Το παρόν άρθρο

Το παρόν άρθρο με τίτλο Νωτιαία μυϊκή ατροφία με προοδευτική μυοκλονική επιληψία θα παρουσιάσει τα ευρήματα μίας πρόσφατης έρευνας των Cuinat και συνεργατών (2025). Η νωτιαία μυϊκή ατροφία με προοδευτική μυοκλονική επιληψία λόγω ανεπάρκειας όξινης κεραμιδάσης είναι μια σπάνια διαταραχή, αλληλόμορφη με τη νόσο Farber, που προκύπτει από παραλλαγές του γονιδίου ASAH1. Η νωτιαία μυϊκή ατροφία είναι ένα γενετικό μονογονιδιακό νόσημα που κληρονομείται με αυτοσωματικό υπολειπόμενο τρόπο, δηλαδή για να εκδηλωθεί η νόσος θα πρέπει το παιδί να κληρονομήσει και από τους δύο γονείς το μεταλλαγμένο γονίδιο. Οι ασθενείς εμφανίζουν στην πρώιμη παιδική ηλικία μυϊκή αδυναμία λόγω εκφύλισης του πρόσθιου κέρατος και/ή προοδευτική μυοκλονική επιληψία η οποία είναι ανθεκτική στα αντιεπιληπτικά φάρμακα. Ο θάνατος συνήθως προκύπτει από αναπνευστικές επιπλοκές ή από την επιληπτική κατάσταση κατά την εφηβεία. 

Η συχνότητα της νόσου στη λευκή φυλή είναι περίπου 1:8000 και περίπου 1 στα 54 άτομα του γενικού πληθυσμού, είναι φορέας της νόσου.

Στην Ελλάδα, η νωτιαία μυϊκή ατροφία αποτελεί το τρίτο πιο συχνό γενετικό νόσημα μετά τη μεσογειακή αναιμία και την ινοκυστική ίνωση. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου 8 παιδιά με τη νόσο.

Τί είναι τα κεραμίδια και με ποιες νόσους συνδέονται;

Τα κεραμίδια τα οποία αποτελούνται από ένα λιπαρό οξύ συνδεδεμένο με μια σφιγγοειδή βάση, έχουν ουσιαστικούς ρόλους στη σηματοδότηση των κυττάρων. Η όξινη κεραμιδάση είναι μια διαλυτή λυσοσωμική υδρολάση η οποία κωδικοποιείται από το γονίδιο ASAH1. Καταλύει την αποικοδόμηση των κεραμιδίων σε λιπαρά οξέα και σε σφιγγοσίνη μέσα στο λυσόσωμα. Οι διαλληλικές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ASAH1 προκαλούν 2 σπάνιες ασθένειες λυσοσωμικής αποθήκευσης με συσσώρευση κεραμιδίου: τη νόσο Farber και τη νωτιαία μυϊκή ατροφία με προοδευτική μυοκλονική επιληψία.

Advertisements

Η νόσος Farber είναι μια πρώιμη φλεγμονώδης λιποκοκκιωματώδης διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από μια κλινική τριάδα αρθρίτιδας, υποδόριων όζων και βραχνάδας στα πρώτα χρόνια της ζωής, που επιδεινώνεται γρήγορα με την εκδήλωση πολυοργανικής ανεπάρκειας. Στη νωτιαία μυϊκή ατροφία με προοδευτική μυοκλονική επιληψία, τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν στην παιδική ηλικία με προοδευτική αδυναμία και/ή επιληπτικές κρίσεις (μυόκλωνοι, ατονικές πτώσεις) που γίνονται γρήγορα ανθεκτικά στα φάρμακα. Ο θάνατος εμφανίζεται στην εφηβεία, λόγω της επιληπτικής κατάστασης και των αναπνευστικών επιπλοκών. Μέχρι σήμερα, 35 ασθενείς από 29 οικογένειες αναφέρθηκαν με κλασική νωτιαία μυϊκή ατροφία με προοδευτική μυοκλονική επιληψία, επιβεβαιωμένη από μοριακή διάγνωση. Η υποδόρια και πολυοργανική ανεπάρκεια είναι εμφανής στη νόσο Farber, ενώ η νωτιαία μυϊκή ατροφία με προοδευτική μυοκλονική επιληψία χαρακτηρίζεται από προσβολή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.

Η έρευνα

Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της νωτιαίας μυϊκής ατροφίας με προοδευτική μυοκλονική επιληψία, αξιολογήθηκαν οι βαθμολογίες κινητικής λειτουργικότητας για επτά συμμετέχοντες και η ποσοτικοποίηση του C26-κεραμιδίου σε ξηρές κηλίδες αίματος πραγματοποιήθηκε για 4 συμμετέχοντες. Πραγματοποιήθηκε επίσης σε 2 ασθενείς μια δοκιμασία σε κύτταρα η οποία μετρούσε τον ρυθμό αποικοδόμησης των κεραμιδίων σε ζωντανούς ινοβλάστες δέρματος.

Αποτελέσματα

• Δώδεκα χρόνια μετά τον μοριακό χαρακτηρισμό της νωτιαίας μυϊκής ατροφίας με προοδευτική μυοκλονική επιληψία, οι ερευνητές παρουσιάζουν το λεπτομερές ιστορικό 9 ασθενών από 5 διαφορετικές οικογένειες με 4 νέες παραλλαγές του γονιδίου ASAH1.
• Η προοπτική παρακολούθησης για τέσσερις από αυτές τις παραλλαγές επιτρέπει στους ερευνητές να αξιολογήσουν τη συνάφεια των βαθμολογιών κινητικής λειτουργικότητας και του γονιδίου C26-κεραμιδίου σε ξηρές κηλίδες αίματος, ως βιοδείκτη.
• Επιπλέον, ένας προσδιορισμός εντός κυττάρων θα μπορούσε να παρέχει ένα πιο αξιόπιστο επίπεδο της δραστικότητας της υπολειμματικής κεραμιδάσης.
• Στην παρακάτω εικόνα 1 φαίνονται, αριστερά, οι βαθμολογίες αδρής κινητικότητας κυμαίνονται από το 0 έως το 6.
  • Επίπεδο 0: περπάτημα χωρίς υποστήριξη, με κανονική απόδοση.
  • Επίπεδο 1: περπάτημα χωρίς υποστήριξη, με μειωμένη απόδοση.
  • Επίπεδο 2: περπάτημα με υποστήριξη.
  • Επίπεδο 3: περπάτημα με ή χωρίς υποστήριξη δεν είναι δυνατό, αλλά το να κάθεται χωρίς υποστήριξη και να κινείται, όπως το να έρπεται, είναι δυνατό.
  • Επίπεδο 4: να κάθεται χωρίς υποστήριξη, δεν είναι δυνατό, αλλά είναι δυνατή η κίνηση, όπως το να έρπεται.
  • Επίπεδο 5: δεν υπάρχει κίνηση ή δεν κάθεται χωρίς υποστήριξη, αλλά είναι δυνατός ο έλεγχος του κεφαλιού.
  • Επίπεδο 6: απώλεια οποιασδήποτε κίνησης, ελέγχου κεφαλιού και κορμού.
• Το πρώτο κυκλικό σημείο στην εικόνα 1 (πράσινο χρώμα) αντιστοιχεί στην ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων.
• Δεξιά στην εικόνα 1, φαίνεται το συνολικό σκορ από τη μέτρηση της κινητικής λειτουργικότητας το οποίο μειώνεται από το 100% στο 0% με την εξέλιξη της κινητικής αναπηρίας.

Συζήτηση

Δεδομένης της σπανιότητας της νωτιαίας μυϊκής ατροφίας με προοδευτική μυοκλονική επιληψία λόγω ανεπάρκειας της όξινης κεραμιδάσης και της τρέχουσας έλλειψης ενός αξιόπιστου βιοδείκτη για την παρακολούθηση αυτών των ασθενών, η έρευνα των Cuinat και συνεργατών (2025) μπορεί να χρησιμεύσει ως αναδρομική ομάδα ελέγχου για μελλοντικές θεραπευτικές δοκιμές.

Βιβλιογραφία

Cuinat, S., Rollier, P., Grand, K., Sanchez-Lara, P. A., Allen-Sharpley, M., Levade, T., κ.ά. (2025). Acid Ceramidase Deficiency. New Insights on SMA-PME Natural History, Biomarkers, and In Cell Enzyme Activity Assay. Neurology Genetics, 11(2). https://doi.org/10.1212/NXG.0000000000200243