Οι ΗΠΑ δια χειρός Joe Biden επιστρέφουν στη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή

Δείγμα των προθέσεων του νέου προέδρου για άμεση αλλαγή κατεύθυνσης, αποτελεί η επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, η οποία υπεγράφη από τον Joe Biden, λίγες μόλις ώρες μετά την ορκωμοσία του στο Καπιτώλιο. Ο πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Donald Trump, είχε ενημερώσει τα Ηνωμένα Έθνη για την πρόθεσή του να αποσύρει την Washington από τη συμφωνία το 2019. Οι ΗΠΑ απήλθαν και τυπικά τον Νοέμβριο του 2020 από αυτήν, προκαλώντας πλήθος αντιδράσεων από τις ηγεσίες των περισσότερων εκ των 194 χωρών που συνυπέγραψαν τη συμφωνία μαζί με τις ΗΠΑ. Φυσικά αυτή η απόφαση είχε προκαλέσει και το μένος των περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά και των απλών, ευαισθητοποιημένων πολιτών. Οι ΗΠΑ αποτελόυν έναν από τους μεγαλύτερους ρυπαντές και μια παγκόσμια υπερδύναμη, οι αποφάσεις της οποίας επηρεάζουν άμεσα τους στόχους της ίδιας της Συμφωνίας αλλά και τη στάση άλλων χωρών στο εγγύς μέλλον.

Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστούν τα βασικά σημεία και οι στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων. Επιπλέον, θα γίνει μια σύντομη και απλή περιγραφή των αιτιών που έχουν οδηγήσει στην αλλαγή του κλίματος του πλανήτη μας.

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (greenhouse effect) αναφέρθηκε πρώτη φορά από τον Joseph Fourier το 1824 και η λειτουργία του είναι η εξής: Ορισμένα αέρια της ατμόσφαιρας έχουν την ιδιότητα να επιτρέπουν τη διεύλευση της ηλιακής ακτινοβολίας προς την επιφάνεια της Γης. Ταυτόχρονα, μπορούν να απορροφούν και να ανακλούν πίσω στο έδαφος σημαντικό ποσοστό της υπέρυθρης ακτινοβολίας που εκπέμπει η ίδια η Γη (βλ. Σχήμα 1).

Ως αποτέλεσμα του φαινομένου είναι η θέρμανση των παρεδάφιων περιοχών και η επικράτηση, εν τέλη, σχετικά υψηλών επιπέδων θερμοκρασίας στην επιφάνεια του πλανήτη. Εν πολλοίς, τα εν λόγω αέρια λειτουργούν με έναν τρόπο ακριβώς ανάλογο με αυτόν που λειτουργεί η διαφανής πλαστική επένδυση των θερμοκηπίων, εξού και το όνομα του φαινομένου. Χωρίς αυτόν τον μηχανισμό, η θερμοκρασία της Γης θα ήταν κατά περίπου 35^οC χαμηλότερη, δηλαδή -20^οC αντί για +15^οC που είναι σήμερα, και η ύπαρξη ζωής θα ήταν αδύνατη, τουλάχιστον στη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα!

Θα το επαναλάβουμε για να γίνει κατανοητό από όλους. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου αυτό καθ’ εαυτό, δεν είναι επιβλαβές! Εξάλλου υφίστατο από ανέκαθεν. Αντίθετα, είναι ουσιώδες και απαραίτητο για την ύπαρξη, τη διατήρηση και την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη όπως την ξέρουμε. Είναι η ενίσχυση του φαινομένου, και μάλιστα με ραγδαίους ρυθμούς, ως αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που απειλεί τον πλανήτη μας με κλιματικές αλλαγές, που μπορούν να αποβούν καταστροφικές για την επιβίωση των ζωντανών οργανισμών.

Πως όμως οδηγηθήκαμε στην ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου; Πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση, το κλίμα ρυθμιζόταν φυσιολογικά αφού δεν υπήρχαν βίαιες εξωγενείς παρεμβάσεις. Στην μετά-βιομηχανική όμως εποχή, λόγω της αλόγιστης καύσης ορυκτών καυσίμων (λιγνίτης, κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και των αέριων προϊόντων που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από την καύση αυτών, αλλά και της παράλληλης αποδάσωσης, παρατηρήθηκε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Τα κυριότερα αυτά αέρια είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), το μεθάνιο (CH₄), οι χλωροφθοράνθρακες (CFCs), το υποξείδιο του αζώτου (N₂O), το όζον (Ο₃) και άλλα.

Σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε σήμερα; Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση η υπερθέρμανση να ξεπεράσει τους 2^οC, συγκριτικά με την προβιομηχανική εποχή. Σήμερα η αύξηση της πλανητικής θερμοκρασίας είναι περίπου στους 0,8^οC υψηλότερη, συγκριτικά πάντα με την προ-βιομηχανική εποχή.

Ποια θα είναι τα επακόλουθα μιας τέτοιας εξέλιξης; Πρώτο και βασικό η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 έως 6^οC, μια αύξηση δίχως προηγούμενο εδώ και 125.000 χρόνια. Τήξη των αρκτικών ζωνών, άνοδος της στάθμης των θαλασσών κατά 0,5-1,5m, διατάραξη του κύκλου βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων, πολλαπλασιασμός των ακραίων καιρικών φαινομένων, κλπ.

Το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα, είναι ο μεγάλος χρόνος ζωής των αερίων αυτών στην ατμόσφαιρα και ο χρόνος αντίδρασης του συστήματος ατμόσφαιρα-Γη. Δηλαδή αν με κάποιο μαγικό τρόπο σταματούσαμε σήμερα όλες τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η πλανητική θερμοκρασία θα συνέχιζε να ανέβαινε για περίπου 20 χρόνια εξαιτίας των εκπομπών που έχουμε εκλύσει τις τελευταίες δεκαετίες.

Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ

Στο σημείο αυτό φτάνουμε στη Συμφωνία των Παρισίων, μια συμφωνία παραπάνω από αναγκαία για την επιβίωση του πλανήτη.

Τα κύρια στοιχεία της είναι τα εξής:

• Μακροπρόθεσμος στόχος: οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να συγκρατήσουν την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από τους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και να συνεχίσουν τις προσπάθειες να την περιορίσουν στον 1,5°C.
• Συμβολή: πριν και κατά τη διάσκεψη των Παρισίων, οι χώρες υπέβαλαν ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια δράσης για το κλίμα με στόχο τη μείωση των εκπομπών τους.
• Φιλοδοξία: οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να γνωστοποιούν ανά πενταετία τα σχέδια δράσης τους, με κάθε σχέδιο να θέτει πιο φιλόδοξους στόχους.
• Διαφάνεια: οι χώρες συμφώνησαν να γνωστοποιούν μεταξύ τους και στο κοινό την πρόοδό τους προς την επίτευξη των στόχων τους, με σκοπό την εξασφάλιση διαφάνειας και εποπτείας.
• Αλληλεγγύη: η ΕΕ και άλλες ανεπτυγμένες χώρες θα εξακολουθήσουν να παρέχουν χρηματοδότηση για το κλίμα προκειμένου να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες τόσο να μειώσουν τις εκπομπές όσο και να θωρακιστούν έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Η συμφωνία των Παρισίων άρχισε να ισχύει στις 4 Νοεμβρίου 2016, αφού εκπληρώθηκε η σχετική προϋπόθεση της επικύρωσης από 55 τουλάχιστον χώρες που να αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 55% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τη συμφωνία έχουν επικυρώσει όλες οι χώρες της ΕΕ.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της παραμένουν ο μεγαλύτερος χορηγός δημόσιας χρηματοδότησης για το κλίμα παγκοσμίως. Οι συνολικές τους συνεισφορές, ύψους 23,2 δισ. € για το 2019, διοχετεύτηκαν επιτυχώς υπέρ του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και πρωτοβουλιών προσαρμογής στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τον Δεκέμβριο του 2019, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τον στόχο να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις των Παρισίων.

Τον Δεκέμβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τάχθηκε υπέρ ενός νέου δεσμευτικού ενωσιακού στόχου για καθαρή εσωτερική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Πρόκειται για αύξηση 15 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με τον στόχο για το 2030 ο οποίος είχε συμφωνηθεί το 2014. Η ΕΕ έχει ήδη προχωρήσει πέρα από ό,τι προέβλεπαν οι στόχοι της για το κλίμα και έχει μειώσει τις εκπομπές κατά 23 % σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Γίνεται εύκολα κατανοητό πόσο σημαντική είναι η επανένταξη και η συνεισφορά των ΗΠΑ στη Συμφωνία των Παρισίων. «Θα δώσουμε μάχη εναντίον της κλιματικής αλλαγής όπως ποτέ μέχρι τώρα», υποσχέθηκε ο πρόεδρος Biden υπογράφοντας το κείμενο. Η τεχνολογία και οι γνώσεις του ανθρώπου είναι ικανές να παρέμβουν δραστικά στην παρεμπόδιση της ενίσχυσης του φαινομένου του θερμοκηπίου, αρκει να υπάρξει μαζική συνειδητοποίηση και  συγχρονισμένες προσπάθειες.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

Διαδίκτυο

1. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο – Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανακτήθηκε από https://www.consilium.europa.eu/el/, τελευταία επίσκεψη 23/01/2021
2. Scientific American, ανακτήθηκε από https://www.scientificamerican.com/, τελευταία επίσκεψη 23/01/2021
3. Η Καθημερινή, ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/, τελευταία επίσκεψη 23/01/2021
4. Institute for Climate Economics, ανακτήθηκε από https://www.i4ce.org/, τελευταία επίσκεψη 23/01/2021
5. Wikimedia Commons, ανακτήθηκε από https://commons.wikimedia.org/, τελευταία επίσκεψη 23/01/2021
6. University of Exeter, ανακτήθηκε από https://www.exeter.ac.uk/, τελευταία επίσκεψη 23/01/2021

Βιβλιογραφία

1. Γεντεκάκης Ι., Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Επιπτώσεις, έλεγχος και εναλλακτικές τεχνολογίες, Πολυτεχνείο Κρήτης, Χανιά, 2010, Εκδόσεις Κλειδάριθμος