Έρωτας. Όλοι μας τον έχουμε βιώσει, λιγότερο ή περισσότερο, συχνότερα ή σπανιότερα, με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, μα με έναν κοινό παρανομαστή: τις επιδράσεις του στον οργανισμό μας. Το γνωστό καρδιοχτύπι, το σφίξιμο στο στομάχι, την ασύγκριτη ευφορία, την αγωνία και τα ευχάριστα ή δυσάρεστα ξενύχτια. Τι ακριβώς κρύβεται πίσω από όλα αυτά; Και για τι άλλο ευθύνεται αυτός ο ύπουλος φτερωτός τοξοβόλος;
Ευφορία λοιπόν. Πρόκειται για την ίδια ευφορία που προκαλούν οι ναρκωτικές ουσίες. Ο έρωτας μοιάζει ιδιαίτερα με την αίσθηση του εθισμού σε ναρκωτικά, προκαλώντας την έκκριση ορμονών όπως η ντοπαμίνη, η οκυτωκίνη, η αδρεναλίνη και η βαζοπρεσσίνη. Όπως και ο εθισμός στα ναρκωτικά, έτσι και ο αντίστοιχος του έρωτα εντείνεται όσο περισσότερο χρόνο περνούν μαζί δύο άνθρωποι.
Πιο συγκεκριμένα, μελέτες βασισμένες στη λειτουργική μαγνητική τομογραφία δείχνουν πως ο έντονος έρωτας καταλαμβάνει περιοχές του εγκεφάλου πλούσιες σε ντοπαμίνη, οι οποίες ενεργοποιούνται κατά τον εθισμό σε ναρκωτικά ή κατά τη συμπεριφορική εξάρτηση. Λόγω της κοινής μεσοµεταιχµιακής οδού (εμπλέκεται στο κύκλωμα ανταμοιβής: κινητοποίηση και συμπεριφορά) με ποικιλία εξαρτησιογόνων ουσιών, ο έρωτας μπορεί να επηρεάσει την απόκριση σε τέτοιου είδους εθισμούς. Πράγματι, μία μελέτη σε καπνιστές που απείχαν μία νύχτα από το κάπνισμα έδειξε πως τα έντονα συναισθήματα του έρωτα μετρίασαν τη σχετιζόμενη με το έναυσμα επανέναρξης του καπνίσματος εγκεφαλική δραστηριότητα.
Ερωτευόμαστε αναμφίβολα με το μυαλό, ασχέτως λογοτεχνικών και ρομαντικών ισχυρισμών. Τι γίνεται όμως με την καρδιά και τον χτύπο της; Το έντονο καρδιοχτύπι, η ταχυπαλμία, συνοδεύεται από την εφίδρωση των παλαμών, ως αποτέλεσμα της διέγερσης της αδρεναλίνης και της νορεπινεφρίνης στη σκέψη και μόνο της συνάντησης με το άτομο που αποτελεί την πηγή του πόθου. Όταν πια το εν λόγω άτομο βρεθεί στο οπτικό πεδίο, οι κόρες των οφθαλμών διαστέλλονται συνεπεία διέγερσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Μια και το ζήτημα του έρωτα δεν αφήνει στο απυρόβλητο τα μάτια, αξίζει να αναφερθεί ο λόγος που το θύμα του φτερωτού τοξοβόλου αδυνατεί να στρέψει το βλέμμα του μακριά από το πρόσωπο του πόθου του. Η βαθιά αυτή επιθυμία πηγάζει από τη δράση της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η χρήση κοκαΐνης διεγείρει την προαναφερθείσα απόκριση επιθυμίας/ανταμοιβής που σχετίζεται με την έντονη απόλαυση. Το ίδιο, λοιπόν, κάνει κι ο έρωτας.
Και ο «πόλεμος» των ορμονών συνεχίζεται. Για την ακρίβεια διαρκεί ένα με δύο χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η κορτιζόλη (θεωρείται η κατεξοχήν ορμόνη του στρες) αυξάνεται τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες. Αυτή η αύξηση μπορεί να έχει ως συνέπεια την απώλεια της όρεξης και μία δυσάρεστη αίσθηση που οφείλονται στη σύσπαση των αγγείων του στομάχου υπό τη δράση της κορτιζόλης. Αντίθετα, η τεστοστερόνη μειώνεται στους άντρες και αυξάνεται στις γυναίκες. Θύμα αυτού του «ορμονικού πολέμου» καθίσταται πολλές φορές η αυτοσυγκέντρωση στην καθημερινότητα, ενώ διαταράσσεται και ο ύπνος, κυρίως λόγω της ευφορίας που αυξάνει τη ζωτικότητα.
Τι συμβαίνει με τα επίπεδα της σεροτονίνης; Ο Dr Donatella Marazziti, ψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, μελέτησε είκοσι ζευγάρια που ήταν ερωτευμένα για λιγότερο από έξι μήνες, θέλοντας να διαπιστώσει αν οι μηχανισμοί του εγκεφάλου που τα έκαναν να σκέφτονται διαρκώς τον εραστή τους είχαν σχέση με τους μηχανισμούς του εγκεφάλου σε μία κατάσταση ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Με την ανάλυση των δειγμάτων αίματος από τα ζευγάρια, ο Dr Marazitti ανακάλυψε ότι τα επίπεδα της σεροτονίνης των ζευγαριών ήταν ισοδύναμα με τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης που συναντώνται σε ασθενείς με ψυχαναγκαστική και καταναγκαστική διαταραχή.
Από την άλλη πλευρά, τα «βέλη» φαίνεται να στοχεύουν και τον χρόνιο πόνο, ο οποίος, σύμφωνα με μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Stanford University, υφίεται χάρη στον έρωτα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως ο έρωτας διεγείρει την ίδια περιοχή του εγκεφάλου που διεγείρουν και τα αναλγητικά φάρμακα. Επίσης, ένας ερωτευμένος αρχίζει να εστιάζει την προσοχή του σε μακροπρόθεσμα πλάνα, αλλάζοντας τον τρόπο που επεξεργάζεται τα δεδομένα και υιοθετώντας ενδεχομένως μία ολιστική θεώρηση των πραγμάτων. Όλη αυτή η διεργασία φαίνεται να τονώνει τη δημιουργικότητα.
Έρωτας ή πόλεμος, βέλη, καρδιές, ορμόνες και νευρικές οδοί, όλα καταλήγουν σε μία διαπίστωση. Ο έρωτας, απαραίτητη κατάσταση για τη διαιώνιση του είδους, δε θα πάψει ποτέ να απασχολεί επιστήμονες, λογοτέχνες, μουσικούς, σκηνοθέτες, την ανθρωπότητα ολόκληρη.
