Το «Νυχτερινό ταχυδρομείο» της Hoda Barakat και το βραβείο Αραβικής λογοτεχνίας

Το «Νυχτερινό ταχυδρομείο» της πολυβραβευμένης Λιβανέζας συγγραφέα Hoda Barakat, έχει ως κεντρικό θέμα του την πολύπαθη πόλη της Βηρυτού, κατά την περίοδο του καταστροφικού εμφυλίου. Μέσω του νυχτερινού ταχυδρομείου θα διαβάσουμε 6 επιστολές με διαφορετική θεματολογία. Συγκεκριμένα, 6 ανώνυμοι που γράφουν ημιτελή στην ουσία γράμματα σε κάποιον γνώριμο τους: τη μητέρα, τον πατέρα, τον αδελφό, την ερωμένη, δημιουργούν μια παράξενη αλυσίδα, αφού ο επόμενος επιστολογράφος “βρίσκει” μια από τις προηγούμενες επιστολές που τον καλεί να γράψει το δικό του γράμμα. Το μοναδικό κοινό σημείο έχει να κάνει με την προέλευση των επιστολογράφων. Όλοι τους δραπέτευσαν από χώρες πολέμων.

Τα γράμματα αυτά δεν φτάνουν ποτέ στον προορισμό τους. Μένουν σε δωμάτια ξενοδοχείων, ντουλάπες και αεροδρόμια. Παραλαμβάνονται από άσχετα άτομα και στο τέλος αρχειοθετούνται από έναν ταχυδρομικό υπάλληλο σ’ ένα βομβαρδισμένο ταχυδρομείο, με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα παραδοθούν στους πραγματικούς αποδέκτες τους. Είναι ίσως και η μοναδική αχτίδα ελπίδας σε ένα ζοφερό σύμπαν που ζωντανεύει μέσα από τις επιστολές. Οι άνθρωποι που τις έγραψαν: μετανάστες, εξόριστοι της ζωής, παραβάτες, άνθρωποι ηττημένοι από τις συνθήκες και τις προσωπικές τους επιλογές, που αναζητούν τον δρόμο της επιστροφής, την πορεία προς τη λύτρωση και τη συγχώρεση, νοσταλγούν έναν κόσμο που έχει χαθεί οριστικά.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η συγγραφέας καταπιάνεται με το θέμα του πολέμου, του εκπατρισμού, της αποξένωσης και της απώλειας. Είναι ζητήματα που την απασχολούν, καθώς και η ίδια επέλεξε να αυτοεξοριστεί και να απομακρυνθεί διά βίου από την πατρίδα της, εξαιτίας των πολέμων αλλά και της κοινωνικής και πολιτικής αστάθειας που επικρατεί εδώ και χρόνια στην περιοχή όπου μεγάλωσε. Έτσι, και στο «Νυχτερινό ταχυδρομείο» πραγματεύεται τα θέματα αυτά, μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων που περιγράφει. Ταυτόχρονα, η Barakat ρίχνει φως στις πολλαπλές πτυχές της ανατολίτικης κοινωνίας που πασχίζει ακόμα να ορθοποδήσει, να αφήσει πίσω της τα τραύματα και να συντονιστεί με τη νέα πραγματικότητα. Πρόκειται για ιστορίες καθημερινών ανθρώπων από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα.

Advertisements

Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, το βιβλίο θίγει υπαρξιακά ζητήματα, ζητήματα που αφορούν την πίστη, τη σχέση του ανθρώπου με τη θρησκεία, τις πεποιθήσεις, το πεπρωμένο του από το οποίο είναι σχεδόν απίθανο να διαφύγει. Σε ποιο βαθμό ο άνθρωπος είναι άμοιρος ευθυνών, όταν όλα είναι προδιαγεγραμμένα από τη γέννησή του και σε ποιο βαθμό διαθέτουμε ελεύθερη βούληση, όταν οι συνθήκες επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες; Το ερώτημα τίθεται προς διερεύνηση και απευθύνεται εμμέσως πλην σαφώς στον αναγνώστη.

Το «Νυχτερινό ταχυδρομείο» της Hoda Barakat διαπνέεται από έντονα συναισθήματα, ενώ ο έρωτας στις διάφορες εκδοχές και εκφάνσεις του παίζει πρωταρχικό ρόλο στην πορεία της ζωής των ηρώων. Κρυμμένοι πίσω από την ανωνυμία τους αποτελούν στην ουσία, ένα και το αυτό πρόσωπο. Ένα πρόσωπο με πολλαπλά προσωπεία και εκδοχές, όσες και οι επιστολές που γράφονται. Οι χαρακτήρες που επινοεί η συγγραφέας είναι στην πλειονότητά τους ηττημένοι άνθρωποι. Ηττημένοι από τις συνθήκες, ηττημένοι ωστόσο, κι από τις προσωπικές τους επιλογές. Αναζητούν τον δρόμο της επιστροφής, της πορείας προς τη λύτρωση, προς τη συγχώρεση αλλά και προς έναν κόσμο που χάθηκε και δεν υπάρχει πια, που έχει εξαφανιστεί από καιρό κάτω από τα ερείπια των βομβαρδισμών, κάτω από το βάρος της ξενιτιάς που τον πλακώνει.

Όπως περιγράφει η ίδια η συγγραφέας, είναι ένα βιβλίο για την απώλεια των τόπων και των πρώτων καταφυγίων της παιδικής μας ηλικίας, για την απώλεια της αθωότητας και της ελπίδας. Επιστολές λοιπόν, που χάθηκαν στη δίνη του χρόνου, όπως και οι ίδιοι οι άνθρωποι που τις έγραψαν. Επιστολές που ενδέχεται να ενοχλήσουν μερικούς αναγνώστες με τις πολύ βίαιες περιγραφές τους. Όλα αυτά περιγράφονται με μια απλότητα συναρπαστική, με μια γλώσσα εξίσου ανεπιτήδευτη, απλή και καθημερινή, χωρίς υπερβολές, κάτι που κάνει το βιβλίο πετυχημένο.

Το «Νυχτερινό ταχυδρομείο» απέσπασε το μεγάλο βραβείο του Αραβικού μυθιστορήματος 2019, ενώ βρέθηκε στη shortlist για το Man Booker International του ιδίου χρόνου. Μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα του βιβλίου εδώ και να το βρείτε  στις εκδόσεις Κέδρος.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

H Hoda Barakat γεννήθηκε στη Βηρυτό του Λιβάνου το 1952. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Λιβάνου και εργάστηκε ως δημοσιογράφος, μεταφράστρια και καθηγήτρια σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια. Το 1989, λίγο πριν τη λήξη του εμφύλιου πολέμου του Λιβάνου, έφυγε για το Παρίσι, όπου διαμένει έκτοτε. Γράφει στα αραβικά, και ένα από τα κεντρικά θέματα που διερευνά είναι το τραύμα από τους πολέμους στη Μέση Ανατολή και κυρίως από τον εμφύλιο που συντάραξε τη χώρα της. Τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν τιμηθεί με πολλά λογοτεχνικά βραβεία. Στα ελληνικά κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο της Σιωπή στη χώρα των πολέμων (βραβείο Naguib Mahfouz 2000).