Μετά από την αφήγηση του αρχιεπίσκοπου του Καντέρμπουρυ, ο Henry James αποφάσισε να μεταφέρει στο χαρτί την παράξενη και τρομακτική ιστορία που του εκμυστηρεύθηκε. Έτσι έγραψε το 1898 μια εκτενή νουβέλα για δύο παιδιά που τα στοιχειώνουν οι νεκροί υπηρέτες της έπαυλης Μπλάι στην αγγλική εξοχή. Δεν σκόπευε όμως να γράψει απλά άλλη μία ιστορία φαντασμάτων – επιδίωκε να γράψει ένα έργο αμφίσημο και πραγματικά τρομακτικό. Και αυτό μπορείς να το πετύχεις μόνο μέσα από το άγνωστο, την αναμονή και την έλλειψη εξελίξεων.
Είναι λοιπόν το “Στρίψιμο της Βίδας” η ιστορία μιας στοιχειωμένης έπαυλης ή το αφήγημα μιας διαταραγμένης, παρανοϊκής κοπέλας;
Η ιστορία πίσω από την έπαυλη Μπλάι
Η υπόθεση είναι πάνω-κάτω γνωστή, αφού το έργο έχει γίνει σύμβολο τόσο στη λογοτεχνία όσο και στο θέατρο και το σινεμά. Η αφηγήτρια του βιβλίου, μια νεαρή γκουβερνάντα που παραμένει ανώνυμη μέχρι το τέλος του βιβλίου, μετακομίζει στην έπαυλη Μπλάι για να προσέχει δύο ορφανά παιδιά, την Φλώρα και τον Μάιλς. Ο εργοδότης της και θείος των παιδιών είναι μία παράξενη φιγούρα, ένας αφανής ήρωας που φροντίζει τα ανίψια του κρατώντας όμως τη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από την έπαυλη. Κατοικεί στο Λονδίνο και παρόλο που είναι πλέον ο μοναδικός τους κηδεμόνας, έχει δηλώσει ρητά ότι δεν θέλει να ασχοληθεί με οποιοδήποτε θέμα σχετίζεται με εκείνα ή το σπίτι.
Τα προβλήματα για την πρωταγωνίστρια ξεκινούν σχεδόν από τη στιγμή που ο Μάιλς γυρνάει στην έπαυλη έχοντας αποβληθεί από το σχολείο του για αδιευκρίνιστους λόγους. Κανείς δεν τον ρωτάει τίποτα πάνω σε αυτό και ούτε και ο ίδιος αναφέρει ποτέ το σχολείο και τους συμμαθητές του. Μοναδική ένδειξη ότι το παιδί πήγαινε όντως στο σχολείο αποτελεί το γράμμα του διευθυντή που τονίζει ότι δεν μπορούν να τον δεχτούν πίσω. Αυτό μόνο, χωρίς καμία αιτιολόγηση.
Η γκουβερνάντα λίγες μέρες μετά, παρά τον αρχικό ενθουσιασμό της για το καταπράσινο μέρος και τα πανέμορφα, ευγενικά παιδιά, αρχίζει να… βλέπει φαντάσματα. Η φιγούρα της προηγούμενης νεκρής γκουβερνάντας, Μις Τζέσελ, και του μοχθηρού υπηρέτη, Πίτερ Κουίντ, ξεπροβάλλουν σε άτακτα χρονικά διαστήματα μέσα και έξω από το σπίτι. Όμως φαίνεται να τις βλέπει μόνο η ίδια. Και ενώ ο αναγνώστης εύλογα αναρωτιέται αν της “έστριψε η βίδα” και άρχισε να τα χάνει, τα φαντάσματα πλησιάζουν όλο και περισσότερο τη Φλώρα και τον Μάιλς και τους καλούν κοντά τους.
«Το ίδιο το μέρος είχε ξάφνου μετατραπεί με έναν τελείως αλλόκοτο τρόπο, από το ίδιο το γεγονός της εμφάνισης του άντρα, σε τόπο άφατης μοναξιάς. Για μένα τουλάχιστον, που κάνω εδώ για πρώτη φορά την καταγραφή των γεγονότων, επιστρέφει μεμιάς η όλη αίσθηση της στιγμής. Ήταν λες, όσο εγώ συνειδητοποιούσα τι έβλεπα, και είχε καλυφθεί όλο το σκηνικό ολόγυρά μου από ένα πέπλο θανάτου».
Σπουδή στους χαρακτήρες του Henry James
Πρωταγωνίστρια της νουβέλας είναι σίγουρα η γκουβερνάντα, καθώς η ύπαρξή της γεννά το κεντρικό ερώτημα του βιβλίου. Εξαιτίας της ο αναγνώστης αμφιταλαντεύεται μεταξύ της παράνοιας και της μεταφυσικής πραγματικότητας. Είναι επίσης η επιτομή του αναξιόπιστου αφηγητή που παρουσιάζει τα γεγονότα μέσα από τα δικά της μάτια χωρίς σχεδόν ποτέ να λαμβάνει κάποια ξεκάθαρη απάντηση ή συγκεκριμένη θέση από τους υπόλοιπους ήρωες. Στη θέα των φαντασμάτων όλοι στέκονται απαθείς, κανείς δεν τα βλέπει πραγματικά, παρόλο που καταβάλουν προσπάθεια να την υπερασπιστούν και να τη στηρίξουν.
Ακόμα και τα ίδια τα παιδιά, που η αφηγήτρια έχει κάθε λόγο να πιστεύει πως επικοινωνούν με τους νεκρούς, δεν παραδέχονται μέχρι το τέλος τίποτα και κρατάνε απαθή και ουδέτερη στάση σε όλο το έργο. Η οκτάχρονη Φλώρα συμπεριφέρεται με απαράμιλλη ευγένεια και γλυκύτητα, ενώ ο δεκάχρονος Μάιλς δείχνει να βιώνει μια πρόωρη ενηλικίωση. Συμπεριφέρεται και επιχειρηματολογεί σαν μεγαλύτερος και δεν αφήνει εκτεθειμένα τα συναισθήματά του. Μόνο μέσα από υπονοούμενα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι κάτι συμβαίνει μεταξύ εκείνου και του Κουίντ, του υπηρέτη.
Ο Κουίντ από την άλλη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία, αν και ποτέ του δεν μιλάει. Είναι ο πρώτος που εμφανίζεται στη γκουβερνάντα πάνω στη στέγη, σαν μία φιγούρα άγνωστη και σκοτεινή που σπέρνει όλο και περισσότερο τρόμο στην έπαυλη Μπλάι. Λέγεται ότι είχε πολύ στενή σχέση με τον Μάιλς όσο ήταν εν ζωή και ότι τον επηρέασε αρνητικά λόγω του ανέντιμου χαρακτήρα του. Ίσως, αν και ποτέ δεν λέγεται ξεκάθαρα, να είχε ακόμα και κακοποιήσει το παιδί σεξουαλικά.
«Εμφανίστηκε πάλι, δεν μπορώ να πω καθαρότερα, γιατί αυτό ήταν αδύνατον, αλλά με μια αμεσότητα που αντιπροσώπευε ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός στην επικοινωνία μας, και με έκανε, καθώς τον είδα, να παγώσω και να μου κοπεί η ανάσα».
Η σειρά “The Haunting of Bly Manor”
Όλοι οι χαρακτήρες είναι τόσο καλοδουλεμένοι και ζωντανοί που όταν κανείς δει τη mini σειρά του Netflix «Οι Δαίμονες της Έπαυλης Μπλάι», θα αισθάνεται σαν να τους ξέρει ήδη πολύ καλά. Οι χαρακτήρες της σειράς -με κάποιες προσθήκες και μικρές διαφοροποιήσεις- διατηρούν το βάθος και την πολυπλοκότητα αυτών του βιβλίου, ενώ αποδίδουν εξίσου με τεράστια επιτυχία το μυστήριο, το αλλόκοτο και το μεταφυσικό. Η σειρά είναι μία ελεύθερη διασκευή του έργου του James και γνώρισε τρομερή επιτυχία στο ελληνικό κοινό.
Σε αντίθεση με το βιβλίο, η σειρά δεν προκαλεί την ίδια αμφιβολία για το τι ακριβώς συμβαίνει στην έπαυλη. Ο τρόπος με τον οποίο χτίζεται η πλοκή δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για το εάν τα φαντάσματα των υπηρετών υπάρχουν ή είναι αποκύημα της φαντασίας της γκουβερνάντας. Κρατάει όμως αναλλοίωτη την μυστηριώδη ατμόσφαιρα και το έντονο συναίσθημα τρόμου που προκαλεί η αναμονή. Χωρίς jumps scares και ηχητικά τρικς, με τη λιτότητα του έργου του James.
Επιπλέον, η σειρά έχει έντονο το ερωτικό στοιχείο ανάμεσα στους ήρωες, κάτι που υπονοείται σε κάποια σημεία του βιβλίου αλλά ποτέ δεν εκδηλώνεται. Καθένας από τους κατοίκους της έπαυλης έχει κι ένα προσωπικό δράμα που τον έχει στιγματίσει και η διεισδυτική ματιά του δημιουργού της σειράς ρίχνει φως σε όλους και συνθέτει ένα έργο με βάθος που αγγίζει τα ανθρώπινα τραύματα, τις κακοποιητικές σχέση, τις εμμονές και το πώς αντιλαμβανόμαστε το θάνατο.
Όπως λέει ο Henry James:
«Υπάρχουν σκοτεινά σημεία που πρέπει να φωτιστούν. Αλλά είναι ένα ουσιαστικό σκοτεινό σημείο που ανήκει στο έργο καθεαυτό. Και αυτό, χωρίς να καταργείται, πρέπει να το γευτεί ο αναγνώστης με την ανησυχητική η γοητεία του. Δεν φωτίζουμε το κιαροσκούρο, που θα είχε σαν αποτέλεσμα την διάλυση του, πρέπει να αρκεστούμε στην απόλαυση που μας προσφέρει».
Advertising
Το βιβλίο του Henry James διαβάστηκε από την έκδοση των Οξύ σε μετάφραση Θάνου Καραγιαννόπουλου.
