Λίγη ιστορία
Σε ποιον δεν αρέσει ο Oscar Wilde; Μα και σε ποιον δεν αρέσουν τα λουλούδια; Χρωματίζουν τους κήπους μας, δίνουν ζωή στα σπίτια μας, ευωδιάζουν τον αέρα γύρω μας. Χρησιμοποιούνται στην ζωγραφική, στην μόδα, ακόμα και στην μαγειρική. Ποιος δεν έχει σκύψει λαθραία πάνω από τον φράχτη κάποιου γείτονα για να κόψει ένα άνθος από τις κατακόκκινες τριανταφυλλιές με το σκούρο πράσινο φύλλωμα; Ωστόσο, παρά τους εκατομμύρια ερωτευμένους ανά τον κόσμο που εκφράζουν τα συναισθήματα τους με την προσφορά κάποιου ερασιτεχνικά συντεθειμένου μπουκέτου, για τους μακρινούς σε εμάς Βικτωριανούς, τα λουλούδια ήταν πολύ περισσότερα από ένα όμορφο στολίδι ή ένα μέσο για να εκφράσουν την αγάπη τους. Και ποιος καλύτερος τρόπος να εξεταστεί ο ρόλος των λουλουδιών κατά τον 19ο αιώνα παρά μέσω του Βικτωριανού Αισθητικού αριστουργήματος του Oscar Wilde (Όσκαρ Ουάιλντ) The Picture of Dorian Gray (Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ);
Κατά την Βικτωριανή εποχή οι άνθρωποι ήταν αρκετά καταπιεσμένοι. Ειδικά στην Αγγλική κοινωνία, η οποία έδινε τεράστια βάση στους καλούς τρόπους, δεν υπήρχε πολύς χώρος για προσωπική έκφραση. Οι άντρες έπρεπε να είναι τυπικοί, ευγενικοί και κοινωνικοί, να συναναστρέφονται με τον «σωστό» κόσμο, να παρέχουν για τις οικογένειές τους και να τις προστατεύουν, καθώς και να εκφράζουν πίστη στο κράτος και τον Καθολικισμό. Οι γυναίκες από την άλλη είχαν ως κύρια μελήματα την ανατροφή των παιδιών, την φροντίδα του συζύγου τους και την ανάπτυξη των νοικοκυρικών τους ικανοτήτων. Στις εξόδους τους, αν δεν ήταν υπό την συνοδεία των συζύγων τους, όφειλαν και εκείνες, πάντα με την έγκριση τους, να κοινωνικοποιούνται στους κατάλληλους κύκλους. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι άνθρωποι είχαν βρει έναν εξαιρετικά ενδιαφέρων και ρομαντικό τρόπο να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν ό,τι δεν μπορούσαν ελεύθερα να πουν: προσχώρησαν νόημα σε κάθε λουλούδι και φυτό, δημιουργώντας έτσι ένα κρυπτογραφημένο λεξιλόγιο, το οποίο μόνο κάποιος γνώστης του τρυφερού αυτού κώδικα θα μπορούσε να κατανοήσει. Στην τέχνη αυτή έχει δοθεί το ταιριαστό όνομα «η γλώσσα των λουλουδιών».
Τα Άνθη ως Σύμβολα
Ο Oscar Wilde, ο εκκεντρικός αυτός δανδής, πρεσβευτής της Αισθητικής φιλοσοφίας της Τέχνης και του Ωραίου, διάσημος για τον πνευματώδη λόγο του, αλλά και την αδιαφορία προς τα συντηρητικά ήθη της εποχής του, μπορούμε ασφαλώς να υποθέσουμε ότι ήταν γνώστης της «γλώσσας των λουλουδιών», και όχι μόνο λόγω της δημοτικότητάς της και του ρομαντικού χαρακτήρα της. Σε όποιον διαβάσει το μυθιστόρημά του The Picture of Dorian Gray γίνεται άμεσα φανερό ότι τα λουλούδια έχουν σημαντικό ρόλο στην αφήγηση. Στην πρώτη περιγραφή του ο νεαρός, αφελής, εγωμανής, αλλά εξαιρετικά όμορφος Dorian, απεικονίζεται ως «φτιαγμένος από ελεφαντοστό και πέταλα τριαντάφυλλου» (Oscar Wilde, 10), και παρομοιάζεται με τον μυθολογικό Νάρκισσο. Η ιστορία του Νάρκισσου είναι βεβαίως γνωστή, και ο παραλληλισμός του αρχαιοελληνικού νέου που ερωτεύτηκε την αντανάκλαση του και πέθανε από πόθο για αυτή, αφήνοντας πίσω του ένα χρυσό και άσπρο λουλούδι που πήρε το όνομα του, με του νεαρού αριστοκράτη ο οποίος, αφού αντίκρισε το πορτραίτο του, αντάλλαξε την ψυχή του με το δώρο της αιώνιας νεότητας, είναι φανερός. Ο ίδιος ο Dorian, μάλιστα, παραδέχεται ότι «σε μια παιδιάστικη παρωδία του Νάρκισσου είχε φιλήσει τα χαμογελαστά χείλη του πορτραίτου του» (Oscar Wilde, 107). Όμως τι ακριβώς συμβολίζουν οι νάρκισσοι και τα τριαντάφυλλα μέσα στο Βικτωριανό πλαίσιο του μυθιστορήματος; Σύμφωνα με το βιβλίο της Cate Greenaway (Κέιτ Γκριναγουέι) Language of Flowers (Η Γλώσσα των Λουλουδιών) του 1884, το οποίο είναι ένα κριτικά αναγνωρισμένο λεξικό αυτού του ιδιαίτερου τρόπου επικοινωνίας, οι νάρκισσοι είναι σύμβολα εγωισμού, ιδιότητα που φυσικά ταιριάζει στον νεαρό πρωταγωνιστή. Τα τριαντάφυλλα με την σειρά τους έχουν διαφορετικές έννοιες αναλόγως το είδος, το χρώμα τους, ή την κατάσταση τους (π.χ. με ή χωρίς αγκάθια). Η αναφορά σε ένα απλό τριαντάφυλλο συμβολίζει την αγάπη, που είναι σαφώς κύριο θέμα του μυθιστορήματος. Στην περίπτωση του Dorian ωστόσο περιγράφεται συγκεκριμένα ως «φτιαγμένος από πέταλα τριαντάφυλλου», και στο βιβλίο της Greenaway διαβάζουμε ότι η έμφαση στα πέταλα είναι συμβολική της υπερηφάνειας, έννοια απολύτως σύμφωνη με την προσωπικότητα του νεαρού ήρωα.
Καθ’ όλη την διάρκεια του μυθιστορήματος ο Wilde χρησιμοποιεί διάφορα λουλούδια τόσο για να διαμορφώσει αισθητικά την ατμόσφαιρα της κάθε σκηνής, όσο και για να αποκαλύψει στοιχεία των χαρακτήρων των ηρώων του, οι οποίοι διαμορφώνονται καθώς εκτυλίσσεται η πλοκή. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Dorian την στιγμή που ξεκίνησε η διαφθορά του από τον γοητευτικό αλλά ανήθικο Lord Henry Wotton (Λόρδος Χένρυ Γουότον), επέλεξε να καταπραΰνει την υπερχείλιση των συναισθημάτων του μυρίζοντας πασχαλιές. Σύμφωνα με την Greenaway οι κλασικές μωβ πασχαλιές συμβολίζουν τα αισθήματα της πρώτης αγάπης, και στην περίπτωση του Dorian σηματοδοτούν την έναρξη της ψυχωτικής αγάπης προς τον εαυτό του και της εμμονής του με την ιδεολογία του Λόρδου Wotton. Αργότερα στο βιβλίο, σε μια από τις πολυάριθμες συζητήσεις των δύο αντρών, παρουσιάζονται καθισμένοι αντικριστά σε ένα τραπέζι με τον Dorian να κοιτάει τον Λόρδο πάνω από ένα βάζο γεμάτο με μωβ ίριδες. Το λουλούδι ίρις είναι συμβολικό κάποιου μηνύματος και το χρώμα μωβ της έννοιας της σοφίας, επομένως γίνεται εμφανής ο θαυμασμός του Dorian για τον ετοιμόλογο Λόρδο Wotton, καθώς και η αναγωγή των απόψεων του σε δόγμα. Στην σκηνή που ο Dorian αποκαλύπτει στον ζωγράφο του πορτραίτου Basil Hallward (Μπάσιλ Χολγουάρντ) την αλλοίωση του έργου του, όταν έχει πλέον βυθιστεί στην εγωμανία και τον ηδονισμό, περιγράφεται να «συνθλίβει ένα λουλούδι στην χούφτα του» (Wilde 155)· η παιδική αθωότητα του όμορφου αριστοκράτη έχει πια τελειωτικά χαθεί.
Το Δίδαγμα
Τα λουλούδια έχουν μεγάλη και ενδιαφέρουσα ιστορία και, για καλή μας τύχη, γίνεται ζωντανή μέσω της λογοτεχνίας. Οπότε την επόμενη φορά που θα θελήσετε να επισκεφτείτε το τοπικό σας ανθοπωλείο, θυμηθείτε τον Oscar Wilde και συνθέστε ένα μπουκέτο για να εκφράσετε κάθε κρυφό σας συναίσθημα: αντιπάθεια, θαυμασμό, μελαγχολία, θυμό, φόβο των γηρατειών ή διάθεση για αποπλάνηση, οι επιλογές είναι αναρίθμητες. Βάλτε λίγο μυστήριο στην καθημερινότητα σας και κάντε τον ακαταμάχητα σκανδαλώδη δάνδη περήφανο!
Πηγές:
Greenaway, Kate. The Language of Flowers. Project Gutenberg, 2010. Ebook. Ανακτήθηκε από: www.gutenberg.org/files/31591/31591-h/31591-h.htm
Oscar Wilde. The Picture of Dorian Gray. Arcturus Publishing Limited, London, 2016.
