Το μυθιστόρημα της Elsa Triolet “Τριαντάφυλλα επί πιστώσει” είναι το πρώτο της τριλογίας “Η εποχή του νάιλον”, που συμπληρώνουν οι τίτλοι “Luna-park” και “L’ Âme”. Kυκλοφόρησε πρόσφατα, σε μετάφραση της Κατερίνας Γούλα, από τις εκδόσεις Gutenberg.
“Είχα βαρεθεί να ψάχνω μέσα μου το χρώμα και το νόημα των πραγμάτων”, Elsa Triolet, L’ Âme, Postface, Παρίσι: Gallimard, 1963, σ. 356.
Η Elsa Triolet φέρνει στη λογοτεχνία το θέμα του αχαλίνωτου καταναλωτισμού και την υποδούλωση στα υλικά αγαθά, όπως αργότερα διαβάσαμε και στο έργο του Georges Perec “Τα πράγματα”.
Σ’ ένα μικρό χωριό, στα περίχωρα του Παρισιού, η μικρή Μαρτίν ζει με τη μητέρα και τα πέντε αδέρφια της. Το σπίτι τους θυμίζει παράπηγμα, μια μισοδιαλυμένη καλύβα που έστεκε μόνη της αποκομμένη από τον οικισμό. Μια πολύτεκνη οικογένεια βυθισμένη στην ανέχεια. Το λιγοστό φαγητό, η λάσπη, τα σκουπίδια στην αυλή, οι αρουραίοι που κατοικούσαν μαζί τους, ήταν στοιχεία που καταδείκνυαν την εξαχρειωμένη ζωή τους. Άνδρες που περνούσαν από το κρεβάτι της μητέρας της και άφηναν πίσω τους παιδιά. Η Μαρτίν, όμως, ήταν διαφορετική. Απεχθανόταν τη ζοφερή, λερή οικογενειακή εστία, τα βρώμικα ρούχα, τα ακάθαρτα σώματα των αδερφών της. Ξεχώριζε από την προσοχή που έδινε στη σωματική της υγιεινή. Φρόντιζε ακόμα και τα κουρελιασμένα ρούχα της να είναι καθαρά. Δεν ταίριαζε με τα υπόλοιπα παιδιά του χωριού, ούτε καν με τα αδέρφια της, τα οποία την απέφευγαν, νιώθοντας πως είναι ασύμβατη, ένα ξένο σώμα στη δική τους οικογένεια. Ήταν πολύ έξυπνη κι επιμελής, στοιχεία που την έφεραν κοντά με τη συμμαθήτριά της Σεσίλ Ντονζέρ. Η οικογένεια της Σεσίλ θα γίνει οικογένειά της και ο δρόμος για το Παρίσι δε θα αργήσει να ανοιχτεί μπροστά της.
Ο Ντανιέλ είναι ο γιός του Ζόρζ Ντονέλ, ιδιοκτήτη καλλιεργειών τριαντάφυλλων. Πήγαινε σχολείο στο Παρίσι και επισκεπτόταν το χωριό της Μαρτίν για να συναντά τα ξαδέρφια του που έμεναν εκεί. Η εικόνα του πάνω στο ποδήλατό του, το όμορφο πρόσωπό του είχαν χαραχτεί στην καρδιά της. Ο Ντανιέλ σπούδασε ανθοκομία. Το μεγάλο του πάθος ήταν η γενετική, η δημιουργία υβριδικών φυτών και όνειρό του η παραγωγή ενός τριαντάφυλλου μοναδικού, που θα συνδύαζε τη μυρωδιά των παλιών με τη μορφή των σύγχρονων.
Στο Παρίσι, μια τυχαία συνάντηση της Μαρτίν με τον Ντανιέλ θα πυροδοτήσει τα άγουρα παιδικά αισθήματα τους κι ένας έρωτας θα ανθίσει. Η κοινή τους ζωή ξεκινά. Η Μαρτίν νιώθει ότι τα όνειρά της γίνονται πραγματικότητα. Ο Ντανιέλ αφοσιώνεται στην επιστήμη του κι αυτή στη δουλειά της στο Ινστιτούτο Ομορφιάς. Δύο άνθρωποι ερωτευμένοι, που προέρχονται από διαφορετική τάξη, με αντίθετες κοσμοθεωρίες και ζητούμενα. Η Μαρτίν έχει παγιδευτεί στη συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη της για απόκτηση υλικών αγαθών. Οι στερήσεις του παρελθόντος, το αίσθημα κατωτερότητας μιας ζωής που ένιωθε παρίας, την οδηγούν σε ακατάσχετη καταναλωτική μανία. Ο κόσμος που ονειρεύεται ο Ντανιέλ βρίσκεται στην αντίπερα όχθη.
Η έννοια του “καταναλωτή”, σύμφωνα με τους ειδικούς, ξεκίνησε να δημιουργείται το 18ο αιώνα. Γιγαντώθηκε μετά τον Β’ΠΠ, τις στερήσεις που προκλήθηκαν από τη Μεγάλη Ύφεση, τη δημιουργία του μάρκετινγκ στην Αμερική και την υιοθέτηση αυτών των πρακτικών στη βιομηχανοποιημένη Ευρώπη.
Η Μαρτίν, εκφράζοντας τον νεωτερισμό ή μοντερνισμό της εποχής, ακολουθεί τις επιταγές της αγοράς, γίνεται φορέας αναλώσιμων ιδεών, υποτάσσεται στον υλισμό, στην αυτοπραγμάτωση μέσω της απόκτησης υλικών αγαθών. Στον αντίποδα στέκεται ο Ντανιέλ, εκφραστής της καινοτομίας, της δημιουργίας νέων προïόντων, διαμορφωτής τάσεων της αγοράς με μια διάθεση ρομαντική, την επιθυμία να διατηρηθεί η ομορφιά της φύσης μέσα στον μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Οι συνθήκες στο φυσικό περιβάλλον με τη βιομηχανική ανάπτυξη και τη μόλυνση έχουν επιδράσει αρνητικά κι έχουν αλλοιώσει τα χαρακτηριστικά στη χλωρίδα. Αυτή τη χαμένη ομορφιά θέλει να επαναφέρει. Η Μαρτίν βρίσκει την απόλαυση στον πλαστικό κόσμο της μαζικής παραγωγής, έχει πια πάψει να εκτιμά την απλότητα που κρύβεται στο μεγαλείο της φύσης. Ο χρόνος της αφιερώνεται στην εξοικονόμηση χρημάτων για να καλύψει τις πλασματικές ανάγκες, που το καπιταλιστικό σύστημα δημιουργεί. Τριαντάφυλλα, όνειρα δανεικά, επί πιστώσει.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Έλσα Τριολέ (1896-1970), η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt (1944), ήταν μούσα και σύζυγος του Λουί Αραγκόν, φίλη των Μαγιακόφσκι, Γκόρκι, Παστερνάκ, Μπρετόν, Ελιάρ, ενεργό μέλος των προοδευτικών κινημάτων των αρχών του 20ού αιώνα στη Γαλλία, αλλά και της Αντίστασης στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οπισθόφυλλο
Η φύση έχει σταθεί πολύ γενναιόδωρη με την Μαρτίν, η ζωή καθόλου. Είναι όμορφη και αξιαγάπητη, αλλά μεγαλώνει σε άθλιες οικογενειακές συνθήκες, σε μια φτωχή πόλη. Μια δουλειά μανικιουρίστα είναι ἡ μόνη της ευκαιρία να φύγει για το λαμπερό Παρίσι. Ο Ντάνιελ, καλλιεργητής τριαντάφυλλων, είναι μια ακόμα υπόσχεση ευτυχίας. Ερωτεύονται με πάθος, αλλά τα όνειρά τους ακολουθούν διαφορετικές τροχιές.
Τo Τριαντάφυλλα επί πιστώσει δεν είναι απλώς η τραγική ιστορία ενός έρωτα, αλλά έντονη κριτική της καταστροφικής αλλοτρίωσης μέσα στον βιομηχανικό καπιταλισμό.
