Η πολυσημία των λέξεων και η σύγχρονη ιατρική
Πολλές από τις παθήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ιατρική καθορίζουν την κοινωνική εικόνα ενός ασθενούς. Αυτό προκαλείται λόγω του στίγματος που φέρεται στον ασθενή λόγω αυτής της πάθησης. Το ζήτημα είναι πως ο όρος του στίγματος δεν χρησιμοποιείται μόνο μεταφορικά, αλλά σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται ως επιστημονικός όρος. Παρόλο που πολλές λέξεις μπορούν να εμφανίζουν πολυσημία, το στίγμα δεν είναι μια από αυτές.
Μερικά παραδείγματα είναι το στίγμα της φυματίωσης, το στίγμα της μεσογειακής αναιμίας, το στίγμα του ιού του AIDS. Χρησιμοποιώντας τον όρο στίγμα στην ιατρική ορολογία, εννοούμε ότι μια πάθηση βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο πάνω από τον ασθενή χωρίς να τον προσβάλει την συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή τον προσβάλλει παροδικά. Για παράδειγμα το στίγμα της μεσογειακής αναιμίας αναφέρεται στην κατάσταση που ένας άνθρωπος είναι φορέας της νόσου. Για την μεσογειακή αναιμία στίγμα κάποιος έχει όταν φέρει δύο γονίδια. Ένα από αυτά είναι φυσιολογικό και ένα είναι παθογόνο. Σε αυτήν την περίπτωση ο φορέας δεν εμφανίζει συμπτώματα, παρά μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις.
Το στίγμα στο παρελθόν
Στο παρόν άρθρο δεν θα περιγράψουμε τόσο την επίδραση του “στίγματος” στην ψυχική υπόσταση των ασθενών όσο στην φυσική τους. Ο επιστημονικός χαρακτηρισμός ασθενών ως στιγματισμένους από κάτι (φυματίωση, AIDS) έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση της ποιότητας υγείας τους.
Μερικά από τα παραδείγματα στιγματισμού ασθενών στην Ελλάδα είναι αυτό της λέπρας και της φυματίωσης. Τα “θεραπευτήρια” δεν επιτελούσαν τον ρόλο της θεραπείας του ασθενούς, αλλά μάλλον του εγκλεισμού τους. Στο σύγχρονο νοσοκομείο νοσημάτων θώρακα “Σωτηρία” στην Αθήνα, παλιότερα χρησιμοποιούνταν ως θεραπευτήριο της φυματίωσης. Ο εγκλεισμός των φυματικών ασθενών, προκειμένου να μειωθεί η επαφή τους με τον γενικό πληθυσμό χειρότερη έκανε στις περισσότερες περιπτώσεις την υγεία τους. Εφόσον έμεναν στον ίδιο χώρο, για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, με άλλους φυματικούς ασθενείς, η υγεία τους έμπαινε σε έναν φαύλο κύκλο. Ανάλογα και με τους ασθενείς λέπρας, οι οποίοι εκτοπίζονταν σε απομονωμένα νησιά και δεν είχαν καμία ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Το στίγμα στο σήμερα
Μπορεί όλα αυτά να μας φαίνονται πλέον μακρινά, καθώς και οι δυο αυτές νόσοι σήμερα αντιμετωπίζονται με πολύ πιο αποτελεσματικούς τρόπους. Παρόλα αυτά το στίγμα σήμερα έρχεται και χτυπάει άλλες ομάδες ασθενών, όπως για παράδειγμα τους HIV+ και τους ψυχικά ασθενείς. Στους μεν HIV+ η κοινωνική απομόνωση είναι αποτέλεσμα της άγνοιας του γενικού πληθυσμού σχετικά με το θέμα της μετάδοσης του ιού. Εκτός από αυτό, στην Ελλάδα, είναι εντυπωσιακή η μη πρόσβαση των HIV+ στο σύστημα υγείας, λόγω της ακρίβειας των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, εκεί που σε χώρες του εξωτερικού κάθε ασθενής και φορέας έχει δικαίωμα στην θεραπεία.
Όσον αφορά τους ψυχικά ασθενείς, το στίγμα που τους ακολουθεί, τους κατατάσσει ως πολίτες μιας “δεύτερης κατηγορίας”. Όπως τα παλαιότερα χρόνια, οι ψυχικοί ασθενείς κυριολεκτικά στοιβάζονται σε κέντρα ψυχικής υγείας ή μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία, χάνοντας έτσι την επαφή με τον έξω κόσμο. Για τον λόγο ότι οι ψυχιατρικές παθήσεις συνδέονται άμεσα με την συμπεριφορά, η απομόνωση των ασθενών αυτών, δεν βοηθά.
Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, θα κλείσω με τον τίτλο. Ας τελειώνουμε με το στίγμα στην ιατρική. Όπως έχει αποδειχθεί πέραν των τρομερών επιπτώσεών του στην αυτοεικόνα αλλά και την κοινωνική εικόνα του ασθενούς, έχει και καθοριστική έκβαση στην πορεία της θεραπείας του ασθενούς. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι η πορεία που επιβάλλει αυτό είναι αρνητική.
Οι ψυχικές ασθένειες δεν είναι μεταφυσική
Το στίγμα της Μεσογειακής Αναιμίας : Πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι ;
