“Ήλιος με ξιφολόγχες” : ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης μας ταξιδεύει στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το μυθιστόρημα του Σκαμπαρδώνη, ξεκινά με μια εντυπωσιακή πρώτη σκηνή, όπου μια πυρκαγιά κατακαίει έναν από τους προσφυγικούς καταυλισμούς που είχαν στηθεί την εποχή του μεσοπολέμου (1930) γύρω από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η σκηνή αυτή, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ακριβώς επόμενη, η οποία λαμβάνει χώρα σε ένα υπερπολυτελές ξενοδοχείο της περιοχής, όπου και διεξάγεται η επίσημη χοροεσπερίδα των έφεδρων αξιωματικών, μια εκδήλωση με φιλανθρωπικό χαρακτήρα, και υποδεικνύει με μεγάλη γλαφυρότητα τις ακραίες κοινωνικές ανισότητες της εποχής στην πόλη. Η Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου, είναι ένα χωνευτήρι λαών, όπου 20.000 πρόσφυγες από την καταστροφή της Σμύρνης, πυροπαθείς Εβραίοι από την πυρκαγιά του 1917, Τούρκοι, Έλληνες, Ρουμανόβλαχοι αλλά και πλούσιοι Ιταλοεβραίοι έμποροι με έντονη πολιτικοί δράση- επηρεασμένοι από τον Μουσολίνι- προσπαθούν να συνυπάρξουν και να συμβιώσουν σε μια πολύσπερμη πόλη, “την οποία όλοι θέλουν για τον εαυτό τους”, όπως θα πει ο ίδιος ο συγγραφέας. Ωστόσο, οι συγκρούσεις μεταξύ των κατοίκων της πόλης, δεν υποκινούνται μόνο από τις εμφανείς κοινωνικές ανισότητες, αλλά και από τις διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις τους, αφού Βενιζελικοί, Βασιλόφρονες, Κομμουνιστές και Φασίστες, προσπαθούν να επιβληθούν έναντι των υπολοίπων. Ο Σκαμπαρδώνης ζωντανεύει υπαρκτά πρόσωπα του παρελθόντος, τα οποία διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στην ιστορία της πόλης, όπως για παράδειγμα ο Σαμ Μοδιάνο, ένας ισχυρός Εβραίος μεγαλοτραπεζίτης, ιδιοκτήτης της γαλλόφωνης εφημερίδας “L’opinion”, ο οποίος ήταν ένα από τους ιδρυτές της πρώτης φασιστικής οργάνωσης στη Θεσσαλονίκη, το 1921.

ΟΙ ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΉΡΩΕΣ

Μέσα σε αυτό το κλίμα αναβρασμού, ο τριαντατετράχρονος ταγματάρχης Γόρδιος Κλήμεντος, επικεφαλής της αντικατασκοπίας στη Θεσσαλονίκη, καλείται να αναλάβει την “ενοποίηση” των διαφορετικών πεποιθήσεων που οδηγούν σε συγκρούσεις και προκαλούν αναταραχές στην πόλη.  Ο Γόρδιος, εξαιτίας και των σπουδών του στην Ευρώπη, οραματίζεται μια Ευρωπαϊκή, δημοκρατική Ελλάδα, όπως έρχεται αντιμέτωπος με μια ανεξέλεγκτη κατάσταση που δυναμιτίζει γεγονότα με τραγική κατάληξη, ενώ παράλληλα προσπαθεί να ελέγξει το πάθος του για την Ντανιέλ, την έταιρη κεντρική ηρωίδα του βιβλίου.  Η Ντανιέλ Μελισσηνού, μοναχοκόρη μεγαλοεργοστασιάρχη καπνού, είναι ένα flapper girl της εποχής, μέλος του πρώτου συλλόγου γυμνιστών Ελλάδος (1926) αλλά και η πρώτη γυναίκα στη χώρα που οδηγεί μηχανή. Ο ανεξάρτητος, δυναμικός χαρακτήρας της Ντανιέλ, γοητεύει τον νεαρό ταγματάρχη και του γεννά ένα ανεξέλεγκτο πάθος για μια γυναίκα που δε μπορεί να έχει, αφού εκείνη είναι αρραβωνιασμένη με έναν άλλο άνδρα και τόσο αντισυμβατική, που δεν επιθυμεί να ανήκει σε κανέναν. Η ερωτική σχέση μεταξύ των δυο ηρώων, λειτουργεί σαν αντίβαρο στην σκληρή πραγματικότητα μέσα στην οποία ζουν, είναι για τον Κλήμεντο ένα ηθικό αντιστάθμισμα στη διαφθορά που τον περιβάλλει, μοναδική σανίδα σωτηρίας μέσα στην θάλασσα ”τεράτων” που τον κυκλώνει. Όμως, η εποχή δεν ενδείκνυται για τη συναψη τέτοιων σχέσεων κι ο έρωτάς τους δύσκολα θα βρει πρόσφορο έδαφος να ανθίσει.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης προχώρησε στη συγγραφή του βιβλίου μετά από διετή έρευνα που ο ίδιος διεξήγαγε και κατά την οποία συγκέντρωσε πολύτιμο υλικό για την περίοδο του Μεσοπολέμου. Έτσι, μέσα στις σελίδες του βιβλίου του “Ήλιος με ξιφολόγχες” αναβιώνει μια ολόκληρη εποχή, γεμάτη νέες τάσεις στη μόδα, τα χτενίσματα και τα αρώματα, στα μέσα μεταφοράς, την αρχιτεκτονική και τους τρόπους διασκέδασης του κοινού. Η belle epoque είναι γεγονός. Άνθρωποι από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα παρίστανται σε χοροεσπερίδες, ανταλλάσσοντας αβρότητες, δειπνούν σε πολυτελή εστιατόρια της πόλης και κάνουν μυστικές συναντήσεις σε νεόδμητα ξενοδοχεία, ενώ λίγο παρακάτω, στην περιοχή των Λαδάδικων και του Βαρδάρη, όπου στεγάζεται το μεγαλύτερο πορνείο της χώρας, άνδρες βρίσκουν ανακούφιση στην αγκαλιά των οκτακοσίων περίπου ενεργών ιερόδουλων, ενώ άλλοι βυθίζονται στην αποχαύνωση που προκαλεί η χρήση ναρκωτικών ουσιών, όπως το όπιο κι η μορφίνη. Ο Σκαμπαρδώνης καταφέρνει να μεταφέρει με μεγάλη δεξιοτεχνία το κλίμα της εποχής, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων και κυρίως, τη ψευδαίσθηση που όλοι τους διατηρούν και αφορά την επίπλαστη ειρήνη μέσα στην οποία πιστεύουν πως ζουν. Τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν, με αποκορύφωμα την πρώτη μεγάλη επίθεση κατά των Ισραηλιτών, τον Ιούνιο του ’31 και του εμπρησμό του συνοικισμού Κάμπελ, προοιωνίζουν, ουσιαστικά, την άνοδο του ναζισμού στην Ευρώπη, τη Νύχτα των Κρυστάλλων (1938) και του Ολοκαυτώματος των Εβραίων που σημάδεψε την ιστορία της ανθρωπότητας. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Βρείτε το εδώ.