Η επίδραση της διατροφής στην οστεοπόρωση

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Ορίζεται ως η σκελετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μειωμένη οστική αντοχή που προδιαθέτει ένα άτομο με κατάγματα. Τις περισσότερες φορές η οστεοπόρωση συμβαίνει στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Πιθανότατα, μπορεί να εκδηλωθεί και στους πιο ηλικιωμένους άνδρες. Μπορεί να συμβεί σε ασθενείς με μακρόχρονη θεραπεία με κορτικοστεροειδή και σε αυτούς που υφίστανται για μεγάλο χρονικό διάστημα κατάκλιση.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι, οι ενεργοί άνθρωποι που ασχολούνται με κάποια δραστηριότητα όπως για παράδειγμα αργό τρέξιμο, πεζοπορία, άρση βαρών ή η ανάβαση σκαλιών μπορεί να αναπτύξουν οστεοπόρωση αλλά με πιο αργό ρυθμό.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ:

• Γυναικείο φύλο

• Προεμμηνοπαυσιακή ανεπάρκεια οιστρογόνων

• Πρόωρη εμμηνόπαυση

• Χαμηλό σωματικό βάρος σε σχέση με το ύψος

• Γήρας

• Κάπνισμα

• Καφεΐνη

• Οινόπνευμα

• Δίαιτα χαμηλή σε ασβέστιο

• Δίαιτα υψηλή σε πρωτεΐνες

• Καθιστική ζωή

• Λευκή ή Ασιατική φυλή

• Φάρμακα όπως κορτικοστεροειδή, θυροξίνη, ηπαρίνη

• Άλλα νοσήματα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Η έλλειψη της διαιτητικής πρόσληψης ασβεστίου και η παρέμβαση στον φυσιολογικό μεταβολισμό του ασβεστίου από παθήσεις όπως η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η περίσσεια κορτικοστεροειδών, ο υπερθυρεοειδισμός, η ανεπάρκεια βιταμίνης D και διάφορες παθήσεις του οστού μπορεί να συμβάλλουν στην δημιουργία  της οστεοπόρωσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι διατροφικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κορυφαία οστική μάζα, την απώλεια οστού με την ηλικία και την μυϊκή δύναμη είναι τα εξής: Ασβέστιο, βιταμίνη D, C, K, Α,  φώσφορος, πρωτεΐνες,  μαγνήσιο, νάτριο, φθόριο. Επίσης σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο έχει η κατάχρηση οινοπνεύματος, καφέ και τσαγιού.

Ασβέστιο: Μπορεί να προσληφθεί είτε από τρόφιμα που το περιέχουν ως φυσικό συστατικό είτε από εμπλουτισμένα τρόφιμα και ροφήματα. Αρχικά κύριες πηγές είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά. Ωστόσο, υπάρχει και σε φυτικές πηγές όπως το σπανάκι, μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, ξερά φασόλια, σπόροι σησαμιού, αμύγδαλα, χυμός εσπεριδοειδών εμπλουτισμένος.

Βιταμίνη D: Η βιταμίνη D₂  προέρχεται από φυτικές πηγές. Ενώ η βιταμίνη D₃ δημιουργείται με την δράση υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα (Food and Nutrition Board). Για την ακρίβεια η  βιταμίνη D, μετατρέπεται σε ενεργό μορφή και διεγείρει την εντερική απορρόφηση του ασβεστίου. Καταρχάς οι διαιτητικές πηγές είναι τα λιπαρά ψάρια, το βούτυρο και ο κρόκος αυγού. Επίσης σε περίπτωση έλλειψης μπορεί να χορηγηθεί συμπλήρωμα αλλά βέβαια να μην χορηγείται σε υπερβολικές ποσότητες, γιατί τότε μπορεί να εμφανιστούν τοξικές επιδράσεις.

Βιταμίνη C: Είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την επισκευή των ιστών σε ολόκληρο το σώμα. Πιο συγκεκριμένα, συμβάλλει στην επούλωση πληγών, συντήρηση χόνδρων, οστών και δοντιών. Για παράδειγμα υπάρχει στις πράσινες πιπεριές, εσπεριδοειδή, φράουλες, ντομάτες, μπρόκολο, φυλλώδη πράσινα λαχανικά, πατάτες.

Βιταμίνη Κ: Είναι σημαντική γιατί περιέχει μια πρωτεΐνη που συμμετέχει στην διαδικασία επιμετάλλωσης του οστού. Αν δεν υπάρχει τότε δεν μπορεί να ενσωματωθεί στην οστική θεμέλια ουσία. Οι κυριότερες πηγές της είναι: τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το κουνουπίδι, το ελαιόλαδο και το συκώτι.

Βιταμίνη Α: Πιο συγκεκριμένα συμβάλλει στην διατήρηση υγιών δοντιών, σκελετικών και μαλακών ιστών, βλεννογόνων και δέρματος. Οι πηγές που υπάρχει είναι τα αυγά, κρέας, γάλα, τυρί, κρέμα γάλακτος, συκώτι, μπακαλιάρο.

Φώσφορος: Πρέπει να υπάρχει στην διατροφή τόσο για την επιμετάλλωση όσο και για την διατήρηση του σκελετού (Heaney RP et al, 2000). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κυριότερες διαιτητικές πηγές είναι τα γαλακτοκομικά, το κρέας, τα τυριά, τα όσπρια και τα ανθρακούχα αναψυκτικά.

Πρωτεΐνες: Βοηθάνε στην οικοδόμηση ισχυρότερων οστών και μυών. Ως επί το πλείστον  η φυτική πρωτεΐνη έχει θετική επίδραση στην υγεία των οστών αυξάνοντας την μυϊκή μάζα καθώς και την απορρόφηση ασβεστίου.  Όταν υπάρχει αύξηση της, αυξάνεται η νεφρική απέκκριση του ασβεστίου.  Παράλληλα, περιορισμός στην πρόσληψη της πρωτεΐνης ιδιαίτερα στην επίτευξη της κορυφαίας οστικής μάζας, μπορεί να δημιουργήσει καθυστέρηση στην ανάπτυξη.

Μαγνήσιο: Σχηματίζει μέρος των οστικών ανόργανων μετάλλων. Ακόμη οι κύριες διαιτητικές πηγές μαγνησίου είναι: τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα φιστίκια, το κρέας, το γάλα.

Νάτριο: Είναι αλήθεια ότι, επηρεάζει την απέκκριση ασβεστίου στα ούρα. Για τον λόγο αυτό, καλό είναι να γίνει  μείωση της ποσότητας του προσλαμβανόμενου νατρίου και αύξηση της ποσότητας ασβεστίου (Devine A et all, 1995)

Φθόριο: Πράγματι, συμβάλλει στην αύξηση της αντοχής της οστικής μάζας. Διεγείρει τον σχηματισμό και την διαφοροποίηση των οστεοβλαστών. Από την άλλη μεριά, σε μεγάλες ποσότητες συμβάλλει σε παραγωγή κακής ποιότητας οστού επιρρεπής σε μικροκατάγματα.

Κατάχρηση οινοπνεύματος: Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος οδηγεί σε χαμηλή οστική πυκνότητα και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. (Felson DT et all 1988). Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να συμβεί λόγω της άμεσης τοξικής επίδρασης που ασκεί στους οστεοβλάστες είτε τροποποιώντας ορμονικούς ή άλλους παράγοντες οστικού μεταβολισμού (Turner RT, 2000).  Αντίθετα μελέτες έδειξαν ότι η κατανάλωση μέτριας ποσότητας οινοπνεύματος μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και τον κίνδυνο καταγμάτων σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες (Holbrook TL and Barrett-Connor E, 1993)

Κατάχρηση καφέ και τσαγιού: Για την ακρίβεια οι συγκεκριμένες οι ουσίες προκαλούν ασβεστιουρία και συμβάλλουν στην ανάπτυξη αρνητικού ισοζυγίου ασβεστίου άρα οστεοπόρωσης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Εν κατακλείδι, η οστεοπόρωση πλήττει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Για αυτό τον λόγο η καλύτερη λύση είναι η πρόληψη της. Αυτό μπορεί να γίνει  με την επαρκή λήψη ασβεστίου ακόμα και από την παιδική και εφηβική ηλικία. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η πραγματοποίηση της άσκησης με βάρη κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη της κορυφαίας οστικής μάζας (Haapsalo H et al, 1996). Αξιοσημείωτο είναι ότι η πλήρης ακινητοποίηση οδηγεί σε απώλεια έως και 40% της οστικής μάζας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Devine A, Criddle RA, Dick IM, Kerr DA, Prince RL. A Longitudinal study of the effect of sodium and calcium intakes on regional bone density in postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1995; 62(4):740-5.

Felson DT, Kiel DP, Anderson JJ, Kannel WB. Alcohol consumption and hip fractures: the Framingham Study. Am J Epidemiol 1988;128(5):1102-10.

Food and Nutrition Board, Recommended  Dietary Allowences. DC: National Academy of sciences, 10^th Ed, Washington, 1989, pp174-184

Haapsalo H, Sievanen H, Kannus P, et al. “Dimensions and estimated mechanical characteristics of the humerus after long-term tennis loading”. J Bone Miner Res. 1996;11:864-72.

Heaney RP, Abrams S, Dawson-Hughes B et al. Peak bone mass. Osteoporos Int 2000;11(12):985-1009

Holbrook TL, Barrett-Connor E. A prospective study of alcohol consumption and bone mineral density. BMJ 1993;306(6891):1506-9

Turner RT. Skeletal response to alcohol. Alcohol Clin Exp Res 2000;24(11):1693-701