Η ηθογραφία επικρατούσε στη λογοτεχνία την περίοδο 1880-1930. Σήμερα δεν είναι το είδος που προτιμούν οι νέοι συγγραφείς και το αναγνωστικό κοινό. Ωστόσο τόσο ανάγνωση, όσο και η συγγραφή ηθογραφικών διηγημάτων μπορεί να προσφέρει πολλά στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο Παπαδιαμάντης και ο Βιζυηνός μέσα από τα διηγήματα τους απεικόνισαν πιστά την ανάγλυφη αλήθεια εκείνης της εποχής, τα ήθη και τα έθιμα του απλού λαού, τις προλήψεις και τα προβλήματα του. Παράλληλα πρόσφεραν παραστατικές εικόνες από τη φυσική ομορφιά της επαρχίας και την ανάλυση κοινωνικών προβλημάτων
Ωστόσο στις μέρες μας το ηθογραφικό διήγημα παρουσιάζει κάμψη. Με την είσοδο της τεχνολογίας στη ζωή μας και την οικονομική κρίση, το βιβλίο πλέον δεν είναι η πρώτη επιλογή για να περάσει κάποιος τον ελεύθερο του χρόνο. Γι’ αυτό και προωθούνται κυρίως τα βιβλία που εξάπτουν την φαντασία και κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα για παράδειγμα, κρατά τον αναγνώστη σε αγωνία, κεντρίζει το ενδιαφέρον του και μπορεί ακόμα να αποτελεί και πρόκληση καθώς διαβάζοντας το θα προσπαθήσει ο ίδιος να φτάσει πριν το τέλος του βιβλίου στη λύση του μυστηρίου. Όλα αυτά είναι σίγουρα οφέλη που δεν μπορεί κάποιος να έχει διαβάζοντας ένα ηθογραφικό διήγημα. Ωστόσο το ηθογραφικό διήγημα μπορεί να προσφέρει ακόμα και σήμερα οφέλη τα οποία δεν τα βρίσκουμε στα υπόλοιπα λογοτεχνικά είδη.
Αρχικά, στην σημερινή εποχή έχουν αλλάξει αρκετά οι συνήθειες από άλλες δεκαετίες, όπως ήταν για παράδειγμα η δεκαετία του 90. Έχοντας πλέον απόσταση 20 χρόνων σχεδόν από εκείνη την εποχή, πολλοί αγνοούν τις συνήθειες και την πραγματικότητα της ελληνικής επαρχίας. Διαβάζοντας τα διηγήματα του Βιζυηνού για την παιδική του ηλικία, για τις έντονες θρησκευτικές προλήψεις που επικρατούσαν και την οικονομική κατάσταση που τον ανάγκασε να μεταναστεύσει και να εργαστεί σε ηλικία δέκα χρονών, γνωρίζει κάποιος την κατάσταση μίας εποχής που δεν έζησε. Το ίδιο θα συνέβαινε και με την περιγραφή δεκαετιών, όπως το ‘80 και το ‘90 για νέους που δεν είχαν γεννηθεί σε αυτές. Επίσης η περιγραφή της φύσης είναι μπορεί να προσφέρει όμορφα ταξίδια του μυαλού και σύντομες αποδράσεις από τον υλικό πολιτισμό. Στο διήγημα του Παπαδιαμάντη ‘’Όνειρο πάνω στο κύμα’’, ο ήρωας της ιστορίας ο οποίος είναι πλέον ασκούμενος στο γραφείο ενός μεγάλου δικηγόρου αναπολεί τις στιγμές που ήταν βοσκός στα βουνά του χωριού του. Μέσα από την αφήγηση μίας ιστορίας που διαδραματίστηκε σε εκείνο το χωριό ο Παπαδιαμάντης προσφέρει με τις περιγραφές του την πλήρη παρουσίαση της φυσικής ομορφιάς των ελληνικών χωριών. Στους σημερινούς ρυθμούς της αστικής ζωής πολλοί αναγνώστες θα χαιρόντουσαν να βρεθούν έστω και νοερά σε ένα τέτοιο φυσικό περιβάλλον. Τέλος, τα ηθογραφικά διηγήματα εκτός από τα ήθη και τα έθιμα είχαν ασχοληθεί και με την παρουσίαση κοινωνικών προβλημάτων τα οποία παραμένουν διαχρονικά. Επομένως, το ηθογραφικό διήγημα διατηρεί και την διαχρονικότητά του.
Στην συγγραφή ενός λογοτεχνικού είδους φυσικά αποτελεί κριτήριο και η εισπρακτική του επιτυχία. Οι συνθήκες για τους νέους συγγραφείς είναι αρκετά δύσκολες γι’ αυτό συχνά επιλέγεται η ενασχόληση με ένα λογοτεχνικό είδος το οποίο θα έχει και εμπορικό εκτός από ποιοτικό αποτέλεσμα. Ωστόσο παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες είναι σημαντικό όλα τα λογοτεχνικά είδη να παραμένουν ζωντανά και να διατηρούν την διαχρονική τους αξία.
