Τυφώνες: Τι είναι και πώς δημιουργούνται;

Όλοι μας στο παρελθόν έχουμε δει ή έχουμε ακούσει στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο για τους καταστροφικούς τυφώνες. Κατά κύριο λόγο στην Αμερική και στην Ασία που παρασύρουν τα πάντα στο πέρασμά τους και αφήνουν πίσω τους εκατοντάδες νεκρούς και ανυπολόγιστες καταστροφές. Έχετε όμως αναρωτηθεί ποτέ τι είναι και πώς δημιουργούνται οι τυφώνες αυτοί; Στο παρόν άρθρο, θα κάνουμε μια προσπάθεια να αναλύσουμε με έναν απλοϊκό τρόπο τα ακραία αυτά καιρικά φαινόμενα.

Ανάλυση: Οι τυφώνες

Οι τυφώνες είναι συστήματα καταιγίδων περιστρεφόμενα γύρω από ένα βαρομετρικό χαμηλό (κέντρο χαμηλών πιέσεων), που παράγουν ισχυρούς ανέμους και δυνατές βροχές. Για να είμαστε ακριβείς, ένα τέτοιο σύστημα καλείται Τροπικός Κυκλώνας εάν η ταχύτητα των ανέμων του είναι μεταξύ 34 και 63 κόμβων (περίπου 63-117 χιλιόμετρα ανά ώρα ή 8-11 μποφόρ). Κατηγοριοποιείται ως τυφώνας μόνο όταν η ταχύτητα των ανέμων του ξεπεράσει τους 63 κόμβους, δηλαδή τα 12 μποφόρ. Ένας τυφώνας έχει κατά μέσο όρο περίπου 800 km πλάτος και 16 km ύψος και ταξιδεύει με μια τυπική ταχύτητα 17 κόμβων (32 km/h).

Στην Αμερική είναι γνωστοί με το όνομα Hurricanes. Στον Δυτικό Ειρηνικό και στην Άπω Ανατολή είναι γνωστοί σαν Typhoons, ενώ στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού απλά ως Cyclones (Κυκλώνες). Οι περιοχές που συνήθως εμφανίζονται οι Τυφώνες είναι αυτές που εμφανίζονται στο παρακάτω σχήμα (Σχήμα 1). Είναι χαρακτηριστικό πως όλες οι περιοχές είναι γύρω από τον Ισημερινό και αυτό μόνο τυχαίο δεν είναι, όπως θα δούμε στην συνέχεια.

Οι βασικές προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί ένας τυφώνας είναι οι εξής:

• Η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας πρέπει να είναι τουλάχιστον 26,5^ο C για τα πρώτα 50 m βάθος έτσι ώστε να καταστεί η υπερκείμενη ατμόσφαιρα αρκετά ασταθής για να μπορέσει να συγκρατήσει θερμότητα που μεταφέρεται και καταιγίδες.
• Ραγδαία πτώση της θερμοκρασίας με το ύψος, η οποία θα οδηγήσει σε συμπύκνωση υδρατμών στον αέρα. Κάτι τέτοιο θα απελευθερώσει την ενέργεια που θα πυροδοτήσει τον τυφώνα.
• Υψηλά επίπεδα υδρατμών στην ατμόσφαιρα, ειδικά από την Κατώτερη έως τη Μέση Τροπόσφαιρα (τα πρώτα 6 km στην ατμόσφαιρα). Εκεί περιέχεται η απαραίτητη υγρασία που τροφοδοτεί την καταιγίδα.
• Ασθενείς ανέμους. Οι ισχυροί άνεμου μπορούν να διαταράξουν και να διαλύσουν εν τέλη την κυκλοφορία της καταιγίδας.
• Οι τυφώνες σχηματίζονται σε γεωγραφικό πλάτος 6 – 10^ο C μακριά από τον Ισημερινό. Επιτρέποντας, έτσι, στη δύναμη Coriolis (φαινόμενη δύναμη που οφείλεται στην περιφορά της Γης) να εκτρέψει τους ανέμους που πνέουν προς το κέντρο του κυκλώνα (κέντρο χαμηλών πιέσεων) και άρα να δημιουργηθεί η κυκλοφορία του τυφώνα.
  

Δομή του τυφώνα 

Στο κέντρο του τυφώνα βρίσκεται μια περιοχή κατερχόμενου αέρα που ονομάζεται μάτι του κυκλώνα. Το μάτι είναι μια περιοχή, περίπου κυκλική, διαμέτρου 30-65 km. Περιβάλλεται από το τοίχωμα του ματιού, ένα ‘δακτυλίδι’ από πανύψηλες καταιγίδες, εκεί που εμφανίζονται οι πιο σοβαρές καιρικές συνθήκες. Στους ισχυρούς τυφώνες, το μάτι χαρακτηρίζεται από ασθενείς ανέμους και καθαρό ουρανό. Στους ασθενέστερους τυφώνες το μάτι είναι λιγότερο ευδιάκριτο και μπορεί να καλύπτεται από από μια περιοχή με πυκνά σύννεφα.

Advertisements

Η χαμηλότερη βαρομετρική πίεση του κυκλώνα εμφανίζεται στο μάτι και μπορεί να είναι έως και 15% χαμηλότερη από την πίεση έξω από την καταιγίδα. Το σύστημα των καταιγίδων σχηματίζει διαδοχικές ομόκεντρες κυκλικές ζώνες, γύρω από το μάτι, με έντονη βροχόπτωση και ισχυρούς ανέμους, που ολοένα και φθίνουν, όσο προχωράμε προς τα έξω. Οι ζώνες αυτές είναι γνωστές και ως ζώνες βροχής.

Τροχιά του τυφώνα 

Αρχικά, οι τυφώνες κινούνται πολύ αργά απομακρυνόμενοι από τον Ισημερινό. Επηρεαζόμενοι από τους επικρατούντες ανατολικούς ανέμους, αποκτούν καμπύλη τροχιά συνήθως προς τα δυτικά και βορειοδυτικά στο βόρειο ημισφαίριο και δυτικά ή νοτιοδυτικά στο νότιο ημισφαίριο. Έτσι, περνούν από τα υποτροπικά πλάτη στα μέσα πλάτη. Εκεί, ως γνωστόν, επικρατούν οι δυτικοί ανέμου και αποκτούν έτσι περισσότερο καμπύλη τροχιά με κατεύθυνση προς ανατολικά ή βορειοανατολικά για το βόρειο ημισφαίριο. Το σημείο όπου οι τυφώνες αλλάζουν κατεύθυνση ονομάζεται σημείο καμπής.

Διάλυση του τυφώνα 

Η ένταση των τυφώνων ελαττώνεται προοδευτικά όσο αυτοί κινούνται σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη και, μάλιστα, όταν περάσουν το σημείο καμπής τους. Η ελάττωση της έντασής τους είναι πολύ μεγαλύτερη όταν οι κυκλώνες εισβάλουν από τη θάλασσα στη στεριά. Αυτό συμβαίνει γιατί, αφενός, χάνουν συνεχώς κινητική ενέργεια εξαιτίας της τριβής με το έδαφος και, αφετέρου, γιατί απουσιάζει η τροφοδοσία τους σε υδρατμούς. Η αστάθεια της ατμόσφαιρας, μόνη, δε μπορεί να τους συντηρήσει. Για το λόγο αυτό, οι κυκλώνες εξασθενούν γρήγορα και διαλύονται μετά την εισβολή τους πάνω από την ξηρά, αφού προκαλέσουν τεράστιες καταστροφές.

Οι μεγαλύτερες και ανυπολόγιστες ζημιές που προκαλούν στο πέρασμά τους οι τυφώνες δεν οφείλονται τόσο στους ισχυρούς ανέμους και τις δυνατές καταιγίδες τους, όσο στις πλημμύρες που συνοδεύουν πάντα το πέρασμά τους.

Οι μετεωρολογικές υπηρεσίες κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση της τροχιάς των τροπικών κυκλώνων. Έτσι, με την έγκαιρη προειδοποίηση των κατοίκων των περιοχών που πρόκειται να περάσει, να μειώνονται όσο το δυνατόν το θύματα και οι δυσάρεστες καταστάσεις.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

• The Weather Club – Royal Meteorological Society theweatherclub.org.uk
• Μακρογιάννης Τ.Ι., Σαχσαμάνογλου Χ.Σ., Μαθήματα Γενικής Μετεωρολογίας, Θεσσαλονίκη, 2004, Εκδόσεις ΧΑΡΙΣ