Νικηφόρος Βρεττάκος: Ο Ποιητής της Ειρήνης και της Αγάπης

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος υπήρξε ένας ποιητής που μέσω της ποίησής του ήθελε να μεταδώσει το μήνυμα της δύναμης της αγάπης και της ειρήνης. Θεωρούσε ότι μόνο με τη δύναμή της αγάπης μπορεί ο άνθρωπος να ξεπεράσει οποιαδήποτε τροχοπέδη δυσκολία προκύψει, καθώς με τις εμπειρίες που απέκτησε από τον πόλεμο και δυο ελληνικές δικτατορίες, δεν έπαψε στιγμή να υμνεί την ειρήνη.

Γεννημένος το 1912 στις Κροκεές του νομού Λακωνίας, ο Βρεττάκος ήταν μέλος μιας πενταμελούς οικογένειας που έμενε σε ένα κτήμα μαζί με άλλους συγγενείς. Λόγω οικονομικών δυσχερειών, στάλθηκε να ζήσει με έναν θείο του, όπου τον στήριξε μέχρι την ενηλικίωσή του. Συμμαθητές με τον Γιάννη Ρίτσο, ο Βρεττάκος λάτρευε το χωριό του, αποκτώντας μια ιδιαίτερη σχέση και με τη φύση.

Τα βουκολικά στοιχεία, όπως και η θρησκευτικότητα, χαρακτηρίζουν την ποίησή του, όπως φαίνεται και στα Ο Ταΰγετος και η σιωπή, Πλουμίτσα, το Ποτάμι Μπυές και τα Εφτά Ελεγεία. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, επέστρεψε στο πολυαγαπημένο χωριό του, όπου συνήθιζε να υμνεί την προικισμένη φύση, αγναντεύοντας τον Ταΰγετο, τα ρυάκια και ό,τι άλλο άνηκε στο χωριό του προνομιούχο εκ φύσεως.

Το 1929, μετακομίζει στην Αθήνα για να σπουδάσει στη Νομική σχολή, αλλά λόγω οικονομικών αντιξοοτήτων, δεν τα καταφέρνει ποτέ. Για τα προς τα ζην, εργαζόταν συχνά σε χειρωνακτικές δουλειές και όση σωματική κούραση να υπήρχε, δε σταματούσε ποτέ να ασχολείται με την ποίηση του.

Advertisements

Το 1929 εμφανίζεται και για πρώτη φορά με την ποιητική συλλογή Κάτω από σκιές και φώτα και το 1932 με την Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων, εγκαινιάζοντας την πρώτη περίοδο από τις 4 που χωρίζονται τα ποιήματά του. Ήταν η πρωτόλεια του από τα σχολικά του χρόνια που φαίνεται η σχέση του με τη φύση, καθώς και η σύγκρουσή της με την κοινωνία. Ο ποιητής περιθωριοποιείται, καθώς χαρακτηρίζεται κι από πεσιμισμό προερχόμενος από τα παιδικά του χρόνια.

Ο Κωστής Παλαμάς του ζητά δημοσίως να τον γνωρίσει, μετά την έκδοση αυτών, καθώς το 1935, επί Μεταξά απαγορεύτηκε το βιβλίο του Ο πόλεμος. Με το ξέσπασμα του πολέμου, ο Βρεττάκος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή με ηρωικό σθένος κι επιστρέφει, παρά μόνο μετά τη διάλυση του συντάγματος του. Δε σταμάτησε να γράφει λεπτό τις φρικαλεότητες του πολέμου, όπως στο Αγρίμι και στο Δυο Άνθρωποι μιλούν για την Ειρήνη του Κόσμου, για το οποίο το ΚΚΕ τον διέγραψε, αφού είχε εισχωρήσει σε αυτό, γυρνώντας από τον πόλεμο.

Στη δεύτερη περίοδο-ορόσημο για την ποιητική πορεία του, το 1939-1950, παρατηρείται η στροφή του από τον νεανικό λυρισμό στην έντονη δραματική γραφή. Εκδίδει πολλά ποιήματα, ώσπου το 1951 τα συλλέγει σε έναν τόμο που τιτλοφορείται ως Τα ποιήματα 1929-1951.

Η τρίτη ποιητική περίοδος συμπίπτει με τη δικτατορία των Συνταγματαρχών και τη φυλάκιση του γιου του, εξαιτίας της οποίας, αυτοεξορίζεται στην Ελβετία. Εκμεταλλεύεται αυτή τη συγκυρία για να προωθήσει τη φήμη του στην Ευρώπη με ταξίδια και διαλέξεις και ατελείωτο γράψιμο. Αυτή η περίοδος αποτελεί και την πιο ώριμη, κατά την οποία επιχειρεί να ισορροπήσει το λυρισμό και το δράμα.

Λίγο πριν την μεταπολίτευση, ο ποιητής προσβλήθηκε από φυματίωση. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1974, σηματοδοτείται και η τέταρτη περίοδος των ποιημάτων του (1975-1990). Χαρακτηρίζεται από την αισιοδοξία για τη ζωή, για την επαναστατική διάθεση της και τη συμφιλίωση με το θάνατο και το φως. Το 1978, μετακόμισε στο χωριό του, όπου κι άφησε την τελευταία του πνοή το 1991.

Το αρχείο του ποιητή φιλοξενείται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Σπάρτης, μετά από επιθυμία του ιδίου. Προτάθηκε τέσσερις φορές για Νόμπελ, τη μια φορά μετά από πρόταση του Γιάννη Ρίτσου. Για το έργο του απέσπασε πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1940, το 1965 και το 1982, το Βραβείο Ουράνη το 1974, το Βραβείο «Knocken» και το βραβείο της Εταιρίας Σικελικών Γραμμάτων και Τεχνών το 1980, καθώς και το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1989.

Λίγους μήνες πριν τον θάνατο του αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου στο τμήμα Φιλολογίας.

Προτεινόμενα:

Η εκλογή μου-Ποιήματα 1933-1991

Από το εισαγωγικό σημείωμα του Κώστα Βρεττάκου

[…] Δεκαεφτά χρόνια μετά την ολοκλήρωση της έκδοσης των τρίτομων ποιητικών απάντων του Νικηφόρου Βρεττάκου (“Τα ποιήματα”, 1991, εκδόσεις Τρία Φύλλα), που κυκλοφόρησαν με δική του επίβλεψη και φροντίδα, οι εκδόσεις Ποταμός, σε συνεργασία με το Αρχείο του ποιητή που ανήκει στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Σπάρτης, αποφάσισαν να παρουσιάσουν μια εκλογή από το έργο του. Το πρόβλημα της ανθολόγησης το έλυσε ο ίδιος ο ποιητής. Κατά την ταξινόμηση του ανέκδοτου αρχειακού υλικού, που επιμελείται για λογαριασμό του Αρχείου ο φιλόλογος Κώστας Τζανετάκος, βρέθηκε ένας φάκελος με τον τίτλο “Εκλογή: Ποιήματα 1929-1991”, που προοριζόταν για μια χρηστική έκδοση, ανάλογη με εκείνη που είχαν πραγματοποιήσει οι εκδόσεις Θεμέλιο το 1964. Τα ποιήματα ήταν αριθμημένα, με επουσιώδεις διορθώσεις και συνοδεύονταν από σύντομες σημειώσεις για τον επιμελητή. Τα φωτοτυπημένα δοκίμια έδειχναν ότι η επιλογή είχε γίνει από τις συλλογές “Οδοιπορία”, 1972, εκδόσεις Διογένης, και “Τα ποιήματα”, 1982,1991, εκδόσεις Τρία Φύλλα, εκδόσεις στις οποίες ο Νικηφόρος Βρεττάκος είχε οριστικοποιήσει τη μορφή του ποιητικού έργου του. Από τις εκδόσεις αυτές απουσίαζαν αρκετά από τα ποιήματα που είχαν δημοσιευθεί σε προηγούμενες αυτοτελείς συλλογές και περιλαμβάνονταν πολλά γνωστά ποιήματα λιγότερο ή περισσότερο αναθεωρημένα.

Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου (1949) 

Περιγραφή

“Ευχαριστώ τη ζωή για την καλή μας αντάμωση. Εύχομαι για την καλήν αντάμωση όλου του κόσμου”.

Οδύνη (1969)

Περιγραφή

Ένα ανέκδοτο, ώς σήμερα στην Eλλάδα, πεζό κείμενο του Nικηφόρου Bρεττάκου, γεμάτο αυτοβιογραφικά στοιχεία. Aνάμεσα στην εξομολόγηση και το δοκίμιο, είναι κείμενο που ανοίγει συρτάρια μνήμης και όπου οι προσωπικές περιπέτειες του ποιητή γίνονται αφορμή για την εξερεύνηση της παγκόσμιας ανθρώπινης οδύνης.

Μπροστά στο ίδιο ποτάμι (1972)

Οπισθόφυλλο

Στα διηγήματα “Μπροστά στο ίδιο ποτάμι” ο Νικηφόρος Βρεττάκος εξιστορεί δραματικές περιπτώσεις παιδιών, θυμάτων πολέμου και κοινωνικών θυμάτων που ο ποιητής γνώρισε από κοντά, ζώντας σε μια διεθνή παιδούπολη επί τρία ολόκληρα χρόνια. Γράφτηκαν το 1972 όταν πλέον ο Ν. Β. ζούσε στο Παλέρμο. Ένα από τα διηγήματα της συλλογής, το “Πήλινο πουλί” επί πολλά χρόνια περιλαμβανόταν στο Αναγνωστικό της Ε’ Δημοτικού στη Γερμανία.

Κράτα το