Ο τάφος του Τουταγχαμών ανακαλύφθηκε από τον Βρετανό αρχαιολόγο-αιγυπτιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ και την ομάδα του, το Νοέμβριο του 1922 και αποτελεί αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο εύρημα του 20ού αιώνα. Η τρομερή αυτή ανακάλυψη λίγο έλλειψε να μην πραγματοποιηθεί, καθώς ένας Άγγλος χρηματοδότης, ονόματι Λόρδος Κάρναρβον, διέταξε τον Κάρτερ να τα παρατήσει, επειδή για έκτο χρόνο η έρευνα κυλούσε χωρίς τα απαιτούμενα αποτελέσματα. Ο Κάρτερ όμως κατάφερε να τον πείσει να συνεχιστεί η έρευνα για ακόμη ένα χρόνο, κάτι που οδήγησε στην ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμών.
Το χρονικό της ανασκαφής
Ο Κάρτερ είχε εργαστεί στην Αίγυπτο για περίπου 30 χρόνια, προτού ανακαλύψει τον τάφο του Τουταγχαμών. Το 1907 προσλήφθηκε από το Λόρδο Κάρναρβον, ο οποίος ήταν λάτρης της αρχαιολογίας, ιδίως της αιγυπτιακής κουλτούρας. Το 1914 τους επιτράπηκε η διενέργηση εργασιών ανασκαφής σε μία περιοχή που ονομάζεται “Κοιλάδα των Βασιλέων”. Από το 16-11 αιώνα π.Χ. χρησιμοποιούνταν ως στέγαστρο για τάφους Φαραώ και άλλων σημαντικών προσώπων της εποχής. Η κοιλάδα βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Νείλου και στην καρδιά της Θηβαϊκής Νεκρόπολης.
Οι προσδοκίες στην αρχή των έργων ήταν υψηλές, τόσο για τον Χάουαρντ Κάρτερ, όσο και για τον Λόρδο Κάρναρβον. Η απογοήτευση όμως έκανε γρήγορα την εμφάνιση της στις τάξεις των αρχαιολόγων, καθώς οι εργασίες διακόπηκαν, ευτυχώς προσωρινά, εξαιτίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τις ανασκαφές τις επανεκκίνησαν στα τέλη του 1917 προς τέρψιν του Κάρτερ, ο οποίος ήταν σίγουρος πως η “Κοιλάδα των Βασιλέων” δεν είχε ξεσκεπάσει όλα τα μυστικά της. Ο Κάρτερ πήγε ενάντια σε πολλούς αρχαιολόγους της εποχής που υποστήριζαν πως δε θα ανακαλύψει τίποτα καινούργιο και το 1921 κατάφερε να πείσει τον Λόρδο Κάρναρβον να χρηματοδοτήσει τις ανασκαφές για έναν επιπλέον χρόνο. Ο Λόρδος, παρά τις πιέσεις, πίστεψε στον Κάρτερ και στις 4 Νοεμβρίου του 1922 ανταμείφθηκε, όταν η ομάδα του “έπεσε” πάνω σε ένα σκαλοπάτι, το οποίο ήταν σκαλισμένο σε μία πέτρα. Υπάρχει μια φήμη που θέλει το αγόρι που εργαζόταν ως “το παιδί για όλες τις δουλειές” να σκοντάφτει πάνω σε αυτή την πέτρα κατά λάθος. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει εξακριβωθεί και φαντάζει αναληθές. Αυτό που γνωρίζουμε με σιγουριά είναι πως ο Κάρτερ αποφάσισε να διεξάγει έρευνες σε μέρη που είχε πρωτίστως απορρίψει. Ο τάφος του Τουταγχαμών έμελλε να αποκαλυφθεί εξαιτίας αυτής τη απόφασης.
Μέχρι το απόγευμα της 5ης Νοεμβρίου είχαν βρεθεί 12 σκαλιά που κατέβαιναν προς μία κλειστή πόρτα γεμάτη επιγραφές. Ο Κάρτερ ήταν πανευτυχής για την ανακάλυψη, και αφού πρώτα διέταξε τους πιο έμπιστους της ομάδας του να φυλάξουν την είσοδο (για την προστασία της), έσπευσε να ενημερώσει τον Λόρδο Κάρναρβον για τα σπουδαία νέα. Μέσα σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες ο Λόρδος, συνοδευόμενος από τη νεαρότερη κόρη του, ήταν στην Αίγυπτο και στις 26 Νοεμβρίου ο Κάρτερ κατάφερε να δημιουργήσει ένα μικρό άνοιγμα στο πάνω αριστερό μέρος της πόρτας που του επέτρεψε να κοιτάξει για πρώτη φορά μέσα στο δωμάτιο. Αργότερα περιέγραψε αυτή τη στιγμή τονίζοντας τα εξης: “στην αρχή δε μπορούσα να δω τίποτα, η φλόγα του κεριού τρεμόπαιζε εξαιτίας του καυτού αέρα που ξέφυγε από τον κοιτώνα, αλλά σύντομα και καθώς τα μάτια μου συνήθισαν στο φως, εμφανίστηκαν λεπτομέρειες από το δωμάτιο, αργά μέσα από την ομίχλη, περίεργα ζώα, αγάλματα και χρυσός-παντού η λάμψη του χρυσού”.Παρ’όλα αυτά,δε μπορούσε να είναι σίγουρος αν βρισκόταν μπροστά σε έναν βασιλικό τάφο ή απλώς σε μία κρύπτη. Στις 16 Φεβρουαρίου του 1923 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του τάφου. Βέβαια, ο Κάρτερ είχε καταφέρει να ανοίξει μια τρύπα στην πόρτα και να συρθεί μέσα στα δωμάτια νωρίτερα, γεγονός που τον έφερε αντιμέτωπο με τη σαρκοφάγο του Τουταγχαμών. Ο τάφος βρισκόταν σε εξαιρετική κατάσταση και θεωρήθηκε δικαίως ως ο πιο καλοδιατηρημένος τάφος Φαραώ που βρέθηκε ποτέ “στην Κοιλάδα των Βασιλέων”.
Τάφος του Τουταγχαμών
Ο Τουταγχαμών είναι ο πιο γνωστός και εμβληματικός Φαραώ, αλλά προτού βρεθεί ο τάφος του, το όνομα του ακουγόταν μόνο σε πανεπιστημιακούς κύκλους και από εξειδικευμένους ακαδημαϊκούς. Ο Χάουαρντ Κάρτερ καθόλη τη διάρκεια των ανασκαφών είχε βρει κάποια απλά αντικείμενα με το όνομα του Φαραώ. Χωρίς να έχει καμία συμπαγή απόδειξη, αναζητούσε έναν αφανή βασιλιά της 18ης δυναστείας, ποντάροντας, κατά κύριο λόγο, στο ένστικτό του. Η επιμονή του οδήγησε στην μεγαλύτερη ανακάλυψη του 20ου αιώνα.
Πώς ήταν δομημένος, όμως, ο τάφος του Τουταγχαμών;
Ο τάφος ήταν χωρισμένος σε τέσσερα κυρίως δωμάτια. Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή. Υπήρχαν δώδεκα σκαλοπάτια, τα οποία οδηγούσαν κατηφορικά στην είσοδο του τάφου. Η είσοδος ήταν δύσκολο να βρεθεί, γιατί ήταν καλυμμένη από καλύβες εργατών. Στην είσοδο υπήρχε ένας διάδρομος, ο οποίος ανοίχθηκε στις 25 Νοεμβρίου του 1922, καθώς ήταν γεμάτος μέχρι την οροφή με σπασμένους λίθους και οδηγούσε στην κύρια πόρτα του τάφου. Το πρώτο δωμάτιο μετά την είσοδο ονομάστηκε “αντί-θάλαμος” και περιείχε πληθώρα αντικειμένων που ο ακριβής αριθμός ξεπερνούσε τα επτακόσια. Ο Χάουαρντ Κάρτερ, αστειευόμενος, ανέφερε πως το να καταχωρίσει όλα τα αντικείμενα που βρέθηκαν στον “αντί-θάλαμο” ήταν σαν ένα γιγάντιο παιχνίδι spillikins (παιχνίδι κατά το οποίο πρέπει να σηκώσεις καλαμάκια ή άλλα λεπτά αντικείμενα). Θα πρέπει να επισημάνουμε πως ο Κάρτερ έκανε σχεδόν 10 χρόνια για να καταχωρίσει τα χιλιάδες αντικείμενα που βρήκε στο τάφο του Τουταγχαμών.
Πίσω από τον “αντί-θάλαμο” υπάρχει, όπως βλέπουμε και στην παραπάνω εικόνα, ένας μικρός χώρος, ο οποίος αποτελεί παράρτημα του πρώτου δωματίου, το οποίο ήταν σχεδιασμένο να αποθηκεύσει αρώματα, λάδια, φαγητό και κρασί. Δεξιά τους βρίσκονται δύο άλλα δωμάτια υψίστης σημασίας. Το πρώτο αποτελεί το νεκρικό θάλαμο και είναι το μέρος που ο Κάρτερ βρήκε τη σαρκοφάγο, τα φέρετρα (3 στον αριθμό, δύο εξωτερικά ξύλινα και ένα εσωτερικό φτιαγμένο εξολοκλήρου από χρυσό) και τα ανθρώπινα λείψανα του μεγάλου Φαραώ. Ο τελευταίος χώρος ονομάζεται “θησαυροφυλάκιο” και περιείχε ένα μεγάλο χρυσό βωμό που είχαν τοποθετήσει τα όργανα του Τουταγχαμών (κατά τη διαδικασία της μουμιοποίησης αφαιρείται η υγρασία και τα εσωτερικά όργανα του νεκρού, ώστε να καθυστερήσουν τη σήψη του σώματος). Σε αυτό το δωμάτιο βρέθηκαν επίσης πολλά αντικείμενα αξίας, ενώ υπήρχε και ένα άγαλμα του Θεού Ανούβη, προστάτη των νεκρών, να κοιτάζει προς την σαρκοφάγο. Μέσα στα πολλά αντικείμενα που βρέθηκαν, υπήρχε και ένα στιλέτο, το οποίο – σύμφωνα με νεότερες έρευνες -διαπιστώθηκε πως είναι κατασκευασμένο από μετεωρίτη.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο τάφος του Τουταγχαμών ήταν ασυνήθιστα μικρός για το κύρος ενός Φαραώ. Για την ακρίβεια, είναι ο μικρότερος τάφος στην “Κοιλάδα των Βασιλέων”. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ένα απρόσμενο και ξαφνικό θάνατο, γεγονός που δε θα καθιστούσε δυνατή τη δημιουργία μεγαλύτερου και πιο αριστοκρατικού τάφου. Τα αίτια του θανάτου του δεν έχουν αποσαφηνιστεί μέχρι και τη σημερινή ημέρα. Εμφανή χτυπήματα στο στήθος και στα πόδια του σώματος του, κάνει αρκετούς να υποστηρίζουν πως ήταν ένα ατύχημα από άρμα ή και θάνατος σε πεδίο μάχης. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι που διατηρούν ανοικτό το ενδεχόμενο ο Φαραώ να δολοφονήθηκε, παρότι πλέον αυτό το σενάριο χαίρει μικρότερης αποδοχής.
Ο θρύλος της κατάρας
Ο τάφος του Τουταγχαμών απέκτησε μια κατάρα που το συνοδεύει μέχρι σήμερα. Οι εφημερίδες της εποχής, αποσκοπώντας στο κέρδος, μίλησαν για την κατάρα του Τουταγχαμών, δημιουργώντας ένα πέπλο μυστηρίου πάνω από την σπουδαία ανακάλυψη. Φυσικά βρήκαν πάτημα σε μερικούς τυχαίους θανάτους ανθρώπων που σχετίστηκαν με την εύρεση του τάφου, είτε ως επισκέπτες, είτε ως ερευνητές στην ομάδα του Κάρτερ. Σημαντικότερο παράδειγμα ήταν ο Λόρδος Κάρναρβον, ο οποίος πέθανε λίγους μήνες μετά την ιστορική ανακάλυψη. Βέβαια, ο θάνατος του δεν είχε καμία σχέση με τον Τουταγχαμών, αλλά προήλθε από ένα τσίμπημα κουνουπιού. Ακόμα και ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας Άρθουρ Κόναν Ντόιλ (μεταξύ άλλων έχει δημιουργήσει τις ιστορίες του Σέρλοκ Χόλμς) υποστήριξε πως ο θάνατος του Κάρναρβον προήλθε από “σατανικά στοιχεία”, τα οποία τοποθετήθηκαν από ιερείς για την προστασία της μούμιας. Ο μύθος της κατάρας δεν άργησε να διογκωθεί, με πολλούς να χρησιμοποιούν ευφάνταστα επιχειρήματα ως αποδείξεις. Η πολύ καλή κατάσταση του τάφου που δήλωνε ότι δεν είχε παραβιαστεί για σχεδόν 3000 χρόνια σε συνδυασμό με μερικούς “ανεξήγητους” θανάτους αποτέλεσαν τα βασικά επιχειρήματα των υποστηρικτών της κατάρας. Φυσικά όλα αυτά είναι ένα κατασκεύασμα κάποιων που βρήκε αντίκρισμα στο κοινό της εποχής. Την καλύτερη απάντηση την έδωσε ο ίδιος ο Χάουαρντ Κάρτερ χαρακτηρίζοντας την όλη ιδέα ως μία ανοησία. Ο Τάφος του Τουταγχαμών δε φέρει καμία κατάρα.
Έχουν φτιαχτεί πολλά ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Τουταγχαμών. Μία απλή αναζήτηση εμφανίζει αρκετά εξ’ αυτών. Ένα από τα καλύτερα έχει δημιουργηθεί από το BBC και παρέχει πληροφορίες σπάνιες και πολύ σημαντικές για το αγόρι-βασιλιά, με καίριες παρατηρήσεις και ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ο τάφος του Τουταγχαμών μαζί με κρυφές λεπτομέρειες για τη ζωή του φανερώνονται μέσα από το παρακάτω βίντεο.
Πηγές
https://www.smithsonianmag.com/history/uncovering-tutankhamuns-tomb-180957168/
https://www.metmuseum.org/art/metpublications/tutankhamuns_tomb_the_thrill_of_discovery
https://www.sansimera.gr/articles/67
https://www.historytoday.com/richard-cavendish/tutankhamuns-curse
