Λογοτεχνία και κινηματογράφος έχουν μία σχέση αγάπης – μίσους. «Το βιβλίο ήταν καλύτερο!», πρόκειται για μία φράση που ακούγεται από πολλούς βιβλιόφιλους ανά τον κόσμο κατά την διάρκεια πολλών γνωστών επιτυχιών της μεγάλης οθόνης. Παρόλο που η βιομηχανία του κινηματογράφου πλουτίζει κάθε χρόνο χάριν ταινιών βασισμένων σε λογοτεχνικά κείμενα, η συχνή μετριότητα, έως και αδεξιότητα, πολλών τέτοιων παραγωγών έχει οδηγήσει σε μία γενική δυσπιστία προς την συγκεκριμένη τάση. Ωστόσο, κάθε κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του. Παρακάτω παρατίθενται 4+1 επιτυχημένες (και προσωπικά αγαπημένες) κινηματογραφικές μεταφορές σπουδαίων βιβλίων εγκεκριμένες από μία αφοσιωμένη βιβλιοφάγο!
The Crucible (Οι Μάγισσες του Σάλεμ) – 1996
Αρχίζοντας με ένα πραγματικά συγκλονιστικό θεατρικό βιβλίο του διεθνώς καταξιωμένου Arthur Miller (Άρθουρ Μίλλερ), σε σενάριο του ίδιου του συγγραφέα, ο πήχης για τις επιτυχημένες μεταφορές βιβλίων στον κινηματογράφο τίθεται πολύ ψηλά. Βασισμένη στις ιστορικές δίκες του Salem (Σάλεμ) η κατά μέρος μυθοπλαστική ιστορία αφηγείται τους λόγους και τους τρόπους που εξελίχθηκαν οι εκδιώξεις «μαγισσών» στο Salem της πολιτείας Massachusetts (Μασαχουσέτη) το 1692. Η ταινία καταφέρνει να μεταδώσει τον έντονο παραλογισμό και φανατισμό των χαρακτήρων του βιβλίου, καθώς όλο και περισσότερα άτομα κατηγορούνται και τιμωρούνται στον βωμό εκκλησιαστικών, πολιτικών, αλλά και προσωπικών συμφερόντων. Οι ερμηνείες των Daniel Day-Lewis (Ντάνιελ Ντέι-Λιούις) και Winona Ryder (Γουινόνα Ράιντερ) στους πρωταγωνιστικούς ρόλους είναι καθηλωτικές και η αυτούσια μεταφορά του θεατρικού διαλόγου δουλεύει εκπληκτικά στην μεγάλη οθόνη, καθώς επιτρέπει στους ηθοποιούς να μεταδώσουν τον χαρακτηριστικό συναισθηματισμό της σκηνής. Πρόκειται για τόσο μαγευτική μεταφορά, που στην συγκεκριμένη περίπτωση η λογοτεχνία οριακά επισκιάζεται από την μεγάλη οθόνη.
Lolita (Λολίτα) – 1997
Tο πασίγνωστο και επίμαχο μυθιστόρημα του Vladimir Nabokov (Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ), για έναν μεσήλικα Ευρωπαίο πανεπιστημιακό ο οποίος παντρεύτηκε την Αμερικανίδα σπιτονοικοκυρά του προκειμένου να βρίσκεται κοντά στην κόρη της και, μετά τον θάνατο της συζύγου του, απήγαγε το 13-χρονο κορίτσι, εξαναγκάζοντας το σε σεξουαλική σχέση μαζί του, πραγματικά δικαιώνεται στην κινηματογραφική μεταφορά του Adrian Lyne (Εΐντριαν Λάιν). Η ταινία πλησιάζει σε ποιότητα αφήγησης την λογοτεχνία και καταφέρνει να αποδώσει τα αμφιλεγόμενα συναισθήματα του πρωταγωνιστή, κινούμενη από την άρρωστη εμμονή στον ειλικρινή έρωτα με εντυπωσιακή φυσικότητα. Με ορισμένους διαλόγους δανεισμένους από το βιβλίο, μαγνητικά ελκυστική φωτογραφία και μία θεαματική ερμηνεία από την 15-χρονη κατά τα γυρίσματα Dominique Swain (Ντομινίκ Σουέιν) στο πλευρό του καταξιωμένου Βρετανού Jeremy Irons (Τζέρεμυ Άιρονς), η ταινία έχει αγαπηθεί από κριτικούς και κοινό και διακριθεί ως μία από τις καλύτερες μεταφορές βιβλίων στην μεγάλη οθόνη. Παρά την ψυχολογική διορατικότητα του Nabokov στην δημιουργία των περίπλοκων και ασυνήθιστων πρωταγωνιστών του, το Lolita έχει κατηγορηθεί για ενίσχυση της τάσης ρομαντικοποίησης των τοξικών σχέσεων. Ίσως είναι η αισθητική ομορφιά της κινηματογραφικής μεταφοράς, ίσως τα νοσταλγικά κοστούμια μίας άλλης εποχής, ίσως η έντονη χημεία των πρωταγωνιστών, πάντως στην πραγματικότητα τόσο η ταινία, όσο και το ίδιο το βιβλίο, αποδίδουν εξαιρετικά την άδικη αποπλάνηση ενός μικρού κοριτσιού από έναν φαινομενικά γοητευτικό ενήλικα, ο οποίος ωστόσο διαθέτει εξαιρετικά επικίνδυνο ψυχισμό, ένα φαινόμενο που δυστυχώς παρατηρείται και στον σύγχρονο κόσμο.
Pride and Prejudice (Περηφάνια και Προκατάληψη) – 2005
Το ομώνυμο ρομαντικό μυθιστόρημα της Jane Austen (Τζέιν Όστεν) του 1813 έχει χαρακτηριστικό χιούμορ, βασισμένο στους συχνά «καρικατουρίστικους» χαρακτήρες, οι οποίοι εκπροσωπούν τον παραλογισμό των διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών τάξεων, και στον έξυπνο και καυστικό διάλογο. Η κριτικά αναγνωρισμένη ταινία του Joe Wright (Τζο Ράιτ) καταφέρνει να προκαλέσει έντονο γέλιο, αποδίδοντας επιτυχημένα την ευχάριστη, αλλά κοινωνικά αναλυτική, ατμόσφαιρα του βιβλίου. Στον ρόλο της δυναμικής και ανεξάρτητης Elizabeth Bennet (Ελίζαμπεθ Μπέννετ), φεμινιστικό πρότυπο στην λογοτεχνία, η Keira Knightley (Κίρα Νάιτλι), σε μία αξιοθαύμαστη υποκριτική ερμηνεία. Από τα σπαστά γελάκια της και τις λεπτές κινήσεις των χεριών της έως τα εκφραστικά της βλέμματα και τον τόνο της φωνής της, η Βρετανίδα ηθοποιός δίνει πνοή ζωής στην έξυπνη αλλά υπερβολικά περήφανη λογοτεχνική ηρωίδα. Η μουσική υπόκρουση δένει αρμονικά με την κάθε σκηνή γεννώντας στον θεατή το κατάλληλο για την περίσταση συναίσθημα και οι υποστηρικτικοί ρόλοι είναι όσο καλά εκτελεσμένοι όσο και οι πρωταγωνιστικοί, δικαιώνοντας την φήμη της Jane Austen ως δημιουργού πολυάριθμων άρτιων και ρεαλιστικών χαρακτήρων.
Atonement (Εξιλέωση) – 2007
Μετά την επιτυχία του Pride and Prejudice, ο Joe Wright μας χάρισε μία ακόμη εξαιρετική ταινία βασισμένη σε ένα αγαπημένο μυθιστόρημα. Δύο χρόνια αργότερα, με πρωταγωνίστρια για άλλη μία φορά την Keira Knightley, η οποία έχει πλέον εδραιώσει την φήμη της ως ιδανική ηθοποιός ταινιών εποχής, ο σκηνοθέτης γύρισε το πολεμικό δράμα του Ian McEwan (Ίαν ΜακΓιούαν) Atonement με εξαιρετική επιτυχία. Πρόκειται για μία από τις πιο πιστές μεταφορές βιβλίων στον κινηματογράφο. Μέσω της μουσικής υπόκρουσης, των εφευρετικών ηχητικών εφέ, της χρήσης εσωτερικών μονολόγων και ενός δυνατού καστ, συμπεριλαμβανομένων επίσης των James McAvoy (Τζέιμς ΜακΑβόι), Benedict Cumberbatch (Μπένεντικτ Κάμπερμπατς) και της 13-χρονης τότε Saoirse Ronan (Σίρσα Ρόναν), η ταινία πραγματικά ζωντανεύει την πλοκή. Οι μοντέρνες τεχνικές που χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα, όπως η χρήση πολλαπλών οπτικών γωνιών και ενός αναξιόπιστου αφηγητής, υλοποιούνται με άρτιο τρόπο στην ταινία, δημιουργώντας το αίσθημα αγωνίας χαρακτηριστικό του μυθιστορήματος και ωθώντας τον θεατή σε υψηλή συναισθηματική ταύτιση και κατανόηση των χαρακτήρων. Προς ικανοποίηση του κοινού, οι τεχνικές απαιτήσεις της μεταφοράς του συγκεκριμένου μυθιστορήματος δεν στερούν από την αισθητική ποιότητα της ταινίας, καθώς η ομορφιά των χρωμάτων, των κοστουμιών, του φωτισμού και της φωτογραφίας είναι έκδηλη.
Macbeth (Μακμπέθ) – 2015
Θα τελειώσω την λίστα μου με μία ανεξάρτητη κινηματογραφική μεταφορά ενός από τα αριστουργήματα του Αγγλικού εθνικού δραματουργού William Shakespeare (Γουίλλιαμ Σαίξπηρ), η οποία πραγματικά εκπλήσσει. Παραμένει πιστή στο θεατρικό έργο, ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία, τόσο στην εξέλιξη της πλοκής όσο και στον διάλογο, με αποτέλεσμα το συναίσθημα να είναι πολύ πιο έντονο απ’ ότι μίας συνηθισμένης ταινίας. Η διατήρηση της θεατρικότητας προσδίδει σε εκφραστικότητα και ο θεατής πραγματικά καθηλώνεται παρακολουθώντας τις εκπληκτικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών Michael Fassbender (Μάικλ Φασμπέντερ) και Marion Cotillard (Μαριόν Κοτιγιάρ). Η σκοτεινή αισθητική της ταινίας, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της χρήσης χαμηλού φωτισμού και σκούρων αποχρώσεων, ταιριάζει απόλυτα με τον σκληρό τόνου του έργου. Την στιγμή που οι περισσότερες ταινίες βασισμένες σε κλασικά θεατρικά έργα υστερούν σε ποιότητα, η συγκεκριμένη κινηματογραφική μεταφορά πρόκειται για μία ευχάριστη έκπληξη, αποδεικνύοντας ότι η πίστη στο πρωτότυπο, σε συνδυασμό με παθιασμένες φυσικές ερμηνείας και με την βοήθεια των κατάλληλων οπτικών εφέ, μπορούν να οδηγήσουν σε πραγματικά καλλιτεχνικά διαμάντια.
Η αναγνωστική εμπειρία αδιαμφισβήτητα διαφέρει εντόνως από την κινηματογραφική. Ωστόσο, ένας προσεγμένος διάλογος ανάμεσα στην μία αρχαία και την άλλη σύγχρονη τέχνη μπορεί να επιφέρει αληθινά αριστουργηματικά έργα. Οπότε, βιβλιόφιλοι, ρίξτε μια ματιά στις παραπάνω επιτυχήμενες μεταφορές βιβλίων και μπορεί με έκπληξη να αντικρίσετε έναν κόσμο άξιο εκείνου που είχατε πλάσει με την φαντασία σας καθώς διαβάζατε τα αντίστοιχα λογοτεχνικά κείμενα.
