα, μεγάλωσαν μέσα σε αυτό γνωρίζοντας ήδη από νωρίς ότι μόνο αυτός ο τρόπος έκφρασης είναι ο ιδανικός. Το σύνδρομο της καλής κοπέλας συναντάται ως συμπεριφορά σε άτομα που καταπιέζουν τις προσωπικές τους ανάγκες για να καλύψουν τα κενά των άλλων. Έχουν έντονη ανάγκη για αποδοχή, επιβεβαίωση και φοβούνται την απόρριψη από όπου κι αν προέρχεται. Με λίγα λόγια, είναι εκείνες οι μη συγκρουσιακές γυναίκες που παραμερίζουν το καλό τους για τους άλλους. Δεν μιλάμε όμως εδώ σε καμία περίπτωση για καλοσύνη αλλά για υπερπροσαρμοστικότητα και καταπιεσμένη προσωπικότητα.
Η βάση του συνδρόμου της καλής κοπέλας στις θεωρίες
Άπειρες μελέτες έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες για τη συμπεριφορά των γυναικών στην κοινωνία. Κάποιες από τις θεωρίες επικεντρώνονται στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου και κάποιες κυρίως στο περιβάλλον ανατροφής. Η θεωρία του κοινωνικού ρόλου (Social Role Theory) αναφέρει ότι η συμπεριφορά που καθρεφτίζεται στο σύνδρομο της καλής κοπέλας εξαρτάται από τις προσδοκίες της κοινωνίας για τα φύλα. Η θεωρία προσκόλλησης (Attachment Theory) προσδιορίζει αυτή τη συμπεριφορά ως μία ανάγκη προσκόλλησης με τον φροντιστή από την παιδική ηλικία. Τα κορίτσια μαθαίνουν από νωρίς ότι η αγάπη δίνεται υπό όρους, ακόμη και αν πρέπει να καταπιέσουν τον εαυτό τους.
Στη συνέχεια, η θεωρία της κοινωνικής μάθησης (Social Learning Theory) υποστηρίζει ότι τα παιδιά μαθαίνουν μέσω της ενίσχυσης και του παραδείγματος. Έτσι, όταν η προσαρμοστικότητα και η υπακοή άνευ όρων επιβραβεύονται, συνεχίζουν να ενισχύονται. Τέλος, από φεμινιστική σκοπιά, το σύνδρομο της καλής κοπέλας είναι προσωπικό και συνάμα κοινωνικό ζήτημα. Είναι αποτέλεσμα της πατριαρχικής κουλτούρας που διαμόρφωσε για αιώνες ένα συγκεκριμένο πρότυπο γυναίκας.
Πώς επηρεάζει τις ανθρώπινες σχέσεις και την ψυχική υγεία;
Το σύνδρομο της καλής κοπέλας φαινομενικά και φυσικά λανθασμένα εξυπηρετεί τις σχέσεις. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Ένα άτομο με αυτά τα πρότυπα υπονομεύει τον εαυτό του, δεν λέει ποτέ όχι και δεν ικανοποιεί τις ανάγκες του. Συνεπώς, καταπατώνται συνεχώς τα όριά του και συσσωρεύει θυμό και απογοήτευση. Συχνά, νιώθει ότι οι άλλοι εκμεταλλεύονται αυτή την καλοσύνη και δεν καταλαβαίνουν τα πραγματικά συναισθήματα. Στην πραγματικότητα, η συμπεριφορά που έχει μια γυναίκα με το σύνδρομο της καλής κοπέλας δεν είναι μια ψυχική αδυναμία αλλά μια μαθημένη επιβιωτική συμπεριφορά. Ο ρόλος αυτός γίνεται χρόνιος και οδηγεί τη γυναίκα σε αποξένωση από τον εαυτό της και συναισθηματική αποσύνδεση. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αυτή η συμπεριφορά να οδηγήσει σε συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Σε αυτό το σημείο μία γυναίκα με τόσες καταπιεσμένες ανάγκες είναι απαραίτητο να βρει τον πραγματικό εαυτό της. Ίσως και να τον εκφράσει ελεύθερα για πρώτη φορά.
Τέλος,
Η θεραπευτική διαδικασία πάντοτε ξεκινά με την αναγνώριση του θέματος από το ίδιο το άτομο. Καλείται να εξερευνήσει από που έμαθε αυτό το μοτίβο και σε τι το εξυπηρετεί ακόμα και σήμερα. Με τη βοήθεια ίσως και της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας μπορεί να σπάσει αυτό τον φαύλο κύκλο. Ο στόχος είναι ένα καταπιεσμένο άτομο να ξαναβρεί τη φωνή του. Να διεκδικεί τα κεκτημένα του και να αποβάλλει κάθε περιοριστική συμπεριφορά που το κρατάει πίσω. Πολλές είναι οι φορές που πίσω από το στερεότυπο της καλής κοπέλας υπάρχει η ντροπή και η κοινωνική κριτική ενάντια στις γυναίκες. Αυτή είναι η στιγμή να σκεφτούμε ότι η σκληρή κριτική εξυπηρετεί μόνο συμφέροντα άλλων και ποτέ το καλό του ίδιου του ατόμου που έχει την ανάγκη να αισθανθεί αποδοχή και ελευθερία.
